SKKN Một số giải pháp giúp trẻ 3-4 tuổi làm quen với tác phẩm văn học, nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại trường Mầm non Ba Đình

Nội dung text: SKKN Một số giải pháp giúp trẻ 3-4 tuổi làm quen với tác phẩm văn học, nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại trường Mầm non Ba Đình

1. A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Như chúng ta đã biết, ở trường mầm non thông qua các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ để giúp trẻ phát triển toàn diện. Mỗi hoạt động chăm sóc giáo dục trong chương trình giáo dục mầm non, được được tổ chức theo một hệ thống thống nhất. Cung cấp kiến thức kỹ năng có tính đồng tâm trong suất các độ tuổi từ đầu nhà nhà trẻ cho đến cuối độ tuổi mẫu giáo. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học (LQVTPVH) là một trong những hoạt động ở trường mầm non được trẻ yêu thích. Hoạt động làm quen với tác phẩm văn học là loại hình nghệ thuật; đặc biệt nó rất gần gũi với trẻ thơ, từ buổi đầu thơ ấu, trẻ đã sống chan hoà trong không khí lời ru “ ầu ơ “ đầy yêu thương tận tình của bà, của mẹ. Đó chính là trẻ đã được đến với văn học và đó cũng là cánh cửa mở ra chân trời nhận thức cho trẻ. Đặc biệt văn học có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ; là phương tiên dẫn dắt trẻ đến với thế giới xung quang. Qua những bài ca dao, câu chuyện là tấm gương mẫu mực về lời ăn tiếng nói cho trẻ học tập, là phương tiện hữu hiệu trong việc giáo dục trẻ lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước, tình yêu mến bạn bè với những người thân thiết, biết được việc làm tốt, biết yêu cái đẹp, cái thiện, ghét cái ác, phê phán những việc làm xấu, kính yêu Bác Hồ, thật thà, ngoan ngoãn Điều đó chính là văn học là phương tiện hình thành các phẩm chất đạo đức trong sáng cho trẻ thơ. Với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ nhà trẻ và trẻ 3 tuổi, vốn từ và ngôn ngữ của trẻ đang phát triển mạnh mẽ. Vì vậy cần thiết phải quan tâm phát triển để hướng đến kết quả mong đợi tối ưu nhất về phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong độ tuổi. Để đạt được hiệu quả giáo dục trẻ nói chung và hoạt động cho trẻ LQVTPVH nói riêng, đòi hỏi mỗi giáo viên mầm non luôn phải tìm tòi các giải pháp tổ chức thực hiện các họat động chăm sóc, giáo dục trẻ tốt nhất. Với ý nghĩa tích cực của hoạt động cho trẻ LQVTPVH tới sự phát triển ngôn ngữ cũng như phát triển toàn diện của trẻ trong độ tuổi. Trong năm học 2013 - 2014, tôi đã quan tâm tìm tòi các giải pháp tổ chức tốt cho trẻ LQVTPVH. Và đó cũng là lý do tôi chọn đề tài SKKN “Một số giải pháp giúp trẻ 3 - 4 tuổi làm quen với tác phẩm văn học, nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại trường mầm non Ba Đình” 1
2. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I- CƠ SỞ LÝ LUẬN Khoa học nghiên cứu về đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi mầm non đã cho thấy: Trẻ 3 tuổi phát triển rất nhanh về thể lực và tâm lý, ngôn ngữ ngày càng đóng vai trò quan trọng với trẻ. Trẻ có thể sử dụng lời nói để trao đổi với mọi người xung quanh. Các nghiên cứu về ngôn ngữ trẻ em đã kết luận: Sự phát triển ngôn ngữ trẻ em gắn liền với sự phát triển của tư duy, giúp trẻ có khả năng nhận thức thế giới bên ngoài. Do đó ở trẻ luôn xuất hiện các loại câu hỏi “ Tại sao”, “vì sao”, “để làm gì” với chúng ta. Ngôn ngữ của trẻ tiến bộ nhanh hay chậm tùy thuộc vào điều kiện sống, quan hệ giao tiếp với những người xung quanh. Đây là giai đoạn trẻ đang học nói hay bắt chước người lớn và chính thời điểm này cô giáo, gia đình là các yếu tố chủ đạo để dạy trẻ. Uốn nắn cho trẻ cách nói rõ từ, rõ câu, cách phát âm chính xác Vì vậy mà mục tiêu của chương trình giáo dục mầm non hiện nay đã hết sức coi trọng phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ được xem là lĩnh vực xếp hàng đầu trong năm lĩnh vực phát triển trẻ mẫu giáo. Trong tất cả các tài liệu nói về tác động của văn học đối với trẻ thơ, đều khẳng định văn học là hoạt động học rất quan trọng với trẻ mầm non - là phương tiện chủ đạo phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Thông qua hoạt động cho trẻ LQVTPVH giúp trẻ có đủ vốn từ để thể hiện sự biểu cảm, giao tiếp, biết sử dụng từ đúng hoàn cảnh. Không những thế mà việc dạy trẻ làm quen văn học, cung cấp cho trẻ từ ngữ nghệ thuật như: Từ tượng thanh, tượng hình giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ. Trong các tác phẩm văn học đến với trẻ là thế giới mới về những câu chuyện cổ tích; về cuộc sống thực tại bao gồm: Thiên nhiên, xã hội, con người Tác phẩm văn học diễn tả, biểu đạt hình thức đa dạng, độc đáo. Văn học nói về thế giới loài vật cỏ cây, hoa, lá, mọi hiện tượng thiên nhiên; cũng nói về những gì gần gũi trong môi trường sống của trẻ như làng quê, đồng ruộng, phiên chợ, lớp học, . Tác phẩm văn học giúp trẻ nhận ra mối quan hệ những tình cảm gia đình, cô cháu, tình yêu mọi người Nhờ được nghe tiếp xúc với một số lượng tác phẩm văn học, sẽ giúp trẻ nhận thức, mô tả được cuộc sống xung quanh, phong phú, hấp dẫn, bằng những dạng thức khác nhau. 2
3. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc, kể chuyện, của cô giáo. Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ thuật khơi gợi trẻ sự rung động hứng thú với văn học có ấn tượng về nghệ thuật như đọc thơ, kể chuyện, trò chơi, đóng kịch, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Đặc biệt là phát triển mạnh mẽ ở trẻ về lĩnh vực ngôn ngữ; rèn luyện kỹ năng giao tiếp ứng xử của trẻ. Qua việc cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học chính là hình thành ở trẻ những tình cảm, đạo đức tốt đẹp, những xúc cảm, thẩm mỹ phát triển trí tưởng tượng như lòng yêu thiên nhiên ở quả, cây, lá, hoa Lòng kính trọng yêu thương gần gũi và giúp đỡ người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, anh chị em, thầy cô giáo. Thông qua hoạt động này trẻ làm tái tạo và sáng tạo thêm những tình tiết của tác phẩm một cách hồn nhiên, phù hợp với nội dung của tác phẩm thông qua sự hiểu biết trí tưởng tượng của trẻ. Đồng thời trẻ đọc thuộc thơ, kể lại chuyện được. Chính vì thế mà đạt được mục đích của hoạt động cho trẻ LQVTPVH. Có thể nói, cho trẻ LQVTPVH. là phương tiện chủ đạo phát triển ngôn ngữ, phát triển ở trẻ kỹ năng diễn đạt, sử dụng câu, từ, đọc kể diễn cảm để làm tiền đề cho sự phát triển toàn diện ở trẻ. Vì vậy cần thiết phải có biện pháp để khai thác tối ưu khả năng phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động cho trẻ LQVTPVH. Đây chính là cơ cở lý luận để tôi xây dựng các giải pháp cho để tài sáng kiến kinh nghiệm. II . THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng chung a, Về điều kiện cơ sở vật chất, quản lý Trường mầm non Ba Đình là trường đã đạt chuẩn quốc gia mức độ I. Vì thế điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị tương đối đảm bảo cho công tác giảng dạy của giáo viên. Môi trường trong và ngoài lớp tương đối đáp ứng yêu cầu tổ chức các hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ. Môi trường giáo dục trong ngoài lớp của nhà trường nói chung được quan tâm, đặc biệt là môi trường văn học và chữ viết. Lớp học luôn nhận được sự quan tâm của ban giám hiệu nhà trường đầu tư cơ sở vật chất như mua sắm tranh thơ, tranh chuyện, sách báo phục vụ cho môn học. 3
4. Bên cạnh những thuận lợi trên, vẫn còn không ít khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị như: Các trang thiết bị dạy học hiện đại còn thiếu, như chưa có ti vi, đầu quay, băng đĩa, máy tính điều này có ảnh hưởng nhất định đến hiệu quả, chất lượng các hoạt động giáo dục nói chung cũng như chất lượng cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học nói riêng. b, Điều kiện về giáo viên Có đội ngũ giáo viên 100% đạt trình độ chuẩn trở lên, trong đó có 58% đội ngũ đạt trình độ trên chuẩn. Đa phần giáo viên có ý thức trách nhiệm cao với công việc, nhiệt tình công tác. Nhưng bên cạnh đó cũng còn có một số giáo viên tuổi đời cao nên việc tiếp cận chương trình giảng dạy còn nhiều hạn chế. Đa phần giáo viên nhà trường chưa quan tâm khai thác tối ưu sự tác động của hoạt động cho trẻ LQVTPVH đối với sự phát triển của trẻ. c, Điều kiện về phụ huynh Đại đa số phụ huynh nhận thức được tầm quan trọng của bậc học mầm non nên luôn quan tâm đến việc chăm sóc giáo dục trẻ. Đã quan tâm trong việc phối hợp với nhà trường, giáo viên để chăm sóc con em mình. Luôn giúp đỡ tạo điều kiện để hỗ trợ cô giáo như: Ủng hộ cao các khoản đóng góp xã hội hóa giáo dục; tham gia làm đồ chơi cùng; sưu tầm đóng góp phế liệu để làm đồ dùng đồ chơi. vải, bông , chai lọ để làm đồ chơi phục vụ cho môn học. Bên cạnh những thuận lợi vẫn còn nhiều điểm khó khăn đó là: Phụ huynh ở lớp phần lớn là làm nông thôn nên ít có thời gian và điều kiện quan tâm đến con em mình, đặc biệt là việc kèm cặp các cháu học. Một số phụ huynh chưa nhận thức hết được yêu cầu và tầm quan trọng của phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Đa số phụ huynh bận công việc không trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói, trẻ không được đáp ứng đầy đủ về nhu cầu trẻ cần. Ví dụ: Trẻ chỉ cần nhìn vào đồ dùng nào đó chỉ tay đòi là được đáp ứng ngay mà không cần dùng lời để yêu cầu hoặc xin. Đây cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng không ttót đến sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ. d, Điều kiện về học sinh Toàn trường có tổng số học sinh là 243 cháu. Đa phần các cháu ngoan, có nhận thức khá đồng đều. Khả năng ngôn ngữ của trẻ đạt yêu cầu. 4
5. 2. Điều kiện thực tế của nhóm lớp. Bản thân tôi là giáo viên có trình độ trên chuẩn, có tâm hhuyết với nghề nghiệp, được nhà trường đánh giá là giáo viên có năng lực khá. Đối với đội ngũ giáo viên nhà trường nói chung và bản thân tôi nói riêng. Qua các năm thực hiện chuyên đề cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học đã thực sự có nhiều đầu tư vào việc tư duy các phương pháp hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Đã quan tâm chú trọng đa dạng và phong phú hình thức tổ chức hoat động văn học cho trẻ. Tổng số trẻ trong nhóm lớp tôi phụ trách có 30 cháu đa phần các cháu ngoan, nhưng có nhiều trẻ chưa qua lớp nhà trẻ nên trẻ có một số hạn chế như: Trẻ chưa có nề nếp học tập ở đầu năm, chưa mạnh dạn tự tin, Ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế, nhiều trẻ phát âm chưa rõ, chưa đạt vốn từ theo yêu cầu độ tuổi.chưa diễn tả được ý muốn hiểu biết của mình với người khác. Để tiến hành tổ chức thực hiện các giải pháp của đề tài, tôi xác định các mục tiêu giải quyết của các giải pháp qua các nội dung khảo sát chất lượng cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học như sau: S Kết quả khảo sát T Nội dung khảo sát Số trẻ T Số trẻ % 1 Khả năng nghe theo yêu cầu độ tuổi. 30 17 56 2 Sử dụng vốn câu từ theo yêu cầu độ tuổi. 30 15 50 3 Sử dụng ngôn ngữ diễn đạt kể lại chuyện, 30 14 46 mô tả lại sự việc có sự giúp đỡ. Từ kết quả khảo sát, tôi đánh giá các khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ theo yêu cầu độ tuổi là thấp. Tôi xác định tiến hành giải quyết mục tiêu của sáng kiến bằng một số giải pháp tại mục III của sáng kiến. III. CÁC GIẢI PHÁP V À TỔ CHỨC THỰC HIỆN 1. Giải pháp giáo viên học tập nắm vững yêu cầu nội dung phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong độ tuổi. Phạm vi ngiên cứu các giải pháp giúp trẻ 3 - 4 tuổiLQVTPVH, với mục đích nhằm đến sự phát triển ngôn ngữ tối ưu của trẻ trong yêu cầu độ tuổi. Tôi đã xác 5