Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi

1. MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 3 – 4 TUỔI I. PhÇn më ®Çu: 1. Lý do chän ®Ò tµi: Ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp c¬ b¶n cña con ng­êi nã lµ mét nh©n tè quan träng trong sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch.Song ng«n ng÷ kh«ng ph¶i lµ c¸i bÈm sinh, mµ nã ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ®øa trÎ sèng vµ giao l­u víi nh÷ng ng­êi xung quanh, vµ tiÕng “mÑ ®Î” lµ c¬ së ph¸t triÓn trÝ tuÖ, lµ vèn quý cña mäi tri thøc. V× vËy viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc lµ trang bÞ cho trÎ nhËn thøc thÕ giíi xung quanh vµ më réng quan hÖ víi mäi ng­êi. MÆt kh¸c, ë løa tuæi mÉu gi¸o yªu cÇu kh¶ n¨ng diÔn ®¹t, ng«n ng÷ m¹ch l¹c, ®äc kÓ diÔn c¶m theo mÉu, cÊu tróc c©u, ®óng ng÷ ph¸p, râ rµng, biÓu c¶m ©m thanh ng«n ng÷ tiÕng mÑ ®Î lµ v« cïng quan träng. §èi víi trÎ mÉu gi¸o, muèn diÔn ®¹t ®­îc nh÷ng suy nghÜ cña m×nh, trÎ ph¶i dïng ng«n ng«n ng÷ ®Ó trao ®æi vµ còng nhê ng«n ng÷ ®ã mµ ng­êi lín gióp trÎ cã nhËn thøc ®óng ®¾n, ph©n biÖt ®­îc c¸i tèt, c¸i xÊu,cã t×nh yªu ®èi con ng­êi vµ thiªn nhiªn. Kh¬i dËy ë trÎ lßng ham muèn lµm nh÷ng viÖc tèt vµ nh÷ng ­íc m¬ trong s¸ng, víi thùc tÕ ng«n ng÷ cã tÇm quan träng rÊt lín vµ ®­îc c¸c tr­êng mÉu gi¸o chó ý cïng víi sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ míi chØ lµ giai ®o¹n ®Çu nªn vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m. v× thùc tÕ qu¸ tr×nh kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ ch­a chän vÑn, cßn nãi ngäng, nãi Êp óng, nãi thiÕu c©u, diÔn ®¹t céc ¤ng bµ ta x­a cã c©u “TrÎ lªn ba c¶ nhµ häc nãi” thËt ®óng nh­ thÕ d¹y tiÕng mÑ ®Î cho trÎ tuæi lªn 3 cã ý nghĩa ®Æc biÖt quan träng. Ng«n ng÷ ph¸t triÓn m¹ch l¹c, tèt sÏ gióp trÎ nhËn thøc vµ giao tiÕp tèt, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho trÎ. ViÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ 3 tuæi sÏ gióp trÎ ®Ô dµng tiÕp cËn víi c¸c víi c¸c m«n häc kh¸c, ®Æc biÖt lµ th«ng qua bé m«n v¨n häc, gióp trÎ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t­ duy vµ ng«n ng÷, c¶m thô c¸i hay, c¸i ®Ñp xung quanh trÎ, 1
2. ph¸t triÓn ng«n ng÷ lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô hµng ®Çu ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch cho trÎ mÇm non. Ng«n ng÷ chØ ph¸t triÓn khi nã ®­îc ng­êi lín- nh÷ng nhµ gi¸o dôc h­íng dÉn, tËp luyÖn mét c¸ch tÝch cùc. Ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ mÉu gi¸o ®­îc diÔn ra b»ng nhiÒu con ®­êng víi c¸c ph­¬ng tiÖn ®a d¹ng - N¨m häc 2014-2015 t«i ®­îc ph©n c«ng chñ nhiÖm líp mÉu gi¸o ghép 3 - 4 tuæi – Đồng Lá, ®a sè c¸c ch¸u ph¸t ©m ch­a râ rµng, mét sè cßn nãi ngäng, nãi ch­a trän c©u. - §Ó ph¸t triÓn vÒ ng«n ng÷, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ 3 - 4 tuæi” 2. Môc ®Ých nghiªn cøu: - T×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p h÷u hiÖu nhÊt nh»m ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ mÉu gi¸o 3-4 tuæi qua viÖc tæ chøc cho trÎ ch¬i , qua tranh ¶nh gióp trÎ diÔn ®¹t l­u lo¸t râ rµng, ®óng c©u, ®ñ c©u, gãp phÇn ph¸t triÓn nh©n c¸ch trÎ. 3. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM. -Thời gian: Từ tháng 08/2014 đến tháng 05/2015 - Địa điểm : Tại Trường Mầm non Hòa Bình - Đối tượng:Trẻ 3-4 tuổi. Lớp MGG 4 tuổi – Đồng Lá. 4. §ãng gãp míi vÒ mÆt thùc tiÔn: - §Ò tµi mét lÇn n÷a chøng minh cho lý luËn ®­a ra lµ khoa häc. - Thùc tiÔn bæ sung thªm mét sè biÖn ph¸p gióp trÎ ph¸t triÓn ng«n ng÷ mét c¸ch tèt h¬n vµ n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶ cao ®èi víi trÎ 3-4 tuæi trong tr­êng mÇm non . 2
3. II- PHẦN Néi dung 1. Tæng quan D¹y häc tÝch cùc cña bé m«n v¨n häc là lÊy häc sinh lµm trung t©m cña qu¸ tr×nh d¹y häc. §Ó d¹y häc tÝch cùc cÇn ®æi míi môc tiªu d¹y häc ë ngay tõng bµi häc gi¸o viªn lµ ng­êi tÝch cùc thiÕt kÕ, tæ chøc, khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®a sè häc sinh tÝch cùc ho¹t ®éng t×m tßi, kh¸ ph¸ x©y dùng vµ vËn dông kiÕn thøc rÌn luyÖn kü n¨ng. §Æc ®iÓm vÒ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ 3; 4 tuæi qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc: §äc kÓ diÔn c¶m lµ sù t¸i t¹o l¹i t¸c phÈm mét c¸ch s¸ng t¹o cña ng­êi ®äc hoÆc ng­êi kÓ b»ng giäng ®äc, giäng kÓ diÔn c¶m vµ c¸c yÕu tè biÓu c¶m ®· lµm sèng l¹i lêi nãi, hµnh ®éng, tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. Vai trß cña ®äc kÓ d­íi viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ: + §äc kÓ diÔn c¶m lµ c¸ch sö dông lêi nãi vµ giäng kÓ cã kÌm theo cö chØ, ®iÖu bé, nÐt mÆt ®Ó truyÒn ý nghÜa t×nh c¶m, t©m tr¹ng mµ t¸c gi¶ göi g¾m trong t¸c phÈm vµ th¸i ®é, t©m tr¹ng cña ng­êi ®äc ®Õn ng­êi nghe. + Gióp trÎ cã høng thó, rung c¶m, cã Ên t­îng s©u s¾c víi t¸c phÈm v¨n häc. + Gióp trÎ lµm quen víi ng«n ng÷ v¨n häc mét c¸ch tho¶i m¸i. 1.1. C¬ së lý luËn: Khoa học đã nghiên cứu về đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi chúng ta thấy trẻ 3 - 4 tuổi phát triển nhanh về thể lực và tâm lý ngôn ngữ ngày càng đóng vị trí quan trọng đối với trẻ. Trẻ có thể sử dụng lời nói để trao đổi với mọi người xung quanh. Sự phát triển ngôn ngữ gắn liền vớ sự phát triển của tư duy đã giúp trẻ có khả năng nhận thức thế giới bên ngoài do đó ở trẻ luôn xuất hiện câu hỏi “ Tại sao” với chúng ta. Ngôn ngữ của trẻ tiến bộ nhanh hay chậm tùy thuộc vào điều kiện sống, quan hệ giao tiếp với những người xung quanh đây là giai đoạn trẻ đang học bắt 3
4. chước người lớn, chính thời điểm này cô giáo sẽ dạy trẻ, uốn nắn trẻ cách nói rõ câu, cách phát âm rõ ràng. Muốn làm được điều đó người giáo viên phải có ý thức trau dồi ngôn ngữ, tự học, tự rèn luyện cho mình cách nói rõ ràng, ngắn gọn, chính xác, nói chuyện với trẻ thân ái, lịch sự. TrÎ mÉu gi¸o cã nhu cÇu rÊt lín vÒ nhËn thøc, c¸c em khao kh¸t kh¸m ph¸, t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh m×nh. Trong ®ã ng«n ng÷ lµ c«ng cô giao tiÕp quan träng nhÊt cña con ng­êi, nhê cã ng«n ng÷ mµ con ng­êi khi giao tiÕp cã kh¶ n¨ng hiÓu biÕt lÉn nhau, cho dï ng«n ng÷ b»ng lêi cña con ng­êi cã bÞ h¹n chÕ vÒ kh«ng gian, thêi gian cho dï ngoµi ng«n ng÷ ra con ng­êi cã thÓ dïng nh÷ng ph­¬ng tiÖn giao tiÕp kh¸c nhau nh­: Cö chØ, ®iÖu bé, tÝn hiÖu, ©m thanh nh­ng ë vÞ trÝ trªn hÕt vµ tr­íc hÕt vÉn ph¶i lµ ng«n ng÷. ë trÎ mÉu gi¸o nhu cÇu giao tiÕp rÊt lín trong giao tiÕp trÎ sö dông ng«n ng÷ cña m×nh ®Ó tr×nh bµy ý nghÜ, biÓu c¶m, hiÓu biÕt cña m×nh víi mäi ng­êi xung quanh cho nªn viÖc t¹o ra cho trÎ ®­îc nghe hiÓu vµ ®­îc nãi lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong giao tiÕp mµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho trÎ. Ng«n ng÷ cßn lµ ph­¬ng tiÖn nhËn thøc thÕ giíi xung quanh mµ trÎ ®Õn ®­îc víi thÕ giíi xung quanh lµ nhê cã ng­êi lín. Th«ng qua ®ã, trÎ lµm quen ®­îc víi c¸c sù vËt, hiÖn t­îng vµ hiÓu ®­îc c¸c sù vËt, hiÖn t­îng; hiÓu ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, cÊu t¹o, c«ng cô cña chóng. Muèn h×nh thµnh mét biÓu t­îng nµo ®ã th× trÎ ph¶i tiÕn hµnh quan s¸t khi trÎ t×m hiÓu sù vËt ®ã, trÎ gäi tªn vËt, tªn c¸c chi tiÕt, ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña vËt ®îc quan s¸t th× viÖc nhËn thøc sÏ s©u s¾c h¬n vµ nã sÏ lµm nÒn mãng cña sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ. Ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn biÓu hiÖn nhËn thøc khi trÎ nhËn thøc ®­îc thÕ giíi kh¸ch quan, trÎ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng víi nã vµ trÎ sö dông ng«n ng÷ kÓ l¹i, miªu t¶ l¹i sù vËt, hiÖn t­îng ®Ó tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh. Ng«n ng÷ cßn lµ ph­¬ng tiÖn gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ v× th«ng qua ng«n ng÷ trÎ nhËn thøc ®­îc c¸i hay, c¸i ®Ñp ë thÕ giíi xung quanh. Qua ®ã t©m h«n trÎ th¬ cµng thªm bay bæng, trÝ t­ëng t­îng cµng thª phong phó, ®ång thêi còng yªu quý c¸i hay, c¸i ®Ñp, tr©n träng nã vµ cã ý thøc s¸ng t¹o ra c¸i hay, c¸i ®Ñp ®ã. 4
5. 1.2. C¬ së thùc tiÔn: Qua viÖc dù giê vµ gi¶ng d¹y c¸c tiÕt häc ë líp mÉu gi¸o 3 - 4 tuæi t«i thÊy kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ vÉn cßn h¹n chÕ. Trong c¸c giê ®äc, kÓ, kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cßn Êp óng, nãi ngäng, c©u cßn côt, thiÕu chñ ng÷ vµ vÞ ng÷. V× thÕ, dùa trªn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ mµ nhiÖm vô cña ng­êi lín lµ ph¶i nãi ®óng c©u, d¹y trÎ nãi nh÷ng lêi nãi ®Ñp, d¹y trÎ biÕt v©ng d¹ , c¶m ¬n xin lçi qua ®ã d¹y trÎ c¸ch øng xö ®Ñp víi mäi ng­êi xung quanh. Qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ë líp 3 - 4 tuæi t«i nhËn thÊy r»ng ng«n ng÷ cña trÎ ch­a ®ång ®Òu. Khi giao tiÕp, trÎ ch­a thÓ hiÖn ®­îc ®óng ng÷ ®iÖu, cö chØ cña lêi nãi, ph¸t ©m cßn ngäng, dïng tõ ch­a chÝnh x¸c, diÔn ®¹t ch­a l«gic, c©u tõ ch­a l­u lo¸t, trÎ hay nãi l¾p, vËy c« cÇn ph¶i hiÓu râ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nãi l¾p cña trÎ vµ tõ ®ã cã biÖn ph¸p kh¾c phôc gióp trÎ kh«ng nãi l¾p n÷a. Nh÷ng trÎ nhót nh¸t, Ýt tiÕp xóc víi b¹n ë trong líp, ë xung quanh m×nh dÉn ®Õn trÎ kÐm hiÕu ®éng th× vèn tõ ng÷ còng bÞ h¹n chÕ, nghÌo nµn, viÖc diÔn ®¹t c©u tõ thÓ hiÖn ng÷ ®iÖu kÐm. Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng«n ng÷ diÔn ®¹t c©u tõ m¹ch l¹c, viÖc diÔn ®¹t biÓu c¶m ngoµi x· héi trÎ tiÕp thu cßn rêi r¹c, cßn ngäng, nãi trèng kh«ng nhiÒu ë gia ®×nh, bè mÑ ®«i khi cßn bËn nhiÒu c«ng viÖc, vÉn ch­a chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ, trÎ cßn hay nãi trèng kh«ng, nãi c©u côt, ch­a thÓ hiÖn râ ý hiÓu cña m×nh. Qua hai c¬ së trªn cho ta thÊy: ViÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt trong cuéc sèng. CÇn ph¶i coi viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt cña gi¸o dôc mÇm non vµ nhiÖm vô ®ã cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn ngay tõ n¨m ®Çu tiªn cña ®é tuæi mÉu gi¸o nhÊt lµ ë ®é tuæi trÎ lªn 3. Bëi vËy, nªn t«i chän ®Ò tµi "Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ 3 - 4 tuổi" ®Ó nghiªn cøu. 5
6. 2. néi dung vÊn ®Ò nghiªn cøu. 2.1 Thực trạng - Khảo sát ViÖc rÌn kü n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ 3 - 4 tuæi qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm ë tr­êng MÇm non Hòa Bình:Khả năng nhận thức của trẻ không đồng đều. TrÎ ®i häc vµ b¸n tró t¹i tr­êng lµ 100%, một số trÎ kh«ng ®­îc qua líp nhµ trÎ, mÉu gi¸o bÐ. C¸c ch¸u Ýt ®­îc sù phèi hîp ch¨m sãc gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr­êng dÉn ®Õn viÖc ph¸t triÓn kü n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ còng bÞ h¹n chÕ. Nªn cÇn rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ mÉu gi¸o 3 - 4 tuæi qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc ë tr­êng MÇm non Hòa Bình lµ mét nhiÖm vô c¬ b¶n. Ngoµi ra cßn t¸c ®éng toµn bé tíi qu¸ tr×nh ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ. Song ®iÒu kiÖn vµ thêi gian cã h¹n nªn t«i chØ ®i s©u vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Õn viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ th«ng qua viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ 3 – 4 tuổi. Trong ®ã cã 6/23 trÎ cßn h¹n chÕ vÒ ng«n ng÷ chiÕm 26%. - Đánh giá * Do trÎ nhót nh¸t kh«ng thÝch tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng: Tuy trÎ häc cïng mét líp nh­ng trÎ ë hai ®é tuæi kh¸c nhau mét sè trÎ kh«ng qua líp bÐ, cßn l¹ vẫn ch­a muèn tham gia cïng c¸c b¹n ch¬i vµ còng kh«ng ®­îc c¸c b¹n rñ ch¬i cïng. DÉn ®Õn l©u ngµy trÎ trë nªn nhót nh¸t, Ýt nãi, kh«ng thÝch tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng, chØ ngåi l× mét chç, kh«ng thÝch vui ch¬i cïng c¸c b¹n, kh«ng thÝch giao tiÕp víi c¸c b¹n trong líp nªn ng«n ng÷ bÞ h¹n chÕ, kh«ng phong phó. *Do cßn Ýt tiÕp xóc víi b¹n bÌ ë c¸c giê ngo¹i kho¸: TrÎ ®Õn tr­êng lµ tiÕp xóc víi mét phÇn nhá cña x· héi con ng­êi. Quan träng lµ gióp trÎ biÓu cÈm ng«n ng÷ cña ng­êi gi¸o viªn. C« gi¸o chÝnh lµ ng­êi gióp cho ng«n ng÷ cña trÎ ®­îc ph¸t triÓn, ®ã lµ th«ng qua c¸c giê häc. Nh­ng trong thùc tÕ, trªn mçi tiÕt häc diÔn ra 25- 30 6