SKKN Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ thông qua bộ môn Làm quen văn học thể loại truyện kể

Nội dung text: SKKN Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ thông qua bộ môn Làm quen văn học thể loại truyện kể

1. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THỊ XÃ BẢO LỘC TRƯỜNG MẦM NON HOA HỒNG    SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ THÔNG QUA BỘ MÔN LÀM QUEN VĂN HỌC THỂ LOẠI TRUYỆN KỂ BẢO LỘC NGÀY 24 THÁNG 12 NĂM 2008 GIÁO VIÊN: PHAN THỊ HỒNG THẢO CẤU TRÚC ĐỀ TÀI - 1 -
2. I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lí luận và lí do chọn đề tài 2. Mục đích II. THỰC THẠNG: 1. Thuận lợi 2. Khó khăn III. GIẢI PHÁP HỮC ÍCH 1. Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí của trẻ 2. Xây dựng kế hoạch 3. Làm đồ dùng đồ chơi 4. Phối hợp với các bậc phụ huynh IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN 1. Dạy trẻ kể lại truyện, chơi đóng kịch và đóng vai theo chủ đề 2. Thông qua các hoạt động khác: a. Hoạt động ngoài trời b. Hoạt động góc 3. Thông qua tuyên truyền với phụ huynh 4. Kết quả V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM VI. KẾT LUẬN VII. TÀI LIỆU THAM KHẢO I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 1. Cơ sở lí luận và lí do chọn đề tài: Chưa làm mẹ nhưng chứa chan tình mẹ Bởi yêu nghề nên quý lớp măng non Dạy tiếng mẹ đẻ cho trẻ tuổi mầm non có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp cận - 2 -
3. với các môn khoa học khác như: Môi trường xung quanh, làm quen với toán, âm nhạc, tạo hình mà điều tôi muốn nói ở dây đặc biệt là thông qua bộ môn làm quen văn học. Bộ môn làm quen văn học dạy trẻ đọcthơ. kể chuyện, đóng kịch tạo cho trẻ được hoạt động nhiều. Việc phát triển vốn từ luyện phát âm và dạy trẻ nói đúng ngữ pháp không thể tách rời giữa các môn học cũng như các hoạt động của trẻ. Mỗi từ cung cấp cho trẻ phải dựa trên một biểu tượng cụ thể, có nghĩa, gắn liền với âm thanh và tình huống sử dụng chúng. Nội dung vốn từ cung cấp cho trẻ cũng như hình thức ngữ pháp phải phụ thuộc vào khả năng tiếp xúc, hoạt động và nhận thức của trẻ. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một nhiệm vụ quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện cho trẻ. Công tác phát triển ngôn ngữ cho trẻ đã được nhà giáo dục mầm non Liên Xô nổi tiếng: Eiti- Khêva xem là khâu chủ yếu nhất của việc hoạt động trong trường mầm non, là tiền đề thành công của các công tác khác. Hiện nay việc trẻ em của chúng ta nói trỏng, không đủ câu, trọn nghĩa chiếm một số lượng không nhỏ và rất khó cho việc tiếp cận với các tác phẩm văn học bởi vì trẻ một phần nghèo nàn về vốn từ, một phần trẻ không biết phải diễn đạt sao cho mạch lạc. Vì vậy tôi chọn đề tài “ Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ thông qua bộ môn làm quen văn học thể loại truyện kể” làm đề tài để nghiên cứu. 2. Mục đích: Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là phát triển khả năng nghe, hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày có logic, có trình tự, chính xác và có hình ảnh một nội dung nhất định. Để luyện cho lời nói của trẻ được mạch lạc cần giúp trẻ thực hiện những yêu cầu sau: ❖ Lựa chọn nội dung nói: - Xác định nội dung cần nói giúp cho lời nói của trẻ có nội dung thông báo ngăn gọn, rõ ràng. Xác định sự việc chính trong nhiều sự việc, xác định đặc điểm nổi bật, cơ bản trong nhiều đọ¨c điểm của con vật, của cây, của bức tranh, nội dung chính trong phát triển văn học. Ví dụ: Đồ vật: Tả hình dáng bên ngoài, công dụng, cách sử dụng. Con vật: Hình dáng, hành động. Cây: Hình dáng bên ngoài, sự thay đổi theo mùa. - Sắp xếp nội dung đã lựa chọn giúp cho lời nói của trẻ được đầy đủ, hợp lý, có logic. Ví dụ: Từ đầu đến chân, từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới, từ trái sang phải - 3 -
4. Trẻ tuổi mẫu giáo chưa có khả năng lựa chọn nội dung diễn đạt vì vậy cần phải hướng dẫn để giúp trẻ. ❖ Lựa chọn từ: Sau khi đã lực chọn nội dung trẻ cần lựa chọn từ để diễn tả chính xác nội dung mình cần thông báo. Chọn từ giúp cho lời nói của trẻ rõ ràng, chính xác và mang sắc thái biểu cảm. Việc chọn từ được đặt ra ở 2 mức độ. - Mức thứ nhất: Chọn từ phù hợp với nội dung. Ví dụ: Đi chạy - Mức thứ 2: Chọn từ mang sắc thái tu từ: Ví dụ: Lật đật, lon ton, lom khom Đây là một việc khó đối với trẻ, giáo viên cần hướng dẫn và làm mẫu cho trẻ bắt chước, đặc biệt là việc chọn từ mang sắc thái tu từ chủ yếu được dùng thông qua việc cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học. Ví dụ: Câu chuyện: Cây khế. Chim phượng hoàng chở người anh đi lấy vàng. Vừa đến nơi người anh đã vội vàng nhét đầy túi 6 gang. Cô cho trẻ làm quen từ “ vội vàng” bằng cách giải thích từ khó, cho trẻ lặp lại, thể hiện bằng hành động, hướng dẫn chàu đặt câu. ❖ Sắp xếp cấu trúc lời nói: - Sự liên kết các câu nói lại với nhau tạo thành chuỗi lời nói nhằm diễn tả trọn vẹn một ý, một nội dung nào đó để giúp người nghe hiểu được. Đây là sự sản xuất toàn bộ nội dung thông báo một cách có logic. - Để diễn tả một ý, một nội dung ngắn gọn nào đó thì việc sắp xếp cấu trúc lời nói là đơn giản đối với trẻ. Nhưng nếu yêu cầu trẻ kể lại truyện hay tự sáng tác miêu tả những hiện tượng sự kiện xảy ra trong đời sống thì trẻ gặp khó khăn cần phải luyện tập dần dần. ❖ Diễn đạt nội dung nói: - Khi trẻ diễn đạt phải ngừng nghỉ ngắt giọng đúng, để giọng nói của trẻ không ê a ậm ừ. Luyện cho trẻ tác phong khi nói thoải mái, tự nhiên, khi nói nhìn vào mặt người nói. Trong trường mầm non tôi muốn đề cập tới việc luyện cho trẻ ngôn ngữ mạch lạc thể hiện qua việc thực hiện hai nhiệm vụ dạy trẻ đối thoại giữa trò chơi và độc thoại qua bộ môn làm quen văn học thể loại truyện kể. Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ mạch lạc được thực hiện ở mọi lúc mọi nơi trong sinh hoạt hằng ngày của trẻ. Đối với trẻ lớp tôi đang phụ trách 4- 5 tuổi: Tiếp tục dạy trẻ biết nghe, hiểu, trả lời câu hỏi của người lớn. Biết trò chuyện với những người xung quanh. Dạy trẻ kể chuyện về đồ chơi, đồ vật theo tranh, kể lại các tác phẩm văn học, kể có trình tự, diễn cảm. - 4 -
5. II. THỰC TRẠNG: Tôi là giáo viên phụ trách lớp mẫu giáo nhỡ gồm 38 cháu. Trong số này có 19 cháu đã học qua lớp mầm, còn 19 cháu chưa được học qua trường lớp mẫu giáo. 1. Thuận lợi: Được sự quan tâm giúp đỡ của ban giám hiệu về chuyên môn xây dựng phương pháp đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục mầm non, tạo mọi điều kiện giúp tôi thực hiện tốt chương trình đổi mới. Phụ huynh quan tâm đến con em mình, nhiệt tình ủng hộ cùng tôi trong việc dạy dỗ các cháu và thường xuyên ủng hộ những nguyên vật liệu để làm đồ dùng dạy học và vui chơi cho các cháu. 2. Khó khăn: - Do trình độ nhận thức không đồng đều, gần 50% trẻ lớp tôi mới lần đầu đến trường, số trẻ nam nhiều hơn trẻ nữ, do đó gặp rất nhiều khó khăn. - Hơn 50% trẻ chưa phân biệt được sự khác nhau rất tinh tế trong cách phát âm mà chỉ tiếp nhận một cách chung chung. Ví dụ: Tay- Tai, con muỗi- con mũi, một bầy tang tình con nít- một bầy tang tình con lit. - 45% khả năng chú ý của trẻ còn yếu, không đều, không ổn định, vì vậy nên trẻ chưa chú ý đều đến các thành phần trong câu, trong từ. Vì vậy những âm điệu được đọc lượt, những từ không nhân mạnh trong câu trẻ dễ bỏ qua không chú ý, - Trí nhớ của trẻ còn hạn chế nên trẻ chưa biết hết khối lượng các âm tiếp thu, cũng như trật tự các từ trong câu. Vì thế trẻ bỏ bớt từ, bớt âm khi nói. - 70% kinh nghiệm sống của trẻ còn nghèo nàn, nhận thức hạn chế dẫn đến tình trạng trẻ dùng từ không chính xác, câu lủng củng. - 35% trẻ nói, phát âm sai do ảnh hưởng ngôn ngữ của người lớn xung quanh trẻ( nói tiếng địa phương) - Đa số phụ huynh bận công việc hoặc một lí do khách quan nào đó ít có thời gian trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói. Trẻ được đáp ứng quá đầy đủ về nhu cầu mà trẻ cần. Ví dụ: Trẻ chỉ cần nhìn vào đồ dùng, đồ vật nào là được đáp ứng ngay mà không cần phải dùng lời để yêu cầu hoặc xin phép. Đây cũng là một trong những nguyên nhân của việc chậm phát triển ngôn ngữ. Với những khó khăn như thế tôi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng dẫn trẻ phát triển ngôn ngữ một cách - 5 -
6. đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ làm quen văn học thể loại truyện kể. III. GIẢI PHÁP HỮU ÍCH: 1. Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí của trẻ: ❖ Đặc điểm phát âm: - Nói chung trẻ đã phát âm tốt hơn, rõ, ít ê a, ậm ừ. Trẻ vẫn còn phát âm sai những âm tranh khó hoặc những tử có 2- 3 âm tiết như: Lựu- lịu, hươu- hiu, mướp- mớp, chiêm chiếp- chim chíp, thuyền buồm- thiền bờm, rắn- dắn Tuy nhiên lỗi sai đã ít hơn. ❖ Đặc điểm vốn từ: - Vốn từ của trẻ tăng nhanh khoảng 1300- 2000 từ. danh từ và động từ ở trẻ vẵn chiềm ưu thế. Tính từ và các loại từ khác trẻ đã sử dụng nhiều hơn. - Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất không gian như: Cao thấp, dài ngắn, rộng hẹp. Các từ chỉ tốc độ như: Nhanh, chậm. Màu: Đỏ, vàng, xanh, trắng, đen. Ngoài ra các từ có khái niệm tương đối như: Hôm nay, hôm qua, ngày mai trẻ dùng còn chưa chính xác. Một số trẻ còn biết sử dụng các từ chỉ màu sắc như: Xám, xanh lá cây, tím, da cam. 100% trẻ biết sử dụng các từ cao, thấp, dài ngắn, dài, rộng, hẹp. Có 55% số trẻ đếm được từ 1- 10. Tuy nhiên trẻ sử dụng một số từ còn chưa chính xác. Ví dụ: Mẹ có mót ngồi không?( muốn) ❖ Đặc điểm ngữ pháp: - Câu trẻ dùng đã chính xác và dài hơn. Ví dụ: Cô ơi, con thấy có mấy cọng rác né. Con đem bỏ thùng rác cô nhé!( Cháu Nhật Đăng) - Trẻ đã sử dụng các loại câu phức khác nhau. Ví dụ: Câu phức đẳng lập: Tích chu đi chơi. Tích chu không lấy nước cho bà.( Cháu Phước). Câu phức chính phụ: Cháu thích chơi lắp ráp nhà thôi , được nhà đẹp thì bạn Phương lại gỡ ra rồi.( Cháu Quang). - Trẻ ít sử dụng câu cụt hơn. Tuy nhiên trong một số trường hợp trẻ dùng từ trong câu vẫn chưa thật chính xác. Ví dụ: Mẹ ơi con muốn cái dép kia! ( Phụ huynh cháu Sơn kể lại) Chủ yếu trẻ vẫn sử sụng câu đơn mở rộng. - Trẻ có khả năng kể lại chuyện và kể chuyện có trình tự logic. Thế nhưng qua tìm hiểu quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ lớp chồi tôi so với lớp tôi thì đa phần trẻ vẫn chưa có khả năng kể chuyện và kể chuyện có trình tự logic. 2. Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học thể loaị truyện kể: a. Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ: - 6 -