SKKN Nâng cao kỹ năng giải toán cho học sinh Lớp Năm khi dạy một số dạng toán liên quan đến hình tam giác, hình thang

Nội dung text: SKKN Nâng cao kỹ năng giải toán cho học sinh Lớp Năm khi dạy một số dạng toán liên quan đến hình tam giác, hình thang

1. Trường Tiểu học Số II Hoài Tân Sáng kiến – Kinh nghiệm lớp 5 Năm học: 2015-2016 MỤC LỤC A. MỞ ĐẦU 2 I. ĐẶT VẤN ĐỀ 2 1. Thực trạng của vấn đề đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết: 2 2.Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới: 3 II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 4 *1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÓ TÍNH ĐỊNH HƯỚNG CHO VIỆC NGHIÊN CỨU, TÌM GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI 4 1. Cơ sở lý luận: 4 2. Cơ sở thực tiễn: 5 *2. CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH, THỜI GIAN TẠO RA GIẢI PHÁP: 6 B. NỘI DUNG 7 I. MỤC TIÊU 7 II. GIẢI PHÁP CHÍNH 8 1. THUYẾT MINH TÍNH MỚI: 8 1.1. Nhận biết đặc điểm hình: 8 1.2. Xây dựng quy tắc, công thức tính diện tích tam giác, diện tích hình thang: 10 1.3.Hướng dẫn học sinh giải bài toán hình : 14 1.4. Giáo viên cần nắm vững trình độ từng đối tượng học sinh trong lớp để bồi dưỡng năng lực toán học cho học sinh khá giỏi, đồng thời hỗ trợ, phụ đạo học sinh yếu 17 2. PHẠM VI VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG 18 3. LỢI ÍCH KINH TẾ-XÃ HỘI 18 3.1. Kết quả của việc thực hiện các biện pháp dạy toán về hình học 19 3.2. Kết quả đạt được của việc áp dụng các biện pháp rèn kỹ giải toán liên quan đến hình tam giác và hình thang 22 C. KẾT LUẬN 23 I. NHỮNG ĐIỀU KIỆN, KINH NGHIỆM ÁP DỤNG, SỬ DỤNG GIẢI PHÁP:23 II. NHỮNG TRIỂN VỌNG TRONG VIỆC VẬN DỤNG, SỬ DỤNG GIẢI PHÁP: 24 III. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ: 24 D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 25 NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM 26 Giáo viên: Lê Thị Út 1
2. Trường Tiểu học Số II Hoài Tân Sáng kiến – Kinh nghiệm lớp 5 Năm học: 2015-2016 KINH NGHIỆM NÂNG CAO KỸ NĂNG GIẢI TOÁN CHO HỌC SINH LỚP NĂM KHI DẠY MỘT SỐ DẠNG TOÁN LIÊN QUAN ĐẾN HÌNH TAM GIÁC, HÌNH THANG A. MỞ ĐẦU I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Thực trạng của vấn đề đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết: Toán là một bộ môn quan trọng và thiết thực trong trường phổ thông nói chung và trường tiểu học nói riêng. Nó là một môn học khó, đòi hỏi nhiều về kiến thức, kĩ năng, tư duy và sáng tạo của mỗi cá nhân người học. Học giỏi môn toán sẽ tạo một nền tảng vững chắc cho việc học tốt một số môn có liên quan đến toán học kể cả các môn về tự nhiên nói chung. Song để học được môn toán đã khó mà học giỏi toán lại càng khó hơn. Nhiều người cho rằng môn toán rất khô khan và cứng. Hễ người học giỏi môn toán thì thường là người ít có kĩ năng giao tiếp ngoài xã hội. Đó cũng chỉ là nhận định suông mà thôi, chưa có bằng chứng xác thực. Nhưng có một điều mà có lẽ ai cũng thừa nhận là để học tốt môn toán người học phải có một quá trình học tập và rèn luyện lâu dài chứ không thể ngày một ngày hai mà có được. Vì vậy, vấn đề đặt ra là người học phải học như thế nào, người dạy phải dạy ra sao để hiệu quả dạy và học đạt cao nhất, thiết thực nhất. Đó là vấn đề lớn mà lâu nay Nhà nước, Ngành Giáo dục, giáo viên, học sinh và cả xã hội quan tâm. Nhưng thiết nghĩ, muốn đạt được một thành quả lớn trong giáo dục thì ngoài những vấn đề về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy và học, đội ngũ, con người, xã hội cùng tương tác thì chúng ta cần phải chú ý từ những vấn đề nhỏ hơn thậm chí rất nhỏ. Những vấn đề đó diễn ra hằng ngày ngay trong những bài dạy của giáo viên và cách học, cách nhận thức, cách rèn luyện của học sinh trong học tập nói chung và trong học toán nói riêng. Trước thực trạng đó, nhiệm vụ đặt ra cho ngành giáo dục, cho mỗi giáo viên đứng lớp là làm thế nào nâng cao chất lượng học sinh, tránh để học sinh ngồi nhầm lớp nhất là trong giai đoạn hiện nay cả ngành giáo dục đang ra sức thực hiện “Hai không với bốn nội dung” của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Việc tìm hiểu về mức độ kiến thức hình học ở Tiểu học và biết được người ta đưa vào Giáo viên: Lê Thị Út 2
3. Trường Tiểu học Số II Hoài Tân Sáng kiến – Kinh nghiệm lớp 5 Năm học: 2015-2016 những nội dung này nhằm mục đích gì từ đó mà đề ra phương pháp dạy học cho phù hợp với từng đối tượng học sinh thì hiệu quả giảng dạy sẽ cao hơn. Trong chương trình Toán 5, việc dạy nội dung hình học cho học sinh không khó, bên cạnh những thành công là giúp học sinh nắm được cách nhận diện hình, tìm diện tích, chu vi, thể tích thì cũng còn những hạn chế là các em chưa nắm rõ bản chất của đơn vị kiến thức, kết quả là chưa đáp ứng được yêu cầu của thực hành. Làm thế nào để các em có thể sử dụng kiến thức cơ bản một cách linh hoạt ở từng trường hợp cụ thể. Đó cũng là trăn trở của bản thân khi dạy cho học sinh kiến thức về nội dung hình học. 2.Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới: Xuất phát từ ý nghĩa ấy nên tôi chọn cho mình một vấn đề nhỏ trong dạy môn toán ở lớp 5 hiện hành để nghiên cứu, tham khảo, thực hiện và vận dụng với mục đích chính là nâng cao hiệu quả dạy và học tại lớp học mình phụ trách. Vấn đề mà tôi nghiên cứu khảo nghiệm chỉ là đặt cho mình nhiệm vụ tháo gỡ những khó khăn trên, bản thân đã được phân công dạy lớp 5, trong quá trình giảng dạy tôi rút ra một vài kinh nghiệm trong việc giúp học sinh yếu kém học các bài toán có nội dung hình học, học sinh giỏi có điều kiện nâng cao kiến thức và kỹ năng giải toán. Vì vậy tôi chọn đề tài: “ Nâng cao kỹ năng giải toán cho học sinh lớp năm khi dạy các dạng bài liên quan đến hình tam giác, hình thang”. Mong muốn học sinh học tốt mạch kiến thức về các yếu tố hình học, đặc biệt là giải toán về chu vi, diện tích hình tam giác, hình thang, Các giải pháp mới đưa ra nhằm giúp học sinh định hướng được việc làm của mình trong học tập đó là: việc gì cần nhớ, việc gì cần làm, việc gì cần chú ý Các giải pháp đó không gây nhàm chán cho đối tượng khá giỏi và cũng không gây khó khăn cho đối tượng yếu kém nên có tác dụng nâng cao chất lượng dạy và học từng phần, tiến tới hoàn thiện việc dạy và học cả bộ môn. 3. Phạm vi nghiên cứu đề tài: Đối tượng nghiên cứu: Khảo sát các vướng mắc từ đối tượng là học sinh của lớp tôi phụ trách trong năm 2014-2015 về việc giải toán liên quan đến các hình cơ bản trong chương trình Toán lớp năm. Giáo viên: Lê Thị Út 3
4. Trường Tiểu học Số II Hoài Tân Sáng kiến – Kinh nghiệm lớp 5 Năm học: 2015-2016 Dự giờ thăm lớp đồng nghiệp trong trường, tham gia hội giảng, hội thảo chuyên môn trong khối tổ để phát hiện những tồn tại về hai vấn đề cần nghiên cứu. Tài liệu nghiên cứu: Sách giáo khoa môn toán lớp 5 hiện hành, sách giáo viên và một số tài liệu bồi dưỡng môn toán ở tiểu học. II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH *1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÓ TÍNH ĐỊNH HƯỚNG CHO VIỆC NGHIÊN CỨU, TÌM GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận: Từ năm đầu tiên thay sách lớp 5, lãnh đạo ngành giáo dục, giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục khác ngoài xã hội đều rất quan tâm đến vấn đề chương trình thay sách mới sẽ được áp dụng như thế nào, hiệu quả ra sao? Chất lượng giáo dục có nâng cao như trong dự kiến hay không? Sau một năm, rồi hai năm thực hiện chương trình mới, tất cả các trường, các phòng giáo dục đều đã có nhiều hội thảo, góp ý, chỉnh sửa và dần dần đi vào nề nếp. Đối với giáo viên thì việc dạy học cũng đã đi vào quy cũ, đã quen dần với chương trình sách giáo khoa, nhiều người đã có những kinh nghiệm hay, thiết thực. Chẳng những nâng cao hiệu quả dạy học của bản thân mà còn giúp cho đồng nghiệp có được kinh nghiệm tốt trong giảng dạy. Đối với chương trình toán ở lớp 5 nói riêng và cả cấp học nói chung có nhiều thay đổi so với chương trình cải cách trước. Số tuần học tăng lên, số tiết học nhiều hơn và đặc biệt là số lượng bài tập trong một tiết học không còn nhiều, không còn gây áp lực với học sinh. Song trong từng phần riêng biệt vẫn còn có chỗ gây khó khăn cho học sinh khi vận dụng, khi thực hành. Chẳng hạn, một số bài học về “ Quan hệ tỉ lệ”, “ Tỉ số phần trăm”, “Phép chia số thập phân” và đặc biệt là” Một số dạng bài liên quan đến hình học trong đó có hình tam giác và hình thang.” 1.1 Tầm quan trọng của môn Toán: Toán là một trong hai môn học đặc biệt quan trọng trong nhà trường Tiểu học. Giai đoạn học toán lớp 4-5 học sinh vẫn học tập các kiến thức và kĩ năng cơ Giáo viên: Lê Thị Út 4
5. Trường Tiểu học Số II Hoài Tân Sáng kiến – Kinh nghiệm lớp 5 Năm học: 2015-2016 bản của môn Toán nhưng ở mức độ sâu hơn, tường minh hơn. Nhiều nội dung toán học được coi là trừu tượng hơn ở giai đoạn 1-2-3. Trong đó, dạy hình học về hình tam giác, hình thang và tính diện tích hình tam giác, hình thang đòi hỏi học sinh tư duy, suy luận lôgic để hình thành quy tắc công thức và vận dụng giải toán hình chính xác hơn. 1.2 Học sinh cần đạt những yêu cầu cơ bản: - Nhận biết các yếu tố của hình tam giác, hình thang, hình tròn, hình hộp chữ nhật hình lập phương. - Biết tính chu vi, diện tích hình tam giác, hình thang, hình tròn. - Biết tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần hình hộp chữ nhật, hình lập phương. - Giải toán có liên quan đến hình học. 1.3 Nhiệm vụ cơ bản về việc dạy học diện tích các hình: a. Hình thành khái niệm: - Hình tam giác, các yếu tố hình tam giác. - Hình thang, các yếu tố hình thang. - Hình tròn, các yếu tố hình tròn. - Hình hộp chữ nhật, các yếu tố của hình hộp chữ nhật. - Hình lập phương, các yếu tố hình lập phương. b. Hình thành quy tắc, công thức tính diện tích: - Xây dựng quy tắc, công thức tính diện tích hình tam giác, hình thang thông qua hoạt động cắt ghép, suy luận từ những công thức tính diện tích các hình đã học. c. Vận dụng giải toán hình. 2. Cơ sở thực tiễn: 2.1 Giáo viên: - Chưa khắc sâu những đặc điểm cơ bản của hình tam giác, hình thang Giáo viên: Lê Thị Út 5
6. Trường Tiểu học Số II Hoài Tân Sáng kiến – Kinh nghiệm lớp 5 Năm học: 2015-2016 - Xây dựng biểu tượng về diện tích chưa rõ ràng làm cho học sinh dễ nhầm lẫn giữa diện tích với chu vi. - Xây dựng quy tắc, công thức còn rập khuôn. 2.2 Học sinh: Chưa chuẩn bị tốt đồ dùng học tập. Không nhớ quy tắc, công thức tính để vận dụng giải toán. Không vẽ được hình tóm tắt để có cơ sở giải toán hình. Đặc điểm của học sinh Tiểu học là hiểu và ghi nhớ máy móc nên trước 1 bài bất kỳ các em thường đặt bút tính luôn nhiều khi dẫn đến những sai sót không đáng có do các em chưa chú ý đến các số đo của đáy, đường cao, hoặc mối liên hệ giữa các yếu tố trong công thức tính. Trí nhớ của học sinh chưa bền vững chỉ dừng lại ở phát triển tư duy cụ thể còn tư duy trừu tượng, khái quát kém phát triển (nhất là ở học sinh yếu kém) nên khi gặp những bài cần có sự tư duy logic như tính chiều cao hay độ dài đáy thì các em không làm được do không có công thức tính. Đặc điểm của trẻ ở Tiểu học là chóng nhớ nhưng nhanh quên. Sau khi học bài mới, cho các em luyện tập ngay thì các em làm được bài nhưng chỉ sau một thời gian ngắn kiểm tra lại thì hầu như các em đã quên hoàn toàn, đặc biệt là những tiết ôn tập, luyện tập cuối năm. *2. CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH, THỜI GIAN TẠO RA GIẢI PHÁP: Từ thực trạng nêu trên, tôi luôn trăn trở tìm nhiều giải pháp để thực hiện bài dạy sao cho phù hợp với yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh và nhu cầu giảm tải đồng thời giúp cho học sinh tránh được những khuyết điểm khi học toán hình ở Tiểu học và biết giải các bài toán có nội dung hình học như đã nói trên bằng một số công việc chính sau: Giáo viên: Lê Thị Út 6