Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 5

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 5

1. SKKN : Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NINH PHƯỚC TRƯỜNG TIỂU HỌC HIẾU LỄ Sáng kiến Kinh nghiệm: NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN CHO HỌC SINH LỚP 5 Họ và tên : Vạn Thị Thúy Đơn vị công tác : Trường Tiểu học Hiếu Lễ. Chuyên môn : khối 4-5 10/ 2015 Giáo Viên: Vạn Thị Thúy 0 Trường Tiểu Học Hiếu Lễ
2. SKKN : Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 PHẦN THỨ NHẤT ĐẶT VẤN ĐỀ Chương trình toán của tiểu học có vị trí và tầm quan trọng rất lớn. Toán học góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Trên cơ sở cung cấp những tri thức khoa học ban đầu về số học. Các số tự nhiên, các số thập phân, các đại lượng cơ bản giải toán có lời văn ứng dụng thiết thực trong đời sống và một số yếu tố hình học đơn giản. Bước đầu môn Toán ở tiểu học hình thành và phát triển năng lực trừu tượng hoá, khái quát hoá, kích thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập toán, phát triển hợp lý khả năng suy luận và biết diễn đạt đúng bằng lời, bằng viết các suy luận đơn giản góp phần rèn luyện phương pháp học tập và làm việc khoa học, linh hoạt và sáng tạo. Mục tiêu nói trên được thông qua dạy học các môn học đặc biệt là môn toán. Môn này có tầm quan trọng vì toán học với tư cách là một bộ phận khoa học nghiên cứu hệ thống kiến thức cơ bản và sự nhận thức cần thiết trong đời sống sinh hoạt và lao động cần của con người. Môn toán là “chìa khoá” mở của các ngành khoa học khác, nó là công cụ cần thiết của người lao động trong thời đại mới. Vì vậy, môn toán là một bộ phận không thể thiếu được trong nhà trường, nó giúp con người phát triển toàn diện, góp phần tình cảm, trách nhiệm, niềm tin và sự phồn vinh của quê hương đất nước. Toán ở tiểu học trong dạy-học, việc giải toán có lời văn chiếm một vị trí quan trong. Có thể coi viêc dạy-học và giải toán là “lửa thử vàng” của dạy-học toán. Trong giải toán, học sinh phải tư duy một cách tích cực và linh hoạt, huy động tích cực các kiến thức và khả năng đã có vào tình huống khác nhau, trong nhiều trường hợp phải biết phát hiện những dữ kiện hay điều kiện chưa được nêu ra một cách tường minh. Và trong chừng mực nào đó biết suy nghĩ năng động sáng tạo. Vì vậy có thể coi giải toán có lời văn là một trong những biểu hiện năng động nhất của hoạt động trí tuệ của học sinh. Dạy học giải toán có lời văn ở tiểu học nhằm mục đích chủ yếu sau: Giáo Viên: Vạn Thị Thúy 1 Trường Tiểu Học Hiếu Lễ
3. SKKN : Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 - Giúp học sinh luyện tập củng cố vận dụng các kiến thức và thao tác thực hành đã học, rèn luyện kĩ năng tính toán bước tập dợt vận dụng kiến thức và rèn luyện kĩ năng thực hành vào thực tiễn. - Giúp học sinh từng bước phát triển năng lực tư duy rèn luyện phương pháp và kĩ năng suy luận khêu gợi và tập dợt khả năng quan sát, phỏng đoán, tìm tòi. - Rèn luyện cho học sinh những đặc tính và phong cách làm việc của người lao động như: Cẩn thận, chu đáo, cụ thể Ở học sinh lớp 5, kiến thức toán đối với các em không còn là mới lạ, khả năng nhận thức của các em đã được hình thành và phát triển ở các lớp trước, tư duy đã bắt đầu có chiều hướng bền vững và đa dạng và đang ở giai đoạn phát triển vốn sống vốn hiểu biết thực tế bước đầu đã có những hiểu biết nhất định. Tuy nhiên trình độ nhận thức của các em không đồng đều, yêu cầu đặt ra khi giải toán có lời văn cao hơn những lớp trước, các em phải đọc nhiều, viết nhiều bài làm phải trả lời chính xác với phép tính, với các yêu cầu của bài toán đưa ra, nên thường vướng mắc về vấn đề trình bày bài giải: Sai sót do viết không đúng chính tả hoặc viết thiếu, viết từ thừa. Một sai sót đáng kể khác là học sinh thường không chú ý phân tích theo các điều kiện của bài toán nên đã lựa chọn sai phép tính. Với các lí do đó, trong học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 5 nói riêng, việc học toán và giải toán có lời văn rất quan trọng và rất cần thiết. Để thực hiện tốt mục tiêu đó, giáo viên cần phải nghiên cứu, tìm biện pháp giảng dạy thích hợp, giúp các em giải bài toán một cách vững vàng. Hiểu sâu được bản chất của vấn đề cần tìm, mặt khác giúp các em có phương pháp suy luận toán lôgíc thông qua cách trình bày, lời giải đúng, ngắn gọn, sáng tạo trong cách thực hiện. Từ đó giúp các em ậhứng thú, say mê học toán. Từ những căn cứ đó tôi đã chọn đề tài: “Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5” để nghiên cứu với mục đích là: - Tìm hiểu nội dung, chương trình và những phương pháp đúng để giảng dạy toán có lời văn. - Tìm hiểu những kĩ năng cơ bản cần trang bị để phục vụ việc giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5. Giáo Viên: Vạn Thị Thúy 2 Trường Tiểu Học Hiếu Lễ
4. SKKN : Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 - Khảo sát và hướng dẫn giải cụ thể một số bài toán, một số dạng toán có lời văn ở lớp 5, từ đó đúc rút kinh nghiệm, đề xuất một số ý kiến góp phần nâng cao chất lượng dạy học và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu giải toán. PHẦN THỨ HAI NỘI DUNG 1.CƠ SỞ KHOA HỌC 1/ Cơ sở lý luận: Giải toán là một thành phần quan trọng trong chương trình giảng dạy môn toán ở bậc tiểu học. Nội dung của việc giải toán gắn chặt một cách hữu cơ với nội dung của số học và số học tự nhiên, các số thập phân, các đại lượng cơ bản và các yếu tố đại số, hình học có trong chương trình. Vì vậy, việc giải toán có lời văn có một vị trí quan trọng thể hiện ở các điểm sau: a) Các khái niệm và các qui tắc về toán trong sách giáo khoa, nói chung đều được giảng dạy thông qua việc giải toán. Việc giải toán giúp học sinh củng cố vận dụng các kiến thức, rèn luyện các kĩ năng tính toán. Đồng thời qua việc giải toán của học sinh mà giáo viên có thể dễ dàng phát hiện ra những ưu điểm hoặc thiếu sót của các em về kiến thức, kĩ năng và tư duy để giúp các em phát huy và khắc phục. b) Việc kết hợp học và hành, kết hợp giảng dạy với đời sống được thực hiện thông qua việc cho học sinh giải toán, các bài toán liên hệ với cuộc sống một cách thích hợp giúp học sinh hình thành và rèn luyện những kĩ năng thực hành cần thiết trong đời sống hằng ngày giúp các em biết vận dụng những kĩ năng đó trong cuộc sống. c) Việc giải toán góp phần quan trong việc xây dựng cho học sinh những cơ sở ban đầu của lòng yêu nước, tinh thần quốc tế vô sản, thế giới quan duy vật biện chứng: Việc giải toán với những đề tài thích hợp, có thể giới thiệu cho các em những thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta và các nước bè bạn, trong công cuộc bảo vệ hoà bình của nhân dân thế giới, góp phần giáo dục các em bảo vệ Giáo Viên: Vạn Thị Thúy 3 Trường Tiểu Học Hiếu Lễ
5. SKKN : Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 môi trường, phát triển dân số có kế hoạch Việc giải toán có thể giúp các em thấy được nhiều khái niệm toán học. Ví dụ: các số, các phép tính, các đại lượng đều có nguồn gốc trong cuộc sống hiện thực, trong thực tiễn hoạt động của con người, thấy được các mối quan hệ biện chứng giữa các dữ kiện, giữa cái đã cho và cái phải tìm d) Việc giải toán góp phần quan trọng vào rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy và những đức tính tốt của con người lao động mới. Khi giải một bài toán, tư duy của học sinh phải hoạt động một cách tích cực vì các em cần phân biệt cái gì dã cho và cái gì cần tìm, thiết lập mối quan hệ giữa các dữ kiện của bài toán giữa cái đã cho và cái phải tìm. Suy luận, nêu lên những phán đoán, rút ra những kết luận thực hiện phép tính cần thiết để giải quyết các vấn đề đặt ra Hoạt động trí tuệ có trong trong việc giải toán góp phần giáo dục cho các em ý trí vượt khó khăn, đức tính cẩn thận, chu đáo, làm việc có hiệu quả, có kế hoạch, thói quen xem xét có căn cứ, có thói quen tự kiểm tra kết quả công việc mình làm, có óc độc lập, suy nghĩ sáng tạo, tự tìm ra những lời giải mới hay và ngắn gọn *Nội dung chương trình toán lớp 5: 1. Ôn tập về số tự nhiên. 2. Ôn tập về các phép tính số tự nhiên. 3. ÔN tập dấu hiệu chia hết cho 2.3.5.9. 4. Phân số ôn tập, bổ sung. 5. Ôn tập các phép tính về phân số. 6. Số thập phân. 7. Các phép tính về số thập phân. 8. Hình học - chu vi, diện tích, thể tích của một hình. 9. Số đo thời gian - Toán chuyển động đều. 2/ Cơ sở thực tiễn: Toán có lời văn thực chất là những bài toán thực tế. Nội dung bài toán được thông qua nhữmg câu nói về những quan hệ, tương quan và phụ thuộc, có liên quan đến cuộc sống thường xảy ra hàng ngày. Cái khó của bài toán có lời văn là phải lược bỏ những yếu tố về lời văn đã che đậy bản chất toán học của bài toán, hay nói cách Giáo Viên: Vạn Thị Thúy 4 Trường Tiểu Học Hiếu Lễ
6. SKKN : Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 5 khác là chỉ ra mối quan hệ giữa các yếu tố toán học chứa đựng trong bài toán và nêu ra phép tính thích hợp để từ đó tìm được đáp số bài toán. a) Đề bài của bài toán có lời văn bao giờ cũng có hai phần: - Phần đã cho hay còn gọi là giả thiết của bài toán. - Phần phải tìm hay còn gọi là kết luận của bài toán. - Ngoài ra trong đề toán có nêu mối quan hệ giữa phần đã cho và phần phải tìm hay thực chất là các mối quan hệ tương quan phụ thuộc vào giả thiết và kết luận của bài toán. b) Quy trình giải toán có lời văn thường thông qua các bước sau: - Nghiên cứu kĩ đầu bài: Trước hết cần đọc cẩn thận bài toán, suy nghĩ về ý nghĩa của bài toán, nội dung bài toán, đặc biệt là chú ý đến câu hỏi của bài toán. Chớ vội tính toán khi chưa đọc kĩ đề toán. - Thiết lập mối quan hệ giữa các số đã cho và diễn đạt nội dung bài toán bàng ngôn ngữ hoặc tóm tắt điều kiện bài toán, hoặc minh hoạ bằng sơ đồ hình vẽ. - Lập kế hoạch giải toán: Học sinh phải suy nghĩ xem để trả lời câu hỏi của bài toán cần thực hiện phép tính gì? Suy nghĩ xem từ số đã cho và điều kiện của bài toán có thể biết gì? Có thể làm phép tính gì? Phép tính đó có thể giúp trả lời câu hỏi của bài toán không? Trên các cơ sở đó, suy nghĩ để thiết lập trình tự giải toán. - Thực hiện phép tính theo trình tự kế hoạch đã thiết lập để tìm đáp số. Mỗi khi thực hiện phép tính cần kiểm tra xem đã tính đúng chưa? Phép tính được thực hiện có dựa trên cơ sở đúng đắn không? Giải xong bài toán, khi cần thiết, cần thử lại xem đáp số tìm được có trả lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với các đièu kiện của bài toán không? Trong một số trường hợp, giáo viên nên khuyến khích học sinh tìm xem có cách giải khác gọn hơn không? Ví dụ 1: Thùng to có 26 lít dầu, thùng bé có 18 lít dầu. Dầu được chứa vào các chai như nhau, mỗi chai có 0,8 lít. Hỏi có tất cả bao nhiêu chai dầu? Giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện bài toán trên bằng cách dùng phương pháp vấn đáp, kết hợp với minh hoạ bằng tóm tắt đề toán. Giáo Viên: Vạn Thị Thúy 5 Trường Tiểu Học Hiếu Lễ