Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học

1. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC I. ĐẶT VẤN ĐỀ: Như chúng ta đã biết trong mọi thời đại giáo dục chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội. Trong hệ thống giáo dục quốc dân giáo viên mầm non là người thầy đầu tiên đặt nền móng cho việc đào tạo nhân cách con người cho xã hội tương lai. Vì thế, chương trình Giáo dục mầm non đã dành phần lớn trong lĩnh vực phát triển ngôn ngữ để dạy thơ ca, kể chuyện cho trẻ nhằm giúp trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ tìm hiểu về thế giới xung quanh, góp phần không nhỏ vào việc giáo dục toàn diện cho trẻ, đặc biệt ở trẻ thì vốn từ và ngôn ngữ của trẻ phát triển mạnh mẽ, trẻ sẽ nói mạch lạc, diễn cảm, đúng câu, đúng từ và đúng ngữ pháp hơn khi tiếp xúc với tác phẩm văn học- một loại hình nghệ thuật đặc sắc - chiếc cầu nối, phương tiện dẫn dắt trẻ tới cánh cửa để mở ra chân trời nhận thức. Thông qua thơ ca và kể chuyện được chọn lọc phù hợp, trẻ sẽ được tiếp xúc những lời hay ý đẹp, được giáo dục về mặt tình cảm , đạo đức xã hội, đồng thời khơi dậy mặt năng khiếu thẩm mỹ của trẻ.Làm quen văn học còn hình thành cho trẻ lòng yêu thiên nhiên, Tổ quốc, tình yêu thương con người rộng .Từ đó tôi nhận thấy bộ môn làm quen văn học có tầm quan trọng trong việc phát triển nhận thức, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ. Vì vậy tôi chọn đề tài “ Một số phương pháp giúp trẻ cảm thụ tác phẩm văn học” với mong muốn tìm tòi đưa ra những giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng cảm thụ văn học đối với trẻ, giúp trẻ phát huy được tính tích cực cá nhân- tự tin-độc lập- sáng tạo- hình thành tư duy - khả năng ghi nhớ có chủ đích. II. Những biện pháp đã làm 1. Nghiên cứu tiết dạy, soạn giáo án chuẩn bị đồ dùng. Do đặc điểm của lứa tuổi nên dạy trẻ mầm non cần tiến hành theo phương châm " Học mà chơi, chơi mà học" . Vì vậy cô giáo cần linh hoạt khéo léo hơn trong việc thiết kế giáo án văn học để lôi cuốn hấp dẫn trẻ . Với bản thân tôi tiến hành như sau: Vào đầu giờ học cô trò chuyện với trẻ theo nội dung đề tài hoặc cho trẻ đi tham quan mô hình, tranh ảnh đồng thời trò chuyện theo nội dung bức tranh để dẫn dắt trẻ đến nội dung tác phẩm văn học. Khi trò chuyện cô cần sử dụng từ tượng thanh, tượng hình, các từ láy hoặc có thể gợi hỏi để trẻ nói cảm xúc của mình qua bài thơ, câu chuyện. Có thể tích hợp qua một số môn học khác: Toán - Khám phá khoa học - giáo dục âm nhạc Một cách nhẹ nhàng thoáng qua để giờ học sinh động phong phú, sau đó cô giới thiệu bài thơ hoặc câu chuyện sắp học. - Cô đọc hoặc kể diễn cảm câu chuyện, bài thơ một hai lần, giúp trẻ cảm nhận âm điệu, cảnh đẹp nội dung bài thơ, câu chuyện. - 1 -
2. - Sau đó giảng nội dung cho trẻ hiểu rồi cô kể trích dẫn làm rõ những ý chính trong bài thơ, câu chuyện, - Giảng một vài từ khó trong bài thơ câu chuyện, giúp trẻ hiểu nghĩa của từ và cung cấp vốn từ cho trẻ. - Tiếp đến đàm thoại theo nội dung bài thơ, câu chuyện giúp trẻ hiểu nội dung và nhớ trình tự nội dung, phân biệt các nhân vật trong truyện nhớ lại trình tự chuyện đặc biệt là để trẻ tự do giao lưu với cô hoặc thảo luận với nhau về các nhân vật trong truyện. - Bây giờ cô mới cho trẻ đọc thơ cùng cô hoặc kể chuyện khi trẻ đọc thơ cô cần chú ý sửa sai khi trẻ phát âm cách ngắt nhịp thơ cho trẻ thi đua với nhau nhằm giúp trẻ thi đua học tốt. - Sau đó cho trẻ đọc thơ hoặc kể chuyện theo tranh có thể cô viết nội dung bài thơ câu chuyện dưới bức tranh để trẻ có thể kể theo ngôn ngữ của trẻ để trẻ khắc sâu qua tranh vẽ. Ví dụ : Đối với truyện :"Chuyện của cây hoa Hồng" - chủ đề thế giới thực vật theo kế hoạch tôi soạn trước hai tuần, nội dung cần mang đến cho trẻ là biết xin lỗi khi mắc lỗi.Thông qua nội dung câu chuyện trẻ hiểu thêm về thiên nhiên- sự phát triển của cây nhờ có đất và nước. Sự kiêu căng và không cần sự giúp đỡ của đất và giun đất đã khiến cho Hoa Hồng trở nên khô héo và không còn sự sống nữa. Hoa Hồng đã nhận ra lỗi lầm của mình và xin lỗi mọi người. Từ đó tôi nhận thấy để trẻ có thể cảm nhận được hết nội dung cần truyền tải cúa tác phẩm cô xác định rõ giọng kẻ cùng với những cử chỉ điệu bộ nét mặt ánh mắt, giọng nói thể hiện được tính cách của từng nhân vật: mẹ Đất giọng nói dịu dàng, ấm áp. Hoa Hồng giọng kiêu căng, ông mặt trời mặt nghiêm khắc, giọng ồm ồm. Anh giun Đất thân thiện gần gũi. Bên cạnh đó để gây hứng thú cho trẻ thì đồ dùng trực quan không thể thiếu vì thế tôi chuẩn bị mô hình 1 khu vườn có rất nhiều loài hoa thật: hoa Hồng, thược dược, violet ông mặt trời được làm bằng bìa caton dán đề can vàng, dùng sợi len ở chiếc khăn quàng cũ để làm thành một bộ râu trắng rất sinh động. Nhân vật giun đất tôi dùng đất nặn với bàn tay khéo léo tạo thành 1 con giun màu nâu. Dùng mô hình đó tôi hóa thân vào nhân vật Hoa Hồng và kể lại chuyện của chính mình khiến trẻ rất thích thú. Thêm vào đó tôi dùng hình ảnh động sưu tầm về các loại hoa tạo thành các slide chuyển thể thành câu chuyện trên powerpoint khiến trẻ vô cùng hứng thú do vậy tiết dạy của tôi rất thành công. Tùy từng tiết dạy mà soạn giáo án cho phù hợp với nội dung câu chuyện, bài thơ . Ví dụ: với bài thơ “ Cô giáo của em” Chuẩn bị: +) Đồ dùng – đồ chơi của cô và trẻ. - Tranh minh họa theo nội dung bài thơ. - Tranh ảnh về những hoạt động ở trường mầm non. - 2 -
3. - Đĩa , băng nhạc bài hát “ Cô giáo”, nhạc : Đỗ Mạnh Thường, lời thơ : Nguyễn Hữu Tường, “ Cô và mẹ”, nhạc và lời Phạm Tuyên. Địa điểm tổ chức: -Tổ chức trong lớp * Hoạt động 1: Ổn định tổ chức – gây hứng thú Cô cho trẻ hát bài hát “ Mẹ và cô”- Nhạc và lời : Phạm Tuyên. Cô hỏi trẻ: + Các con vừa hát bài hát gì? + Bài hát nói về ai? * Hoạt động 2 :Cô đọc diễn cảm cho trẻ nghe bài thơ “ Cô giáo của em” Cô giới thiệu : Không chỉ có rất nhiều nhạc sĩ sáng tác nhiều bài hát viết về “ Cô giáo” . Mà còn có rất nhiều nhà thơ , nhà văn cũng sáng tác về cô giáo rất hay. Nhà thơ Chu Huy viết về cô giáo của mình như thế nào chúng mình cùng lắng nghe. - Cô đọc bài thơ lần 1: Bằng giọng đọc diễn cảm + Bài thơ cô vừa đọc các con thấy thế nào ? - Cô đọc bài thơ lần 2: Bằng tranh minh họa . Sau đó cô trò chuyện cùng trẻ: + Bài thơ cô vừa đọc viết về ai ? + Là một người ntn? + Con nào giỏi cho cô và các bạn biết bài thơ có tên là gì? + Do ai sáng tác? - Cô giới thiệu tên bài thơ tên tác giả . - Cô cho trẻ nhắc lại - Cho 3 – 4 trẻ nhắc lại tên bài thơ. - Cô đọc lần 3 : Bằng tranh chữ to. Cô cho trẻ nhắc lại tên bài thơ tên tác giả. * Hoạt động 3: Đàm thoại , trích dẫn ,làm rõ ý giúp trẻ hiểu nội dung bài thơ. Cô đọc trích dẫn đoạn 1. - Đến lớp cô dạy các con làm gì ? - Khi xếp hàng các bạn phải làm ntn? - Các bạn ngồi học ntn? - Cô dạy bạn chữ gì? - Chữ O như thế nào? Chữ Ô thì sao? - Ngoài học chữ cô còn kể chuyện gì cho các bạn nghe ? Cô đọc trích dẫn đoạn 2. - Các bạn có yêu cô giáo của mình không? - Các bạn đã ví cô giáo của mình giống như ai? - 3 -
4. Cô đọc trích dẫn đoạn 3. - Các bạn đã thầm gọi điều gì?- Cảm xúc của con khi nghe bài thơ này ntn? - Qua bài thơ muốn nhắn nhủ với các con điều gì? Cô giáo dục trẻ : Phải biết lắng nghe, chú ý trong giờ học, ngồi ngay ngắn. Biết yêu quý cô giáo và các bạn. * Hoạt động 4 : Dạy trẻ đọc thơ Cô đọc lại bài thơ cho trẻ nghe bài thơ 1 lần Dạy trẻ đọc diễn cảm bài thơ. Cả lớp đọc cùng cô ( 3 – 4 lần ) Cô cho tổ , nhóm ,cá nhân trẻ đọc thơ. Khi trẻ thuộc cô cho trẻ đọc nối tiếp mỗi tổ đọc 1 câu. Cho cả lớp đọc kèm theo động tác minh họa. Trong khi trẻ đọc cô chú ý quan sát , sửa sai, uốn nắn cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ . * Hoạt động 5 : Trò chơi “ Khắc họa chân dung” Cô chia cho mỗi trẻ một tờ giấy . yêu cầu trẻ trong vòng hết 1 bài hát trẻ phải vẽ xong bức chân dung của cô giáo . Bạn nào vẽ nhanh, đẹp,giống với cô giáo của mình bạn đó thắng. Kết thúc cô cho trẻ hát bài hát “ Cô giáo”: nhạc Đỗ Mạnh Thường, lời thơ Nguyễn Hữu Tường. Ví dụ 2: với chủ đề "ThÕ giíi thùc vËt" c« kÓ cho trÎ nghe c©u chuyÖn: "C©y t¸o thÇn". Ngoµi cöa líp c« trang trÝ trång mét khu vưên c©y ¨n qu¶: c©y t¸o, c©y xoµi, c©y cam, bßng ®an xen vưên hoa, c©y c¶nh ®Ó trÎ tham gia trß chuyÖn chñ ®Ò, kÓ lÇn 1. §Ó thu hót trÎ vµo ho¹t ®éng, kÓ lÇn 2, c« kÓ b»ng m« h×nh: c« dïng c¸c chó rèi que víi s©n khÊu trang trÝ, s¾p sÕp ngé nghÜnh, ®Ñp m¾t, hÊp dÉn ®Ó thu hót trÎ. Trong qu¸ tr×nh diÔn ra ho¹t ®éng, c« lµm cho trÎ ®i tõ bÊt ngê nµy ®Õn bÊt ngê kh¸c b»ng c¸ch thay ®æi tư thÕ (ngåi, ®øng, trong líp, ngoµi líp, c¶nh vËt, dÉn d¾t trÎ vµo c¸c lÇn kÓ. DÉn d¾t trÎ vµo c¸c lÇn kÓ b»ng c¸c c©u hái gîi tÝnh tß mß, muèn kh¸m ph¸ ®Ó dÉn d¾t trÎ, thu hót trÎ vµo néi dung c©u chuyÖn. Khi kÓ lÇn 3, c« cho trÎ ®ưîc ®i tham quan phßng triÓn l·m tranh. Víi nh÷ng bøc tranh ®Çy mµu s¾c, ®Ñp, m« pháng l¹i néi dung c©u chuyÖn, trÎ như bÞ hót vµo ho¹t ®éng. TiÕt häc diÔn ra thËt nhÑ nhµng vµ hiÖu qu¶ và trÎ cã thÓ kÓ l¹i c©u chuyÖn theo nh÷ng bøc tranh. 2. Tạo hứng thú cho trẻ học tập Để tiết dạy thành công phần tạo hứng thú cho trẻ vô cùng quan trọng và một điều quan trọng nữa là các em có thích đọc thơ, nghe kể chuyện và thích kể lại chuyện hay không còn phụ thuộc phần lớn vào người mang đến.Cô giáo cần sử dụng hình thức vào bài nhẹ nhàng lôi cuốn đan xen động tĩnh hợp lý .Để dạy trẻ học và đọc thuộc bài thơ có tình cảm, để bài - 4 -
5. thơ làm rung động tâm hồn trẻ, cô giáo phải gây hứng thú để trẻ bước vào hoạt động văn học nghệ thuật, gợi lại cho trẻ ấn tượng về bài thơ, tác giả, tác phẩm bằng việc mở cuộc thi đọc thơ có giải thưởng hoặc tạo một sân khấu nhỏ để lần lượt các em lên đọc thơ.Sau đó, cô giáo cô giáo đọc lại bài thơ thật diễn cảm, nghệ thuật để gợi cảm xúc thẩm mĩ, hướng trẻ vảo ghi nhớ, học thuộc lòng và đọc lại diễn cảm. Ví dụ 1: Câu chuyện “Ai đáng khen nhiều hơn” chủ điểm- thế giới động vật. tôi đọc câu đố: Con gì đuôi ngắn tai dài Mắt hồng lông mượt Có tài nhảy nhanh ?. Trẻ trả lời và tôi giới thiệu: cã mét c©u chuyÖn rÊt hay nãi vÒ gia ®×nh b¹n Thá, cã 3 mÑ con sèng víi nhau, hai chó thá con rÊt ngoan ngo·n, biÕt v©ng lêi mÑ, nh­ng kh«ng biÕt thá anh hay Thá em ®¸ng khen nhiÒu h¬n c¸c con h·y nghe c« kÓ c©u chuyÖn “Ai ®¸ng khen nhiÒu h¬n” th× sÏ râ nhÐ! Ví dụ 2: Bài thơ “ Hoa cúc vàng” - chủ điểm thế giới thực vật Tôi chuẩn bị một bó hoa cúc vàng, tôi trò chuyện với trẻ và tặng bó hoa cho cả lớp: cô có một món quà tặng lớp mình đấy! các con hãy chú ý xem cô tặng lớp mình món quà gì. Cô cho trẻ xem những bông hoa cúc vàng. - Cô có gì đây? Cho trẻ đếm số hoa cúc vàng - Con nào có nhận xét gì về những bông hoa cúc vàng này nào? Có bài thơ về hoa cúc vàng rất hay, đó chính là bài thơ “Hoa cúc vàng” do nhà thơ Nguyễn Văn Chương sáng tác hôm nay cô và các con cùng nhau tìm hiểu nhé. Bên cạnh đó sự kết hợp với ngôn ngữ đọc kể tác phẩm có thể giúp trẻ tự cảm thụ văn học một cách nhanh nhất, gần nhất. Ngoài ra tôi còn chọn những hình ảnh đẹp và những nhân vật ngộ nghĩnh tạo ra một bức tranh âm thanh tương ứng bằng công nghệ thông tin để trẻ hoà nhập, hoá thân vào các nhân vật trong tác phẩm mà tôi lồng ghép được. Muốn cho trẻ cảm thụ tốt âm điệu, nhịp điệu bài thơ khi đọc mẫu cho trẻ nghe cô nên đọc thật êm dịu, nhẹ nhàng, chú ý ngắt nhịp, đọc nhấn mạnh vào các từ mang tính nhịp điệu hoặc khi kể chuyện trẻ nghe cô kể phải diễn cảm, thể hiện giọng nói điệu bộ,cử chỉ từng nhân vật trong truyện. Dạy trẻ học thuộc lòng bằng truyền khẩu, cô giáo đọc bài thơ, trẻ đọc theo cô đến khi thuộc. Mỗi bài bài thơ là một chỉnh thể nghệ thuật, thơ có âm thanh, nhịp điệu, vần điệu, câu nọ gọi câu kia. Khả năng bắt trước và khả năng ghi nhớ máy móc là năng lực kì diệu của trẻ, nó gắn với tư duy trực quan hành động và tư duy trực quan hình tượng. Cần tận dụng thế mạnh đó để dạy trẻ học thuộc lòng thơ.Khi đã thuộc, đã cảm hiểu được phần nào chất thơ - 5 -