Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm giúp học sinh Lớp 3 giải bài toán có lời văn - Trương Thị Hạt

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm giúp học sinh Lớp 3 giải bài toán có lời văn - Trương Thị Hạt

1. Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HOÀI NHƠN TRƯỜNG TIỂU HỌC SỐ 2 HOÀI TÂN    SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH LỚP 3 GIẢI BÀI TOÁN CÓ LỜI VĂN Người viết: Trương Thị Hạt Năm học: 2016 - 2017 Người viết: Trương Thị Hạt 1
2. Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐÈ TÀI 1. Cơ sở lý luận: iệc giải các bài toán có lời văn trong môn Toán ở bậc Tiểu học có một vị trí rất Vquan trọng. Kết quả học tập môn Toán của học sinh được đánh giá qua kĩ năng giải toán của học sinh. Giải toán giúp các em khắc sâu kiến thức số học, đo lường, các yếu tố đại số, hình học; tiếp nhận những kiến thức phong phú về cuộc sống và có điều kiện để rèn luyện khả năng áp dụng các kiến thức toán học vào đời sống; rèn trí thông minh, óc sáng tạo, khả năng suy nghĩ linh hoạt. Qua giải toán, giáo viên dễ dàng phát hiện ưu và khuyết điểm trong kiến thức, kĩ năng của học sinh để giúp các em khắc phục thiếu sót, giáo dục các em nhiều mặt tích cực, ý thức vượt khó, tính cẩn thận, làm việc có kế hoạch, độc lập, sáng tạo, 2. Cơ sở thực tiễn: Xuất phát từ tình hình thực tế nhiều năm giảng dạy lớp 3, tôi nhận thấy “ giải toán có lời văn” là mạch kiến thức khó khăn nhất đối với học sinh. Bởi vì đối với một số học sinh vốn từ, vốn hiểu biết, khả năng đọc hiểu, khả năng tư duy logic của các em còn hạn chế. Nhiều khi với một bài toán có lời văn, các em tìm ra cách giải, giải được nhưng trình bày lời giải chưa chính xác. Với ý nghĩa và thực tế nêu trên, việc hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn đạt hiệu quả cao là việc làm cần thiết của mỗi giáo viên và cũng để góp phần nâng cao kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh Tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng nên tôi chọn đề tài “ Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn”. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU - Giúp học sinh định hướng được cách giải các bài toán có lời văn một cách thuận lợi và chính xác. - Khuyến khích học sinh có thể giải một bài toán chính xác bằng các cách nhanh nhất, nhằm nâng cao kết quả học tập của học sinh. - Rèn kỹ năng giải tốt các bài toán có lời văn cho học sinh lớp 3, từ đó giúp các em biết vận dụng kỹ năng tính toán, suy luận, tổng hợp vào cuộc sống hằng ngày một cách thành thạo. III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Từ kinh nghiệm giảng dạy toán lớp 3 và thực tế giảng dạy tại lớp 3A năm học 2015 - 2016, học kì 1 của năm học 2016 - 2017, Trường Tiểu học số 2 Hoài Tân với các đối tượng học sinh khác nhau. Người viết: Trương Thị Hạt 2
3. Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn IV. ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT, THỰC NGHIỆM - Đối tượng để khảo sát, thực nghiệm là học sinh lớp 3A, năm học 2016 - 2017, Trường Tiểu học số 2 Hoài Tân. - Kết quả khảo sát đầu năm học 2016 - 2017 về nội dung "Giải bài toán có lời văn" của học sinh lớp 3A, Trường Tiểu học số 2 Hoài Tân như sau: Đợt kiểm tra Sỉ Giải bài toán Viết sai câu Viết sai phép tính và số đúng hoàn toàn lời giải tên đơn vị SL % SL % SL % Kết quả khảo sát 39 10 25.6% 12 30.8% 17 43.6% đầu năm học 2016 - 2017 Qua kết quả thống kê bài khảo sát chất lượng của học sinh vào đầu năm học 2016-2017 thì chất lượng giải bài toán có lời văn của các em như sau: + 10 em giải bài toán đúng hoàn toàn. + 12 em viết sai câu lời giải. + 17 em viết sai phép tính và tên đơn vị. V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Các phương pháp được sử dụng vào nghiên cứu là: - Phương pháp tiếp cận, khảo sát học sinh. - Phương pháp điều tra, thống kê số liệu. - Phương pháp so sánh, đối chiếu thực tế. - Phương pháp phân tích, suy luận, tổng hợp. - Phương pháp thử nghiệm. - Phương pháp tổng hợp kinh nghiệm. - Phương pháp thực hành. VI. PHẠM VI VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU 1. Phạm vi nghiên cứu: - Lớp 3A, Trường Tiểu học số 2 Hoài Tân. - Sách giáo khoa toán 3 - Sách giáo viên toán 3 - Các dạng toán cơ bản ở lớp 3 ( PGS Vũ Duy Thụy – Nguyễn Danh Ninh ) - Giáo trình phương pháp dạy học môn Toán ở Tiểu học – NXB Đại học Sư phạm Hà Nội - Thực hành phương pháp dạy học toán ở Tiểu học ( chủ biên Đào Tam , Đại học từ xa Huế ) 2. Thời gian nghiên cứu: - Từ đầu năm học 2015 - 2016 đến cuối học kì 1 năm học 2016 - 2017 Người viết: Trương Thị Hạt 3
4. Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn B. NỘI DUNG I. NHỮNG NỘI DUNG LÝ LUẬN CÓ LIÊN QUAN TRỰC TIẾP ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ể giúp giáo viên Tiểu học biết định hướng của việc lựa chọn và vận dụng các Đphương pháp dạy học đối với nội dung “ giải toán có lời văn”, tôi xin trình bày tóm tắt các vấn đề sau: - Học sinh tiểu học thường tri giác trên tổng thể, ít đi sâu vào chi tiết. - Chú ý không chủ định chiếm ưu thế ở học sinh tiểu học. Sự chú ý của học sinh tiểu học còn phân tán, dễ bị lôi cuốn vào các trực quan mới mẻ, bất ngờ, khác thường. - Trí nhớ trực quan, hình tượng và trí nhớ máy móc, phát triển hơn trí nhớ logic, hiện tượng hình ảnh cụ thể dễ nhớ hơn các câu chữ trừu tượng khô khan. - Trí tưởng tượng mang tính hình thức, còn chịu tác động nhiều của hứng thú, kinh nghiệm sống, mẫu vật cụ thể. Từ những đặc điểm trên của học sinh tiểu học về quá trình nhận thức nên khi dạy học sinh tiểu học nói chung và dạy học toán nói riêng, giáo viên phải: Quan tâm đến việc sử dụng đồ dùng trực quan một cách hợp lí khi hình thành kiến thức cho học sinh. Vì hình dạng, kiểu cách, màu sắc, của đồ dùng trực quan dễ gây sự chú ý cho trẻ, giúp học sinh tri giác tốt và nhớ lâu. Tuy nhiên cũng không quá lạm dụng đồ dùng trực quan. Giáo viên phải tạo cho học sinh tâm thế để ghi nhớ và hướng dẫn cách ghi nhớ tốt, chỉ ra những điều quan trọng và có ý nghĩa để ghi nhớ. Qua việc tìm hiểu phương pháp dạy học các nội dung về giải toán có lời văn, tôi thấy một số phương pháp dạy học truyền thống được vận dụng trong chương trình toán tiểu học là: thuyết trình, giảng giải minh họa, gợi mở vấn đáp, trực quan và thực hành, luyện tập. Dạy học môn toán của tiểu học nói chung, đặc biệt dạy học sinh “giải bài toán có lời văn” nói riêng, các phương pháp truyền thống nói trên vẫn là phương pháp mang lại hiệu quả nếu biết sử dụng đúng lúc, đúng chỗ. Sở dĩ vậy, là vì kiến thức môn toán vốn là những tri thức hết sức trừu tượng, khó hiểu đối với học sinh. Tư duy của học sinh tiểu học đang ở giai đoạn đầu của sự phát triển, các em chỉ có thể nhận thức được những gì cụ thể gần gũi, lúc này dạy học nhất thiết phải mang tính trực quan sinh động, đồng thời phải kết hợp nhiều phương pháp khác như: phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh sẽ tốt hơn. Tuy nhiên để đạt được hiệu quả cao, người giáo viên phải biết hướng dẫn học Người viết: Trương Thị Hạt 4
5. Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn sinh hoạt động theo chủ đích với sự giúp đỡ đúng mức của giáo viên, của sách giáo khoa và đồ dùng dạy học để mỗi học sinh tự phát hiện và giải quyết bài toán thông qua việc thiết lập mối quan hệ giữa kiến thức mới với kiến thức có liên quan đã học, với kinh nghiệm của bản thân đã học được ở trường, trong đời sống hằng ngày. Mặc khác, trong giải toán, giáo viên cần khuyến khích học sinh tìm hiểu cách giải và biết so sánh, lựa chọn cách giải tốt. Từ đó, hình thành cho học sinh thói quen không bắng lòng với kết quả đạt được và có lòng muốn tìm ra giải pháp khác tốt cho bài làm của mình. Như vậy điều ta đáng quan tâm không phải là học sinh làm được nhiều bài và giáo viên cung cấp thêm nhiều bài tập cho học sinh mà chính là giáo viên giúp cho học sinh khai thác được các tiềm năng trong các bài tập có sẵn trong sách giáo khoa, hướng dẫn học sinh trao đổi ý kiến về các cách giải, qua đó củng cố, khắc sâu kiến thức bài học. II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Qua thực tế tìm hiểu tình hình dạy học giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 ở trường Tiểu học số 2 Hoài Tân, trong những năm học trước, tôi nắm được những thông tin sau: - Kế hoạch bài soạn của giáo viên chưa đầy đủ về phương pháp hướng dẫn cho học sinh giải bài toán hoặc chỉ có một phương pháp hướng dẫn giải bài toán đó, mà không dự kiến phương án khác nếu học sinh chưa hiểu bài. - Giáo viên có phần nặng về hình thành lí thuyết, thời gian hướng dẫn học sinh luyện tập thực hành còn ít. - Khi giải toán học sinh chưa đọc kĩ đề bài toán, đọc vội vàng không cần suy nghĩ để hiểu đề, chưa biết tập trung vào những dữ kiện trọng tâm đề toán. - Vì kĩ năng đọc thành thạo của các em chưa cao nên các em đọc được đề toán nhưng hiểu đề còn thụ động, chậm chạp. - Đa số học sinh bỏ qua bước cơ bản trong giải toán là tóm tắt đề toán. - Học sinh chưa xác định được các kiểu tóm tắt đề toán khác nhau phụ thuộc vào từng dạng bài khác nhau. - Học sinh không nhận ra được yêu cầu cốt lõi ở bài toán có lời văn. Từ đó học sinh không giải được hoặc giải không hoàn chỉnh bài toán. Khi giải xong bài toán, các em hay bỏ qua các bước kiểm tra lại bài, dẫn đến nhiều trường hợp sai sót đáng tiếc do tính nhầm, do chủ quan. - Gặp những bài toán phức tạp, các em chưa có kĩ năng phân tích và tư duy nên các em lười suy nghĩ. Hơn thế nữa là tư duy toán học và việc vận dụng các qui tắc toán học để giải một bài toán của một học sinh còn hạn chế. Bởi lẽ đó, khi làm bài nhiều học sinh giải sai các bài toán ở phần tự luận. Nếu có giải được bài toán cũng thường hay bị sai lời giải hoặc đặt lời giải cho bài toán chưa hợp lí. Người viết: Trương Thị Hạt 5
6. Kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn Kết quả khảo sát ở đầu năm học 2016 - 2017 về giải toán có lời văn của học sinh lớp 3A, trường Tiểu học số 2 Hoài Tân như sau: Đợt kiểm tra Sỉ số Giải bài toán đúng Viết sai câu Viết sai phép tính và hoàn toàn lời giải tên đơn vị SL % SL % SL % Kết quả khảo 39 10 25.6% 12 30.8% 17 43.6% sát đầu năm 2016 - 2017 Qua kết quả thống kê bài khảo sát chất lượng của học sinh vào đầu năm học 2016-2017 thì chất lượng giải bài toán có lời văn của các em như sau: + 10 em giải bài toán đúng hoàn toàn. + 12 em viết sai câu lời giải. + 17 em viết sai phép tính và tên đơn vị. III. MÔ TẢ, PHÂN TÍCH CÁC GIẢI PHÁP Từ những thực trạng trên tôi đã rút ra được những kinh nghiệm để giúp học sinh lớp 3 giải bài toán có lời văn tốt hơn, nhằm rèn luyện trí thông minh, óc sáng tạo và kĩ năng giải toán cho học sinh, góp phần nâng cao kết quả học tập môn toán và tạo tiền đề cho việc học giải toán ở các lớp tiếp theo cho học sinh. 1. Biện pháp giúp học sinh nắm vững phương pháp giải toán Trước hết giáo viên phải nắm vững các dạng toán có lời văn trong chương trình lớp 3. Toán lớp 3 kế thừa và phát triển nội dung toán lớp 1, lớp 2. Ở lớp 1, lớp 2 học sinh được giải toán bằng một bước tính, đến lớp 3 học sinh được học giải toán có đến hai bước tính với các mối quan hệ trực tiếp và đơn giản. Được học hoàn chỉnh bài toán về quan hệ “ nhiều hơn, ít hơn”, cụ thể là bài toán hơn kém nhau một số đơn vị ( biết “ số lớn và số bé”, tìm “ phần nhiều hơn” hoặc “ phần ít hơn” của “ số lớn so với số bé” hoặc “ số bé so với số lớn” ) + Gấp một số lên nhiều lần, giảm đi một số lần. + Tìm một trong các phần bằng nhau của một số. + So sánh số lớn gấp mấy lần số bé. + So sánh số bé bằng một phần mấy số lớn. + Bài toán liên quan đến rút về đơn vị. Giúp học sinh nắm vững các khái niệm toán học, cấu trúc phép tính, các thuật ngữ, . Cụ thể là: bài toán có lời văn nêu các vấn đề thường gặp trong đời sống, các vấn đề đó gắn liền với nội dung toán học. Giúp học sinh nắm rõ thế nào là bài toán hợp, bài toán hợp khác với bài toán Người viết: Trương Thị Hạt 6