SKKN Thông qua phân môn vẽ tranh tìm hiểu một số nét đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình ở học sinh trung học cở sở

Nội dung text: SKKN Thông qua phân môn vẽ tranh tìm hiểu một số nét đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình ở học sinh trung học cở sở

1. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Thông qua phân môn vẽ tranh tìm hiểu một số nét đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình ở học sinh trung học cở sở Bố Trạch, ngày 15 tháng 1 năm 2015 1
2. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Thông qua phân môn vẽ tranh tìm hiểu một số nét đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình ở học sinh trung học cở sở Người thực hiện Đề tài: Hoàng Văn Thắng Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác:Trường TH-THCS Hưng Trạch 3
3. Bố Trạch, ngày 15 tháng 1 năm 2015 4
4. MỤC LỤC A. Phần mở đầu: Trang 2 1.Lý do chọn đề tài: 2.Mục đích nghiên cứu Trang 3 3.Phạm vi nghiên cứu B. Phần nội dung Trang 4 I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ t¹o h×nh. 1. Nh÷ng nÐt chung 2. C¸ch nh×n vµ c¸ch c¶m nhËn. 3. Kết quả khảo sát trước khi đề tài thực hiện II. Thực trạng đề tài Trang 5 1.VÒ bè côc 2.VÒ ®­êng nÐt Trang 6 3. VÒ h×nh khèi 4.VÒ mµu s¾c III. BiÖn ph¸p Trang 7 1. ChuÈn bÞ. 2. PhÇn lªn líp Trang 8 3. Kêt quả chuyển biến Trang 9 C. KẾT LUẬN: Trang 9 1. Ý nghĩa của đề tài 2. Kiến nghị Trang 10 5
5. A PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Môn mỹ thuật là một môn học có vai trò quan trọng trong chương trình giáo dục trung học cơ sở. Với môn học học sinh biết cách cảm nhận cái đẹp, yêu cái đẹp từ đó biết cách rèn luyện đôi bàn tay trí óc của mình để tạo ra cái đẹp qua việc phát huy óc sáng tạo, tính độc lập của mình. Môn mỹ thuật đã góp phần cùng với các môn học khác giáo dục học sinh phát triển toàn diện về Đức - Trí - Thể - Mỹ. Thực tế chúng ta nhận thấy học sinh rất ham thích học vẽ vậy nếu chúng ta xây dựng cho các em có ý thức học tập tốt tạo ra không khí thoải mái khi học thì sẽ đạt được hiệu quả tốt nhất. Nhưng tùy theo từng trình độ nhận thức và năng khiếu của từng em, từng độ tuổi khác nhau mà giáo viên sử dụng các phương pháp đối với từng em. Có học sinh ta phải tác động từ từ, có học sinh phải vừa trực tiếp và vừa gián tiếp ở nhiều phía mới nắm bắt được. Có học sinh chỉ cần tác động ít lâu đã nắm bắt ngay được nội dung bài học. Nếu như không có sự gợi mở gây hứng thú của giáo viên thì học sinh không có sự ham thích tìm tòi học tập. Xuất phát từ thực tế giảng dạy của đồng nghiệp và cùng với quá trình giảng dạy của bản thân, đặc biệt là việc từng bước đổi mới phương pháp dạy học, tôi luôn đặt cho mình mục tiêu là: “Phải làm gì để thực hiện yêu câu đổi mới nhằm nâng cao chất lượng bài dạy của mình” và để các em học sinh cảm nhận được một cách sâu sắc về vẻ đẹp của con người, thiên nhiên xung quanh mình qua đó phát huy được trí tưởng tượng và óc sáng tạo, hình thành thị hiếu thẩm mỹ, hoàn thiện nhân cách thông qua nội dung các bài học mỹ thuật. Là một bộ môn thiên về năng khiếu, khả năng diễn đạt những suy nghĩ, sáng tạo của học sinh bằng nét vẽ rất khó khăn. Vì thế trong khi học và khi học sinh thực hành rất dễ gây ra tình trạng chán nản, mất hứng thú vì phân môn vẽ tranh đòi hỏi sự sáng tạo, sự tìm tòi, đưa ra ý tưởng của mình như thế nào cho hợp lý. Trong quá trình người giáo viên cũng cần chú ý đến các đặc điểm lứa tuổi của học sinh, mỗi lứa tuổi sẻ có cách cảm nhận và lý giải về cái đẹp khác nhau. Người lớn có cách cảm nhận logic và khoa học tạo nên một cái đẹp hoàn thiện, còn trẻ em thì có cách cảm nhận ngây thơ, nhìn sự vật qua lăng kính màu hồng, không vướng bận những nguyên tắc mà chủ yếu tập trung tình cảm yêu thích của mình vào bài vẽ, cho nên bài vẽ học sinh thường đem lại cho ta nhiều cảm xúc và tình cảm mới lạ. Nói là vậy nhưng mỗi lứa tuổi sẻ có các mức độ cảm nhận khác nhau. Là giáo viên mĩ thuật cần nắm bắt được đặc điểm này của học sinh để có phương pháp giảng dạy tốt nhất, phát huy được năng lực, sự đam mê của các em. Đây cũng 6
6. là lý do tôi chọn để viết sáng kiến “ thông qua phân môn vẽ tranh tìm hiểu một số nét đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình ở học sinh trung học cơ sở.” 2. Mục đích nghiên cứu Đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của hội họa nói chung bao gồm nhiều yếu tố như tính không gian, tính tạo hình trực tiếp trong đó bao gồm: đường nét, hình khối, màu sắc và ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS cũng không nằm ngoài những yếu tố đó. Học sinh THCS có cách nhìn, cách cảm nhận lý giải như thế nào về những sự vật hiện tượng xung quanh, về hình khối, màu sắc sự cảm nhận đó có khác gì so với sự cảm nhận của người lớn, của từng lứa tuổi khác nhau. Nó có những điểm thuận lợi khó khăn gì và những điểm mạnh, điểm yếu trong cách nhìn nhận, cảm thụ của học sinh THCS đó là những điều cần phải nghiên cứu, tìm hiểu để bổ sung vào lượng kiến thức chuyên môn của người giáo viên giảng dạy mỹ thuật. 3 Phạm vi nghiên cứu Có thể chúng ta ai cũng có nhiều cách để giúp học sinh học tốt hơn nhưng đối với tôi đề tài sáng kiến kinh nghiệm không phải lúc nào cũng áp dụng cho các em khi đến lớp mà phạm vi có thể rộng hơn không chỉ học sinh ở tại trường mà cũng có thể là các em ở trường khác và những em cùng độ tuổi khảo sát. Đối tượng ở đây cũng như là một nhà nghệ sĩ nhỏ tuổi biết vận dụng kỷ năng của mình để góp thêm cho cuộc sống những tác phẩm có giá trị rất cao về mặt tinh thần. Ở đây đối tượng tìm hiểu là học sinh THCS, mà cụ thể là học sinh trường TH- THCS Hưng Trạch, lớp 6,7,8,9 lứa tuổi từ 11 đến 15 tuổi với các đặc điểm tính cách nhận thức riêng. Bộ môn mỹ thuật là môn học mà kiến thức của nó vừa cụ thể, rỏ ràng vừa chung chung trừu tượng, khó thấy khó nhìn. Là laị kiến thức xung quanh ta, lấy những sự vật hiện tượng xung quanh ta để biểu đạt. Điều đó đòi hỏi giáo viên ngoài việc nắm vững kiến thức chuyên môn thì cần phải nắm vững các kiến thức ở một số bộ môn như: Tâm lý học lứa tuổi, Xã hội học đại cương Trong đó cái cốt lỏi cần phải nắm là đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này nó nằm trong phạm vi phân môn vẽ tranh. 7
7. B PHẤN NỘI DUNG I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ t¹o h×nh. 1. Nh÷ng nÐt chung. Qua lÞch sö chóng ta thÊy r»ng con ng­êi b¾t ®Çu vÏ tõ rÊt sím, tr­íc khi cã c¶ ch÷ viÕt vµ tiÕng nãi. Trong c¸c hang ®éng ta b¾t gÆp nh÷ng h×nh vÏ hÕt søc sèng ®éng, nh­ng nh÷ng t¸c phÈm lóc bÊy giê chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng, lµ trao ®æi th«ng tin víi nhau thay thÕ cho tiÕng nãi. VÝ dô: “ h×nh vÏ mét qu¶ vµ mòi tªn chØ vµo miÖng lµ qu¶ ¨n ®­îc” vµ nh÷ng h×nh ¶nh chØ c¸i kh«ng ¨n ®­îc, c¸i ®Ô lµm c«ng cô vv Nãi nh­ vËy tøc lµ vÏ xuÊt hiÖn tõ rÊt sím nh­ng con ng­êi ch­a ý thøc ®­îc vÏ ®Ñp ý nghÜa h×nh khèi mµu s¾c vµ t¸c dông cña nã ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn, chØ ®¬n thuÇn vÏ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trao ®æi th«ng tin. Còng t­¬ng tù nh­ thÕ, víi trÎ em nh÷ng nÐt vÏ ngo»n ngÌo vµ nh÷ng mµu s¾c xanh, đỏ, tím, vàng ®­îc trÎ ®Æt c¹nh nhau lµm cho trÎ cã vÏ thÝch thó, nh­ng chóng ta còng kh«ng thÓ coi ®ã lµ vÏ mµ ®óng h¬n lµ trÎ ®ang ho¹t ®éng ®Ó tù hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn, ho¹t ®éng nµy chØ d­îc xem lµ ho¹t ®éng b¶n n¨ng. Nã chØ cã thÓ coi lµ ho¹t ®éng vÏ khi b¾t ®Çu ý thøc ®­îc vÏ ®Ñp vÒ mµu s¾c, h×nh khèi, ®­êng nÐt vµ h×nh vÏ cña trÎ ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn h¬n, nhiÒu chi tiÕt h¬n, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó diÔn t¶ thÕ giíi xung quanh ®Çy mµu s¾c theo suy nghÜ sù c¶m nhËn vµ lý gi¶i cña b¶n th©n. 2. C¸ch nh×n vµ c¸ch c¶m nhËn. Ở tõng løa tuæi th× sÎ cã nh÷ng c¸ch nh×n vµ c¸ch c¶m nhËn kh¸c nhau, t¹o nªn nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng ng«n ng÷ t¹o h×nh riªng cña tõng løa tuæi, nã kh¸c víi nh÷ng nhµ ho¹ sØ, ng­êi nghiªn cøu, kh¸c víi ng­êi lín, thÇy c« gi¸o. Cïng víi thêi gian vµ sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ, nÐt vÏ bµi vÏ cña trÎ ngµy mét kh¸c h¬n gÇn gièng víi thËt h¬n, vÏ nh­ thÕ nµo cho ®Ñp cho ®óng ®· ®­îc trÎ quan t©m vµ t×m hiÓu. §iÒu ®ã cho thÊy rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸ch nh×n c¸ch c¶m nhËn cña trÎ trong ®ã sù ph¸t triÓn lµ yÕu tè ®Ó h×nh thµnh ng«n ng÷ t¹o h×nh cña trÎ trong từng giai ®o¹n. 3. Kết quả khảo sát trước khi đề tài thực hiện: Qua gần 8 năm công tác tại nhiều trường THCS được phân công giảng dạy mĩ thuật đủ tất cả các khối lớp từ khối 6 đến khối 9. Bản thân tôi nhận thấy rằng vấn đề lớn nhất của học sinh ở đây là ngôn ngữ tạo hình. Có thể các em vẽ tương đối đẹp nhưng còn hiểu mơ hồ về ngôn ngữ tạo hình. Đã là người học mĩ thuật chắc ai cũng biết vẽ một triết lý đơn giản nhưng vẽ như thế nào cho đảm bảo các yếu tố về ngôn ngữ tạo hình, chắc chắn người đó sẽ vẽ đẹp. Thiết nghĩ nguyên nhân của việc học sinh còn yếu trong cách vẽ một phần cũng do "thiếu kiến thức về ngôn ngữ tạo hình" Đầu năm học 2014 - 2015, bản thân được phân công giảng dạy môn mĩ thuật từ lớp 6 đến lớp 9 tôi đã tổ chức một số buổi kiểm tra chất lượng các bài vẽ. 8
8. Mục đích của bài kiểm tra: nhằm kiểm tra khả năng cảm thụ, khả năng thể hiện bài vẽ tranh thông qua các ngôn ngữ tạo hình. Qua đó so sánh với chỉ tiêu chung về chất lượng bộ môn, để tìm ra học sinh của mình đạt ở mức độ nào nhằm có biện pháp khắc phục khuyết điểm kịp thời. Kết quả: Đạt yêu cầu Chưa đạt yêu cầu Lớp Sỹ số SL % SL % Lớp 6 20 5 25% 15 75% Lớp 7 21 7 33.3% 14 66.7% Lớp 8 25 7 28% 18 72% Lớp 9 19 4 21% 15 79% Tổng cộng 85 23 27% 62 73% Theo kết quả thống kê trên thì kiến thức, kỉ năng của HS là đáng báo động. Có đến hơn 70% học sinh có kết quả chưa đạt yêu cầu thấp hơn chất lượng quy định, chất lượng học sinh đạt yêu cầu là quá thấp (chưa tới 30%). Là một giáo viên tôi luôn trăn trở không biết phải làm thế nào để học sinh của minh nâng cao được kỉ năng vẽ của học sinh. Tôi mạnh dạn truyền đạt các kiến thức về ngôn ngữ tạo hình. II. Thực trạng đề tài Nh×n chung ph©n m«n nµy ®­îc ®«ng ®¶o häc sinh ­a thÝch bëi tÝnh tù do Ýt gß bã, nãi nh­ vËy nh­ng dï Ýt dï nhiÒu th× vÏ tranh còng ph¶i tiÕn hµnh theo c¸c b­íc,vµ còng cã nh÷ng c¸ch thøc riªng mµ tuú vµo ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ t¹o h×nh cña tõng løa tuæi, giai ®o¹n mµ cã c¸ch thÓ hiÖn vµ sö dông kh¸c nhau, tuy nhiªn ë ®©y chóng ta t×m hiÓu løa tuæi häc sinh THCS trong ph¹m vi ph©n m«n vÏ tranh vµ víi nh÷ng néi dung cô thÓ sau. 1.VÒ bè côc Bµi vÏ tranh ®Ò tµi cña c¸c em häc sinh Tr­êng TH-THCS H­ng Tr¹ch chñ yÕu có các điÓm chung næi bËt lµ khi tiÕn hµnh bµi vÏ c¸c em kh«ng tu©n theo tr×nh tù c¸c b­íc vÏ, nhiÒu em vÏ th¼ng h×nh vµo giÊy nghØ g× lµ thÓ hiÖn ra mµ kh«ng chó ý ®Õn bè côc s¾p xÕp chÝnh phô, dÉn ®Õn bè côc bÞ to bÞ lÖch, cã em th× bè côc 9