Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng làm bài tập về các máy cơ đơn giản cho học sinh giỏi môn Vật lý 8

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng làm bài tập về các máy cơ đơn giản cho học sinh giỏi môn Vật lý 8

1.  RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËtLý 8 Lêi nãi ®Çu Gi¶ng d¹y nãi chung vµ gi¶ng d¹y m«n VËt lý nãi riªng ®ßi hái ng­êi thÇy ph¶i hÕt søc nç lùc, cè g¾ng häc tËp nghiªn cøu, t×m ra ph­¬ng ph¸p d¹y, h­íng dÉn HS c¸ch lµm c¸c bµi tËp mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Qua nh÷ng n¨m gi¶ng d¹y m«n VËt lý ë tr­êng THCS vµ trùc tiÕp tham gia gi¶ng d¹y m«n VËt lý líp 8. Tuy thêi gian c«ng t¸c ch­a nhiÒu, song trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y b¶n th©n t«i còng tÝch luü ®­îc chót vèn kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm gi¶ng d¹y riªng m×nh. Víi mong muèn ®­îc gãp søc cña m×nh cho sù nghiÖp gi¸o dôc vµ n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc. T«i ®· nghiªn cøu vµ chän ®Ò tµi “RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËt lý 8" ViÖc x©y dùng s¸ng kiÕn kinh nghiÖm lµ c¶ mét qu¶ tr×nh cña ng­êi thÇy. V× thêi gian c«ng t¸c ch­a nhiÒu nªn b¶n th©n còng ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm. Tuy ®· cã nhiÒu cè g¨ng song ®Ò tµi cßn nhiÒu ®iÒu cÇn ph¶i bæ sung. RÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña ®ång nghiÖp còng nh­ cña héi ®ång xÐt duyÖt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. C­¬ng S¬n, ngµy 22 th¸ng 5 n¨m 2010 Ng­êi thùc hiÖn §ç ThÞ Kim TuyÕn Gi¸o viªn : §ç ThÞ Kim TuyÕn 1 Tr­êng THCS C­¬ng S¬n
2.  RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËtLý 8 PHAÀN I: MÔÛ ÑAÀU. I.Lý do chän ®Ò tµi: 1.C¬ së lyù luaän: Cïng víi sù ®æi míi ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, nÒn gi¸o dôc cña ViÖt Nam cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c vÒ môc tiªu, néi dung SGK vµ c¶ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, mét trong nh÷ng ®æi míi c¬ b¶n hiÖn nay lµ ®æi míi môc tiªu d¹y häc ë tr­êng phæ th«ng THCS. §Þnh h­íng ®­îc thÓ chÕ hãa trong luËt gi¸o dôc ®iÒu 24.2: "Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc tù gi¸c chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh; phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng líp häc m«n häc; båi d­ìng ph­¬ng ph¸p tù häc, tù rÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui høng thó häc tËp cho häc sinh. Lµ mét gi¸o viªn VËt lý khèi THCS t«i nhËn thøc ®­îc bé m«n VËt lý THCS cã vai trß quan träng bëi c¸c kiÕn thøc kÜ n¨ng cã nhiÒu øng dông trong ®êi sèng vµ kü thuËt. Nã cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc VËt lý phæ th«ng c¬ b¶n cã hÖ thèng vµ toµn diÖn, nh÷ng kiÕn thøc nµy ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é hiÓu biÕt hiÖn ®¹i theo tinh thÇn kü thuËt tæng hîp, t¹o ®iÒu kiÖn h­íng nghiÖp g¾n víi cuéc sèng. Nh»m chuÈn bÞ tèt cho c¸c em tham gia vµo lao ®éng s¶n xuÊt hoÆc tiÕp tôc häc lªn phæ th«ng trung häc. §ång thêi m«n VËt lý gãp phÇn ph¸t triÓn n¨ng lùc t­ duy khoa häc, rÌn luyÖn kü n¨ng c¬ b¶n cã tÝnh chÊt kü thuËt tæng hîp gãp phÇn x©y dùng thÕ giíi quan khoa häc rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng­êi lao ®éng míi. Lµ mét GV ai còng mong muèn m×nh ®µo t¹o ®­îc nhiÒu HSG .§èi víi m«n VËt lý líp 8 th× kü n¨ng gi¶I bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Thùc tÕ trong gi¶ng d¹y cho thÊy, viÖc gi¶I bµi tËp ®Þnh l­îng cña m«n VËt lý ë cÊp THCS lµ mét vÊn ®Ò lµm cho nhiÒu HS c¶m thÊy khã vµ sî. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn t«I quyÕt ®Þnh nghiªn cøu vµ chän ®Ò tµi “RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËt lý 8" 2.C¬ së thöïc tieãn: Ñoái vôùi moân Vaät lyù thì tôùi lôùp 6 hoïc sinh môùi ñöôïc tieáp xuùc, nªn nã cßn khaù môùi meû ñoái vôùi caùc em, vaû laïi tieát baøi taäp laø raát ít so vôùi tieát lyù thuyeát. VÉn cßn nhiÒu häc Gi¸o viªn : §ç ThÞ Kim TuyÕn 2 Tr­êng THCS C­¬ng S¬n
3.  RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËtLý 8 sinh ch­a tæng hîp ®­îc kiÕn thøc VËt lý tõ líp 6, 7, 8 ,9 .C¸c em ch­a hiÓu s©u , hiÓu kÜ c¸c kiÕn thøc VËt lý, cßn thô ®éng lÜnh héi kiÕn thøc . Trong khi ch÷a bµi tËp, nhiÒu häc sinh vÉn cßn thê ¬, nhiÒu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu , thËm chÝ vÉn cßn häc sinh ch­a biÕt tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸c kÝ hiÖu VËt lý , c¸ch ®æi ra ®¬n vÞ c¬ b¶n ®Æc biÖt lµ ch­a gi¶i thÝch ®­îc c¸c hiÖn t­îng VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ thuËt . Lµ mét gi¸o viªn, ai còng muèn m×nh cã giê d¹y giái , mét gi¸o viªn giái , muèn cho häc sinh ham mª , høng thó häc tËp , muèn cho häc sinh gi¶i bµi tËp VËt lý mét c¸ch høng thó vµ thµnh th¹o . Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu nµy lµ c¶ mét vÊn ®Ò nan gi¶i víi ng­êi trùc tiÕp d¹y bé m«n. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn cïng víi b¨n kho¨n , tr¨n trë bÊy l©u nay cña b¶n th©n .T«i xin tr×nh bµy ®Ò tµi “RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËt lý 8" II. Môc ®Ých, ®èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu, nhiÖm vô: 1.Muïc ñích nghieân cöùu: Toâi nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy giuùp HS coù theå giaûi ñöôïc caùc baøi taäp ñònh löôïng cuûa moân Vaät lyù vaø coi ñaây laø moät coâng vieäc nheï nhaøng. T×m ra con ®­êng ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng , hiÖu qu¶ gi¸o dôc t¹o c¬ së thùc hiÖn môc tiªu nhiÖm vô n¨m häc. 2. §èi t­îng vµ phaïm vi nghieân cöùu: -§Ò tµi nghieân cöùu veà vieäc höôùng daãn HS giaûi baøi taäp ñònh löôïng vaät lyù THCS ®­îc ¸p dông trong n¨m häc 2009 -2010 t¹i tr­êng THCS C­¬ng S¬n – Lôc Nam –B¾c Giang. -§èi t­îng : Hoïc sinh gioûi khoái 8 cuûa tröôøng THCS C­¬ng S¬n. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu: - T×m ra ph­¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp ®èi t­îng HS víi chuÈn kiÕn thøc kØ n¨ng c¬ b¶n theo quyÕt ®Þnh 16 ch­¬ng tr×nh GD- §T. - T¹o cho häc sinh cã høng thó,yªu thÝch m«n häc, tù «n tËp ®µo s©u, më réng kiÕn thøc, lÜnh héi kiÕn thøc míi, rÌn luyÖn kÜ n¨ng, kÜ x¶o vËn dông lý thuyÕt vµo thùc tiÔn, Gi¸o viªn : §ç ThÞ Kim TuyÕn 3 Tr­êng THCS C­¬ng S¬n
4.  RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËtLý 8 rÌn luyÖn thãi quen vËn dông kiÕn thøc quan s¸t, ph¸t huy h×nh thøc tù lùc cña häc sinh gãp phÇn lµm ph¸t triÓn t­ duy s¸ng t¹o c¸c em. III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - §äc tµi liÖu c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò: ph­¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vËt lý THCS.Tham kh¶o c¸c ®Ò ,c¸c bµi to¸n VËt lý hay bËc THCS, nh÷ng d¹ng bµi tËp vËt lý. IV. C¸c gi¶i ph¸p khoa häc: - ¸p dông chuyªn ®Ò ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc bËc THCS. -T×m tßi nh÷ng gi¶i ph¸p hay,nh÷ng bµi to¸n phï hîp víi HSG m«n VËt lý 8 V. Dù th¶o néi dung: PhÇn I : Më ®Çu PhÇn II : Néi dung. Ch­¬ng I. C¬ së lý luËn Ch­¬ng II.Thùc tr¹ng Ch­¬ng III.C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn PhÇn III :Bµi häc kinh nghiÖm vµ tæng kÕt Gi¸o viªn : §ç ThÞ Kim TuyÕn 4 Tr­êng THCS C­¬ng S¬n
5.  RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËtLý 8 PHAÀN II: NOÄI DUNG. Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn C«ng t¸c ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®­îc c¸c nhµ gi¸o dôc nghiªn cøu nhiÒu n¨m vµ ®ang ®­îc sù bµn c·i quan t©m cña nhiÒu gi¸o viªn. D¹y - häc lµ viÖc lµm th­êng xuyªn, liªn tôc vµ kh«ng giíi h¹n cña ng­êi thÇy gi¸o. ViÖc n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc lµ nhiÖm vô chñ yÕu cña c«ng t¸c d¹y häc. ViÖc d¹y häc cña gi¸o viªn(GV) vµ viÖc häc cña häc sinh (HS) lµ nh»m lµm cho häc sinh ho¹t ®éng mét c¸ch tù gi¸c tÝch cùc, tiÕp thu néi dung gi¸o dôc vµ chuyÓn hãa néi dung gi¸o dôc thµnh phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ng­êi. NghÞ quyÕt TW4 khãa VII x¸c ®Þnh: "KhuyÕn khÝch tù häc ph¶i ¸p dông ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc hiÖn ®¹i ®Ó gi¸o dôc cho häc sinh kh¶ n¨ng t­ duy s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò". NghÞ quyÕt T¦2 Khãa VIII tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh môc tiªu gi¸o dôc ®µo t¹o trong giai ®o¹n míi lµ " N©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi" vµ ph¶i "§æi míi ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®µo t¹o kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu rÌn luyÖn thµnh nÕp t­ duy s¸ng t¹o cña ng­êi häc, tõng b­íc ¸p dông ph­¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc. ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn tù häc tù nghiªn cøu cho häc sinh". VÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra lµ d¹y nh­ thÕ nµo, häc nh­ thÕ nµo, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng ,®¸p øng víi nhu cÇu x· héi ngµy cµng ®æi míi. Bôûi vaäy ñeå giuùp hoïc sinh thöïc söï vaän duïng kieán thöùc vaät lyù cho vieäc giaûi baøi taäp thì ñieàu quan troïng tröôùc tieân laø phaûi höôùng daãn cho hoïc sinh bieát caùch phaân tích caùc hieän töôïng vaät lyù ñöôïc neâu ra trong baøi toaùn, nhaän roõ söï dieãn bieán cuûa hieän töôïng, xaùc ñònh ñöôïc caùc tính chaát, nguyeân nhaân, quy luaät phoå bieán chi phoái söï dieãn bieán cuûa hieän töôïng. Duø laø baøi taäp ñònh löôïng hay ñònh tính thì cuõng phaûi baét ñaàu töø söï phaân tích ñònh tính tröôùc khi ñöa ra nhöõng coâng thöùc tính toaùn cho phuø hôïp. Nhieàu khi hoïc sinh thuoäc nhöõng ñònh nghóa, ñònh lyù, quy taéc nhöng vaãn khoâng giaûi baøi taäp ®­îc nguyeân nhaân laø khoâng bieát laäp luaän ñeå vaän duïng chuùng. Khi ta yeâu caàu hoïc Gi¸o viªn : §ç ThÞ Kim TuyÕn 5 Tr­êng THCS C­¬ng S¬n
6.  RÌn kü n¨ng lµm bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n cho HSG m«n VËtLý 8 sinh vaän duïng caùc kieán thöùc vaät lyù ñeå giaûi baøi taäp coù nghóa laø yeâu caàu caùc em thieát laäp moái quan heä giöõa caùc kieán thöùc maø caùc em ñaõ hoïc vaøo moät tröôøng hôïp cuï theå. Hieän töôïng cuï theå trong thöïc teá raát ña daïng vaø nhieàu hieän töôïng traûi qua nhieàu giai ñoaïn bò chi phoái bôûi nhieàu nguyeân nhaân, nhieàu quy luaät. Caàn phaûi phaân tích ñöôïc söï phöùc taïp ñoù vaø thöïc hieän laäp luaän moät caùch ñuùng quy taéc thì keát quaû thu ñöôïc môùi chaéc chaén. Bôûi vaäy vieäc reøn luyeän cho hoïc sinh bieát phaân tích, suy luaän laø raát quan troïng, caàn thieát, phaûi laøm moät caùch kieân trì, coù keá hoaïch taïo thoùi quen, thaønh neáp suy nghó cuûa hoïc sinh, khoâng ñeå cho hoïc sinh hoaøn toaøn moø maàm moät caùch töï phaùt. Ñoái vôùi hoïc sònh THCS chöa theå giôùi thieäu cho caùc em moät caùch töôøng minh caùc phöông phaùp suy luaän, loâ gíc hay caùc phöông phaùp nhaän thöùc vaät lyù. Nhöng baûn thaân giaùo vieân thì phaûi bieát ñeå höôùng daãn cho hoïc sinh thöïc hieän theo phöông phaùp ñoù moãi khi coù cô hoäi. Qua nhieàu laàn nhö vaäy seõ hình thaønh ôû hoïc sinh thoùi quen, neáp suy nghó khoa hoïc. Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng 1.Thùc tr¹ng: Bªn c¹nh mét sè HS biÕt c¸ch nhËn ra d¹ng bµi tËp vÒ c¸c m¸y c¬ ®¬n gi¶n vµ ph­¬ng ph¸p gi¶I bµi tËp d¹ng nµy, vÉn cßn nhiÒu em ch­a tù m×nh gi¶i ®­îc mét bµi tËp hoÆc cã nh÷ng HS gi¶I bµi tËp theo kiÓu b¾t ch­íc theo mÉu cña bµi kh¸c chø kh«ng n¾m ®­îc b¶n chÊt cña d¹ng bµi. NhiÒu em cho r»ng ®©y lµ d¹ng bµi khã kh«ng n¾m ch¸c ®­îc dÉn tíi kh«ng thÝch d¹ng bµi nµy. 2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ: -Phaàn nhieàu baøi taäp veà nhaø khoâng coù söï chæ ñaïo cuûa giaùo vieân. -Hieän nay soá tiÕt baøi taäp ôû treân lôùp laø raát ít, thaäm chí laø khoâng coù. -Tình traïng phoå bieán hieän nay laø hoïc sinh hoïc taäp thuï ñoäng, maùy moùc, coøn giaùo vieân chæ chuù troïng ñeán caùc baøi toaùn khoù neân hoïc sinh thöôøng chæ thuoäc maáy coâng thöùc vaät Gi¸o viªn : §ç ThÞ Kim TuyÕn 6 Tr­êng THCS C­¬ng S¬n