SKKN Giúp học sinh hứng thú học môn Vật lí thông qua việc học sinh tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà

Nội dung text: SKKN Giúp học sinh hứng thú học môn Vật lí thông qua việc học sinh tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà

1. SKKN VẬT LÍ GV: Bùi Quang Định PHẦN I: ĐẶC VẤN ĐỀ I . LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Trước xu thế phát triển và hội nhập trong khu vực và trên phạm vi toàn cầu đã đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới một cách mạnh mẽ , đồng bộ cả mục tiêu, nội dung, phương pháp và phương tiện dạy học, cũng như phương pháp kiểm tra đánh giá học sinh để có thể đào tạo ra những lớp người lao động mới mà xã hội đang cần. Trong đó,việc đổi mới phương pháp và phương tiện dạy học phải được đặc biệt chú ý. Vật lý học là một môn khoa học thực nghiệm, đặc điểm này đòi hỏi giáo viên vật lý phải tăng cường sử dụng thí nghiệm và các phương tiện trực quan trong quá trình dạy học. Đó là một yếu tố có tính đột phá đối với chiến lược đổi mới phương pháp dạy học vật lý hiện nay. Bởi việc sử dụng thí nghiệm và phương tiện trực quan dạy học vật lý sẽ góp phần tích cực vào đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học .Vì như chúng ta đều biết , thí nghiệm và phương tiện trực quan giữ vai trò quan trọng trong dạy học vật lí ở trường phổ thông , bởi nó không chỉ là nguồn cung cấp thông tin, mà còn là yếu tố kích thích hứng thú, khuyến khích tính tích cực, tự giác và sáng tạo của học sinh trong học tập bộ môn. Việc nghiên cứu nhằm khai thác và sử dụng một cách có hiệu quả các thiết bị thí nghiệm trong dạy học vật lý là một yêu cầu có tính cấp thiết.Thực tiễn dạy học cho thấy vật lý học là một khoa học thực nghiệm, phần lớn giáo viên dạy vật lý nhưng hiểu biết về thí nghiệm và phương tiện dạy học chưa thật tinh thông, dạy vật lý nhưng kĩ năng thực hành chưa thật nhuần nhuyễn vì thế giáo viên chưa thể trang bị được cho người học kĩ năng thí nghiệm hợp lí, khoa học. Do vậy, giáo viên cần có cái nhìn đầy đủ hơn về thí nghiệm. Đồng thời có khả năng sử dụng chúng một cách có hiệu quả trong quá trình dạy học từ đó giúp cho người học có được kĩ năng thí nghiệm ngày một tốt hơn. Đó cũng là một trong những mục tiêu của việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay trong nhà trường phổ thông đã được quán triệt trong Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX : Đổi mới phương pháp dạy phải theo hướng phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo của người học, trong dạy học cần coi trọng thực hành, tránh kiểu dạy học nhồi nhét, học vẹt dạy chay. Trong các loại thí nghiệm vật lí mỗi loại có một vai trò riêng mà tùy theo mục đích mà chúng ta có thể sử dụng sao cho nó có thể phát huy tác dụng cao nhất. Thí nghiệm vật lí ở nhà là một thí nghiệm rất quan trọng trong việc phát huy tính chủ động tích cực sáng tạo của người học. Với những dụng cụ đơn giản, dễ kiếm, dụng cụ tự tạo ít tốn kém chi phí rất phù hợp với tình hình khó khăn về đồ dùng dạy học hiện tại. Mặt khác học sinh có thể tự mình tạo ra được những thí nghiệm thành công , thí nghiệm vui, lạ giúp các em có thể giải Trường TH & THCS Trà Tân 1 Năm học: 2014 - 2015
2. SKKN VẬT LÍ GV: Bùi Quang Định thích những vấn đề, hiện tượng thực tế xung quanh mình, tạo cho học sinh tác phong như những nhà nghiên cứu vì thế các em sẽ rất thích thú. Do đó, thí nghiệm vật lí ở nhà với những dụng cụ tự tạo, đơn giản là một trong những nguyên nhân chủ yếu tạo nên sự hứng thú học tập cho học sinh. Từ những lí do trên, tôi quyết định tìm hiểu biện pháp “ Giúp học sinh hứng thú học môn vật lí thông qua việc học sinh tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà”. II . MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Trên cơ sở lí luận và thực trạng việc tìm hiểu về thí nghiệm vật lý nói chung, thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền , thí nghiệm tự tạo của học sinh nói riêng. Giáo viên xác lập các biện pháp giúp học sinh hứng thú học môn vật lí thông qua việc học sinh tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà. Từ đó áp dụng vào thực tế dạy học ở trường TH & THCS Trà Tân. III . ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:  Khách thể nghiên cứu: + Hứng thú của học sinh đối với môn học vật lí. + Việc sử dụng dụng cụ thí nghiệm ở nhà với những dụng cụ đơn giả, tự tạo của học sinh  Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp giúp học sinh hứng thú học môn vật lý thông qua việc tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà của học sinh THCS. IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC: Nếu tất cả giáo viên vật lý đều đồng bộ thấy được vai trò của thí nghiệm vật lý ở nhà của học sinh và thực hiện đúng yêu cầu, phát huy tác dụng của thí nghiệm vật lý với dụng cụ đơn giản, rẻ tiền, thí nghiệm tự tạo của học sinh thì học sinh sẽ phát huy được tính chủ động sáng tạo , nâng cao năng lực thí nghiệm . Từ đó các em sẽ hứng thú với môn vật lý và yêu thích môn học. V. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về hứng thú của học sinh, về thí nghiệm vật lý ở nhà, thí nghiệm với những dụng cụ tự tạo, đơn giản của học sinh. 2. Khảo sát và đánh giá thực trạng về hứng thú của học sinh, về thí nghiệm vật lý ở nhà, thí nghiệm với những dụng cụ tự tạo, đơn giản của học sinh. Trường TH & THCS Trà Tân 2 Năm học: 2014 - 2015
3. SKKN VẬT LÍ GV: Bùi Quang Định 3. Xác lập các biện pháp giúp học sinh hứng thú học môn vật lý thông qua việc tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà của học sinh trường TH & THCS Trà Tân. VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 1. Nhóm các phương pháp lí luận:  Phân tích và tổng hợp tài liệu.  Phân loại và hệ thống hóa lí thuyết .  Nhằm xây dựng cơ sở lí luận của đề tài 2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:  Phương pháp điều tra.  Phương pháp quan sát sư phạm.  Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.  Nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng về việc sử dụng dụng cụ thí nghiệm ở nhà và hứng thú của học sinh đối với môn học vật lí . 3. Phương pháp thống kê toán học:  Nhằm xử lí kết quả nghiên cứu. VII. PHẠM VI ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU: Nghiên cứu biện pháp giúp học sinh hứng thú học môn vật lý thông qua việc tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà của học sinh trên địa bàn Trường TH & THCS Trà Tân. Trường TH & THCS Trà Tân 3 Năm học: 2014 - 2015
4. SKKN VẬT LÍ GV: Bùi Quang Định PHẦN II: NỘI DUNG CHƯƠNG I CƠ SỞ LÍ LUẬN I. NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC:  Nghị quyết số 40/2000/QH 10 ngày 9.12.2000 của Quốc hội khóa X Về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã khẳng định mục tiêu của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông lần này là “ Xây dựng nội dung chương trình , phương pháp giáo dục , SGK phổ thông mới nhằm nâng cao giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nước phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới” ( 9, tr 1 )  Một trong số các giải pháp phát triển giáo dục được đưa ra trong chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 là “ phát triển đội ngũ nhà giáo, đổi mới phương pháp giáo dục” ( 6, tr 30 )  Chỉ thị 40-CT/TƯ về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục ghi rõ: “ Đặc biệt đổi mới mạnh mẽ và cơ bản phương pháp giáo dục nhằm khắc phục kiểu truyền thụ một chiều, nặng lí thuyết, ít khuyến khích tư duy sáng tạo; bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu, tự giải quyết vấn đề, phát triển năng lực thực hành sáng tạo cho người học ”( 1, tr 2 ) II. NHỮNG CĂN CỨ CỦA BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH HỨNG THÚ: Mỗi lọai thí nghiệm vật lí đều có ý nghĩa, tầm quan trọng riêng của nó. Theo tôi, thí nghiệm vật lí ở nhà với những dụng cụ tự tạo, đơn giản, học sinh tự khám phá, tự làm thí nghiệm sẽ góp phần phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo. Các em sẽ tự tin vào khoa học hơn . Từ đó các em sẽ hứng thú và yêu thích môn học. Vì vậy , tôi đi sâu, tìm hiểu và đưa ra biện pháp giúp học sinh hứng thú học môn vật lý thông qua việc tự tạo dụng cụ thí nghiệm đơn giản, rẻ tiền ở nhà 1. Thí nghiệm vật lí ở nhà:  Thí nghiệm ở nhà là một loại bài thực hành mà giáo viên giao cho từng học sinh hoặc từng nhóm học sinh thực hiện ở nhà với những dụng cụ thông thường , đơn giản và dễ kiếm, nhằm tìm hiểu một hiện tượng , xác định một đại lượng, kiểm chứng một định luật , một quy tắc vật lý nào đó. Trường TH & THCS Trà Tân 4 Năm học: 2014 - 2015
5. SKKN VẬT LÍ GV: Bùi Quang Định  Thí nghiệm ở nhà được tiến hành trong điều kiện không có sự giúp đỡ, hướng dẫn và kiểm tra trực tiếp của giáo viên. Do đó, nó có tác dụng tốt trong việc phát huy tính tự giác và tự lực của học sinh trong học tập. Thí nghiệm ở nhà chỉ đòi hỏi học sinh tiến hành với những dụng cụ thí nghiệm tự kiếm ( lon bia, chai nước khoáng đã dùng, những đồ chơi bán trên thị trường ) , hoặc những dụng cụ tự tạo từ những vật dụng đơn giản . Chính đặc điểm này đã tạo nhiều cơ hội cho sự phát triển hứng thú học tập và sự ham mê yêu thích môn học của học sinh. Thí nghiệm ở nhà là cơ hội tốt để rèn luyện cho học sinh kĩ năng, kĩ xảo thực hành , là điều kiện tốt để giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học sinh. Ngoài ra, thí nghiệm ở nhà còn có tác dụng phát triển năng lực sáng tạo của học sinh qua việc đề xuất, thiết kế , chế tạo các dụng cụ thí nghiệm nhằm thực hiện các nhiệm vụ học tập.  Thí nghiệm ở nhà có tác dụng mạnh mẽ đối với học sinh trên cả hai mặt giáo dục và giáo dưỡng thông qua việc tự lực thiết kế các phương án thí nghiệm, chế tạo hoặc lựa chọn các dụng cụ, bố trí tiến hành thí nghiệm và xử lí kết quả Thí nghiệm vật lí ở nhà có tác dụng tiếp tục rèn luyện và phát triển những kĩ năng, kĩ xảo thực hành, những thói quen của người làm thực nghiệm mà học sinh thu được qua thí nghiệm trực diện và thí nghiệm thực hành vật lí ở lớp.  Khi tiến hành thí nghiệm ở nhà, đòi hỏi học sinh phải phát huy nhiều mặt, nhiều năng lực khác nhau, nên nó có tác dụng tốt đối với sự phát triển toàn diện của học sinh.  Khi sử dụng loại thí nghiệm này, giáo viên cần lựa chọn những đề tài phù hợp với khả năng và điều kiện của học sinh, nhất là trong khâu tìm kiếm dụng cụ cũng như tiến hành thí nghiệm.Kết quả thí nghiệm phải được báo cáo trước lớp và phải nhận được sự đánh giá của giáo viên, nhằm động viên và khuyến khích học sinh.  Nội dung của thí nghiệm ở nhà rất phong phú và đa dạng, có thể là đề xuất các phương án thí nghiệm, chế tạo dụng cụ thí nghiệm , tiến hành thí nghiệm, giải thích các hiện tượng Thí nghiệm ở nhà cũng có thể là thí nghiệm định tính hoặc thí nghiệm định lượng. Ví dụ 1: Có thể áp dụng sau khi học bài SỰ NỔI - chương trình vật lí 8 Một bình đong đựng gần đầy nước có một củ khoai tây nằm ở đáy bình. Hãy đề xuất phương án lấy củ khoai tây ra mà không phải đổ nước đi hoặc nhúng tay vào nước. Ví dụ 2: Có thể áp dụng sau khi học bài THỰC HÀNH XÁC ĐỊNH KHỐI LƯỢNG RIÊNG CỦA MỘT VẬT - chương trình vật lí 6 Dụng cụ thí nghiệm gồm:  1 bình chia độ.  1 cân Rô-béc-van Trường TH & THCS Trà Tân 5 Năm học: 2014 - 2015