Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu ở Lớp 4

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu ở Lớp 4

1. MỤC LỤC Nội dung Trang I. Lời giới thiệu 01 II. Tên sáng kiến 02 III. Tác giả sáng kiến 02 IV. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến 02 V. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến 02 VI. Ngày sáng kiến được áp dụng 02 VII. Mô tả bản chất của sáng kiến 03 VIII. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến 03-09 IX. Đánh giá lợi ích thu được 09 X. Danh sách người tham gia sáng kiến 10
2. I. LỜI GIỚI THIỆU Hiện nay đất nước ta đang trên con đường thực hiện mục tiêu Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa đất nước. Những chủ nhân tương lai của đất nước đang nhận được sự quan tâm dìu dắt của mỗi người giáo viên Tiểu học. Vậy giáo viên Tiểu học ngoài việc yêu nghề, mến trẻ, tận tụy với công việc cần phải nắm chắc yêu cầu cơ bản về kiến thức kỹ năng của từng bài dạy. Trong chương trình dành cho học sinh tiểu học có rất nhiều phân môn nhưng phân môn Tiếng Việt nhằm hình thành và phát triển cho Học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, đọc, nói, viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Giúp học sinh có cơ sở tiếp thu kiến thức ở các lớp trên. Trong bộ môn Tiếng Việt thì phân môn Luyện từ và câu có một nhiệm vụ đó là cung cấp nhiều kiến thức sơ giản về viết Tiếng Việt và rèn luyện kĩ năng dùng từ đặt câu (nói- viết), kĩ năng đọc cho học sinh, cụ thể là: - Mở rộng hệ thống hoá vốn từ trang bị cho học sinh một số hiểu biết cơ bản về từ và câu. - Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng dấu câu. - Bồi dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ đúng, nói và viết thành câu, có ý thức sử dụng Tiếng Việt văn hoá trong giao tiếp. Bên cạnh đó, trường Tiểu học Chiến Thắng hiện nay là một ngôi trường đạt chuẩn mức độ 1 đầu tiên của huyện nhà, lại là ngôi trường có bề dày về thành tích trong nhiều năm học vừa qua. Trường không những được trang bị đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại mà còn là ngôi trường có chất lượng dạy và học luôn đứng ở tốp đầu trong huyện. Chính vì vậy, nhận thức rõ được yêu cầu thiết thực của nhà trường cũng như tầm quan trọng của phân môn Luyện từ và câu tôi mạnh dạn nêu ra đề xuất sáng kiến: “Nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4” . II. TÊN SÁNG KIẾN Sáng kiến “Nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4”. III. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN - Họ và tên: Lê Thị Hiền - Địa chỉ tác giả sáng kiến:Trường Tiểu học Chiến Thắng, tổ 19- thị trấn Chùa Hang - Đồng Hỷ - Thái Nguyên - Số điện thoại:.0916308905 Email: hienle2016ct@gmail.com IV. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN Chủ đầu tư: Lê Thị Hiền V. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Sáng kiến được áp dụng trong phân môn Luyện từ và câu lớp 4.
3. VI. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG Sáng kiến được áp dụng từ tháng 9 năm 2016 đến tháng 5 năm 2017. VII. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN 1. Mô tả thực trạng: a. Thuận lợi * Về phía giáo viên: Nhà trường luôn tạo điều kiện cho công tác giảng dạy, giáo viên được học chương trình mới, phương pháp dạy học mới trong các đợt chuyên đề tập huấn. Lớp học được trang bị đầy đủ về cơ sở vật chất như: bàn ghế hợp qui chuẩn, bảng chống loá, thiết bị chiếu sáng đầy đủ, phục vụ cho việc dạy và học được đảm bảo. Giáo viên là người có tay nghề, có đầy đủ sách, sách hướng dẫn, tài liệu Chuẩn kiến thức và được học về cách sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại như: máy tính, đèn chiếu Đội ngũ giáo viên luôn yêu nghề, có năng lực sư phạm. Phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4 nhìn chung ngắn gọn, cụ thể đã được giảm bớt nhiều so với chương trình Từ ngữ - Ngữ pháp của lớp 4 trước đây, phân môn đã chỉ rõ 2 dạng bài đó là: Bài lí thuyết và bài tập thực hành với định hướng rõ ràng. *Về phía học sinh: - Học sinh đã quen với cách học từ ở lớp 1, 2, 3, nên các em đã biết cách lĩnh hội và luyện tập thực hành dưới sự hướng dẫn của giáo viên - Hầu hết các em học sinh đều ngoan ngoãn, chăm chỉ học tập lại được sự quan tâm của phụ huynh học sinh mua sắm cho con em các loại sách tham khảo, sách hướng dẫn tương đối đầy đủ cũng góp phần nâng cao chất lượng của môn học Luyện từ và câu nói riêng, môn Tiếng Việt nói chung. - Các em học sinh đều được học 2 buổi/ ngày. Buổi sáng học lí thuyết, buổi chiều các em được luyện tập thực hành để củng cố khắc sâu thêm kiến thức. Từ đó giúp các em có khả năng sử dụng thành thạo các bài tập thực hành và áp dụng linh hoạt vào các phân môn khác. b. Khó khăn - Ai cũng cho rằng khi dạy phân môn Luyện từ và câu thường khô khan, khó truyền đạt được hết ý trong bài học, do đặc thù của môn học, nhất là trong cách tìm từ, giải nghĩa từ hay dùng từ đặt câu khiến cho học sinh cũng phải tiếp thu bài một cách thụ động. - Giáo viên đôi lúc còn giảng dạy theo phương pháp cũ, việc phân chia thời lượng lên lớp ở môn dạy đôi khi còn dàn trải, hoạt động của cô- trò có lúc thiếu nhịp nhàng, nặng tính hình thức. - Bên cạnh đó một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến con em mình còn có quan điểm “trăm sự nhờ nhà trường, nhờ cô giáo” cũng làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập của phân môn.
4. Theo kết quả khảo sát lần thứ nhất, vào tuần 4 (trung tuần tháng 9) ở lớp 4c, kết quả thu được như sau : Tổng số học sinh: 42 em, trong đó: * Khả năng hiểu nghĩa của từ: - Hoàn thành tốt: 15/42 - Hoàn thành: 27/42 * Khả năng dùng từ, mở rộng vốn từ: - Hoàn thành tốt: 16/42 - Hoàn thành: 26/42 * Khả năng nhận diện và sử dụng dấu câu, loại câu: - Hoàn thành tốt: 18/42 - Hoàn thành: 22/42 c. Nguyên nhân của những tồn tại, yếu kém đó. - Vì cho rằng phân môn Luyện từ và câu là môn học khô khan, không gây được hứng thú với học sinh. Bên cạnh đó sự tập trung của học sinh lại chưa bền vững, khả năng tập trung chưa cao, hay nóng vội, khả năng ngôn ngữ còn thấp cũng làm ảnh hưởng đến chất lượng môn học. - Mặc dù học sinh có đủ sách vở học tập nhưng nhiều em không chịu học mà phụ thuộc hoàn toàn vào sách có đáp án được in, bán sẵn. - Cha mẹ học sinh không kịp thời khuyến khích, động viên con em học tập. Thời gian dành cho việc học ở nhà còn ít. Đa số phụ huynh học sinh lại có nguyện vọng cho con em học thiên về môn Toán nhiều hơn. - Bên cạnh đó còn một bộ phận học sinh do bị hổng kiến thức từ lớp dưới, do khả năng tiếp thu bài hạn chế, nên không thể hoàn thành hệ thống bài tập trên lớp. Từ những tồn tại nêu trên tôi đã rất băn khoăn và trăn trở, luôn suy nghĩ để tìm ra nguyên nhân của chất lượng môn Luyện từ và câu. Mặc dù trong giảng dạy phân môn Luyện từ và câu có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn. Song khó khăn nào cũng có hướng giải quyết, thuận lợi nào đều có thể phát huy được những yếu tố đó. Vì vậy tôi đã tìm tòi, nghiên cứu và cùng trao đổi với một số đồng nghiệp trong tổ, trong trường. Được sự hỗ trợ và giúp đỡ của đồng nghiệp, của lãnh đạo nhà trường, thông qua cuộc họp Cha mẹ học sinh đầu năm học tôi mạnh dạn đề ra một số biện pháp khắc phục, cách dạy phù hợp với nhận thức của học sinh nhằm giúp học sinh có hứng thú với môn học và nắm bắt bài một cách tốt hơn, nâng cao chất lượng, hiệu quả của phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4c, năm học 2016 -2017. 2. Các giải pháp thực hiện a) Nghiªn cøu kÜ néi dung ch­¬ng tr×nh, yªu cÇu chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u. - Néi dung ch­¬ng tr×nh gåm 62 tiÕt ®­îc ph©n nh­ sau:
5. Mçi tuÇn 2 tiÕt. Häc k× I 32 tiÕt gåm 5 chñ ®iÓm. Häc k× II 30 tiÕt gåm 5 chñ ®iÓm. Mçi chñ ®iÓm häc sinh ®­îc häc mét chñ ®Ò t­¬ng øng víi tõng chñ ®iÓm ®ã. b) Yªu cÇu kiÕn thøc * Më réng vµ hÖ thèng ho¸ vèn tõ : M«n TiÕng ViÖt cã 10 ®¬n vÞ häc th× ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u më réng vµ hÖ thèng ho¸ 10 chñ ®iÓm ®ã. * Trang bÞ c¸c kiÕn thøc gi¶ng d¹y vÒ tõ vµ c©u. +. Tõ - CÊu t¹o tiÕng : - CÊu t¹o tõ : Tõ ®¬n, tõ ghÐp vµ tõ l¸y. - Tõ lo¹i : Danh tõ, §éng tõ, TÝnh tõ. +. C¸c kiÓu c©u: C©u hái, C©u kÓ, C©u cÇu khiÕn, C©u c¶m. +. C¸c dÊu c©u: DÊu chÊm hái, dÊu chÊm than, dÊu hai chÊm, dÊu ngoÆc kÐp, dÊu ngoÆc ®¬n. c) Yªu cÇu kÜ n¨ng vÒ tõ vµ c©u: * Tõ: - NhËn biÕt ®­îc cÊu t¹o cña tiÕng. - Gi¶i c¸c c©u ®è tiÕng liªn quan ®Õn cÊu t¹o cña tiÕng. - NhËn biÕt tõ lo¹i. - §Æt c©u víi tõ ®· cho. - X¸c ®Þnh t×nh huèng sö dông Thµnh ng÷ - Tôc ng÷. * C©u: - NhËn biÕt c¸c kiÓu c©u. - §Æt c©u theo mÉu. - NhËn biÕt c¸c kiÓu tr¹ng ng÷. - Thªm tr¹ng ng÷ cho c©u. - T¸c dông cña dÊu c©u. - §iÒn dÊu c©u thÝch hîp. d) N¾m v÷ng qui tr×nh d¹y luyÖn tõ vµ c©u ë líp 4. C¸ch d¹y theo 2 d¹ng bµi lÝ thuyÕt vµ bµi thùc hµnh. 3. Mô tả giải pháp vận dụng mét sè ph­¬ng ph¸p d¹y häc khi d¹y luyÖn tõ vµ c©u ë líp 4. 3.1. Ph­¬ng ph¸p vÊn ®¸p Ph­¬ng ph¸p gîi më vÊn ®¸p lµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc kh«ng trùc tiÕp ®­a ra nh÷ng kiÕn thøc ®· hoµn chØnh mµ h­íng dÉn cho häc sinh t­ duy tõng b­íc mét ®Ó c¸c em tù t×m ra kiÕn thøc míi ph¶i häc. Ph­¬ng ph¸p gîi më vÊn ®¸p nh»m t¨ng c­êng kÜ n¨ng suy nghÜ, t­ duy s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc vµ x¸c ®Þnh møc ®é hiÓu bµi còng nh­ kinh
6. nghiÖm ®· cã cña häc sinh. Gióp c¸c em h×nh thµnh kh¶ n¨ng tù lùc t×m tßi kiÕn thøc. Qua ®ã häc sinh ghi nhí tèt h¬n, s©u s¾c h¬n. Yªu cÇu khi sö dông gi¸o viªn ph¶i lùa chän nh÷ng c©u hái theo ®óng néi dung bµi häc, c©u hái ®­a ra ph¶i râ rµng, dÔ dµng phï hîp víi mäi ®èi t­îng häc sinh trong cïng mét líp. Gi¸o viªn dµnh thêi gian cho häc sinh suy nghÜ sau ®ã cho häc sinh tr¶ lêi, c¸c em kh¸c nhËn xÐt bæ sung. Ph­¬ng ph¸p nµy phï hîp víi c¶ hai lo¹i bµi lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh. VD: Khi d¹y bµi Danh tõ (tuÇn 5) môc ®Ých cña bµi lµ häc sinh ph¶i n¾m ®­îc Danh tõ lµ g×?- BiÕt t×m danh tõ trõu t­îng trong ®o¹n v¨n vµ ®Æt c©u víi danh tõ ®ã. - Gi¸o viªn ®­a ra vÝ dô: Mang theo truyÖn cæ t«i ®i Nghe trong cuéc sèng thÇm th× tiÕng x­a Vµng c¬n n¾ng, tr¾ng c¬n m­a Con s«ng ch¶y cã rÆng dõa nghiªng soi §êi cha «ng víi ®êi t«i Nh­ con s«ng víi ch©n trêi ®· xa ChØ cßn truyÖn cæ thiÕt tha Cho t«i nhËn mÆt «ng cha cña m×nh. Lâm Thị Mĩ Dạ + H: Em hãy tìm những từ chỉ sự vật trong đoạn thơ? Dòng 1: Truyện cổ Dòng 5: Đời, cha ông Dòng 2: Cuộc sống, tiếng xưa Dòng 6: Con sông, chân trời Dòng 3: Cơn nắng, cơn mưa Dòng 7: Truyện cổ Dòng 4: Con sông, rặng dừa Dòng 8: Ông cha. + H: Hãy sắp xếp các từ vừa tìm được vào từng nhóm sau cho thích hợp: - Từ chỉ người: Ông cha- Cha ông - Từ chỉ vật: sông, dừa, chân trời. - Từ chỉ hiện tượng: mưa, nắng - Từ chỉ khái niệm : Cuộc sống, truyện cổ, tiếng xưa, đời. - Từ chỉ đơn vị : Cơn, con, rặng. + H : Những từ đó thuộc loại từ gì? (Danh từ) + H: Vậy danh từ là gì? (Danh từ là những từ chỉ sự vật: người, vật hiện tượng, khái niệm hoặc đơn vị). Như vậy, qua 4 câu hỏi gợi mở cho các em hình thành một khái niệm ngữ pháp mà nội dung của bài đề ra. Tóm lại phương pháp gợi mở vấn đáp được sử dụng trong tất cả tiết học và phát huy được tính chủ động sáng tạo của học sinh.