SKKN Một số biện pháp giáo dục lồng ghép kỹ năng sống cho học sinh trong phân môn Tập đọc Lớp 4

Nội dung text: SKKN Một số biện pháp giáo dục lồng ghép kỹ năng sống cho học sinh trong phân môn Tập đọc Lớp 4

1. A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, giáo dục phổ thông đã và đang đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỷ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận “Kĩ năng sống.” Bộ GD- ĐT đưa nội dung giáo dục Kĩ năng sống lồng ghép vào các môn học ở bậc tiểu học. Đây là một chủ trương cần thiết và đúng đắn. Vậy Kĩ năng sống (KNS) là gì? * Quan niệm về KNS Kĩ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người; khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội; khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. đó là: Học để biết (gồm các kĩ năng tư duy như: tư duy phê phán; tư duy sáng tạo; ra quyết định; giải quyết vấn đề; nhận thức được hậu quả); Học làm người (gồm các kỹ năng cá nhân như: ứng phó với căng thẳng; kiểm soát cảm xúc; tự nhận thức; tự tin); Học để sống với người khác (gồm các kỹ năng xã hội như: giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định; hợp tác; làm việc theo nhóm; thể hiện sự cảm thông); Học để làm (gồm các kĩ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ như: kĩ năng đặt mục tiêu; đảm nhận trách nhiệm.) * Tầm quan trọng của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong trường tiểu học. KNS thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội: Thực tế cho thấy, có khoảng cách giữa nhận thức và hành vi của con người, có nhận thức đúng chưa chắc đã có hành vi đúng. Ví dụ: Nhiều người biết hút thuốc lá là có hại cho sức khoẻ, có thể dẫn đến ung thư vòm họng, ung thư phổi nhưng họ vẫn hút thuốc; Có những người là luật sư, công an, thẩm phán có hiểu biết rất rõ về pháp luật nhưng vẫn vi phạm pháp luật Đó chính là vì họ thiếu KNS. 1
2. Có thể nói KNS chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có KNS phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình. Ngược lại, người thiếu KNS thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong cuộc sống. Ví dụ: Người không có kĩ năng ra quyết định sẽ dễ mắc sai lầm hoặc chậm trễ trong việc đưa ra quyết định và phải trả giá cho quyết định sai lầm của mình; người không có kĩ năng ứng phó với căng thẳng sẽ hay bị căng thẳng hơn những người khác và thường có cách ứng phó tiêu cực khi bị căng thẳng, làm ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ, học tập, công việc, của bản thân. Hoặc người không có kĩ năng giao tiếp sẽ khó khăn hơn trong việc xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, sẽ khó khăn hơn trong hợp tác cùng làm việc, giải quyết những nhiệm vụ chung Không những thúc đẩy sự phát triển cá nhân, KNS còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa các vấn đề xã hội và bảo vệ quyền con người. Việc thiếu KNS của cá nhân là nguyên nhân nảy sinh nhiều vấn đề xã hội như: nghiện rượu, nghiện ma tuý, mại dâm, cờ bạc Việc giáo dục KNS sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích cực, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội và giảm các vấn đề xã hội. Giáo dục KNS còn giải quyết một cách tích cực nhu cầu và quyền con người, quyền công dân được ghi trong luật Việt Nam và Quốc tế. * Giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ: Giáo dục KNS càng trở nên cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi vì: - Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có KNS, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với người thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. - Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, những ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc 2
3. về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực luôn đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục KNS, nếu thiếu KNS, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu vực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông trong thời gian vừa qua: nghiện hút, bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đoạ, chính là do các em thiếu những KNS cần thiết như: kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp Vì vậy, việc giáo dục KNS cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh. Giáo dục KNS cho học sinh, với bản chất là hình thành và phát triển cho các em khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống rõ ràng là phù hợp với mục tiêu giáo dục phổ thông, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông. Phương pháp giáo dục KNS, với các phương pháp và nghiên cứu trường hợp điển hình, đóng vai, trò chơi, dự án, tranh luận, động não, hỏi chuyên gia, viết tích cực cũng là phù hợp với định hướng về đổi mới phương pháp giáo dục ở trường phổ thông. Bởi vậy, giáo dục và rèn luyện Kĩ năng sống cho học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008 - 2013 do Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo . Trong đó , môn Tiếng Việt ở Tiểu học 3
4. có nhiệm vụ hình thành và phát triển ở học sinh kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi. - Kĩ năng đặc thù, thể hiện ưu thế của Tiếng Việt nói chung là kĩ năng giao tiếp, sau đó là kĩ năng nhận thức, bao gồm nhận thức thế giới xung quanh, tự nhận thức, ra quyết định. * Việc Rèn KNS trong môn Tiếng Việt ở tiểu học nói chung và phân môn Tập đọc ở lớp 4 nói riêng nhằm giúp học sinh bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các KNS cần thiết, phù hợp với lứa tuổi; giúp các em nhận biết được những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống; biết tự nhìn nhận, đánh giá đúng về bản thân để tự tin, tự trọng và không ngừng vươn lên trong cuộc sống; biết ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ với người thân; với cộng đồng và với môi trường tự nhiên; biết sống tích cực, chủ động trong mọi hoàn cảnh. Xuất phát từ sự cần thiết của việc giáo dục KNS cho thế hệ trẻ và ưu thế của môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng trong việc lồng ghép tích hợp nội dung giáo dục KNS cho HS nên tôi chọn đề tài :“ Một số biện pháp giáo dục lồng ghép KNS cho học sinh trong phân môn Tập đọc lớp 4.” II . MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU - Tìm hiểu về nội dung, phương pháp và các hình thức giáo dục lồng ghép KNS trong phân môn Tập đọc lớp 4 . - Những khó khăn, vướng mắc của GV và HS khi thực hiện giáo dục lồng ghép KNS và đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao kết quả giáo dục KNS cho HS trong phân môn Tập đọc lớp 4. III. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU Thời gian: năm học 2011 - 2012 IV . PH¦¥NG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp điều tra - Phương pháp nghiên cứu tài liệu - Phương pháp dạy thực nghiệm - Phương pháp thực hành 4
5. B. PHẦN NỘI DUNG I. NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP VÀ CÁC HÌNH THỨC GIÁO DỤC KNS TRONG PHÂN MÔN TẬP ĐỌC LỚP 4. 1. Nội dung giáo dục KNS và sách giáo khoa Tiếng Việt 4 (phần Tập đọc). TT Tên bài học C¸c kÜ n¨ng sèng c¬ b¶n ®­îc gi¸o dôc TËp ®äc: DÕ MÌn bªnh - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng vùc kÎ yÕu (tuÇn 1) - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ 1 - Tù nhËn thøc vÒ b¶n th©n TËp ®äc: MÑ èm (tuÇn 1) - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ 2 - Tù nhËn thøc vÒ b¶n th©n TËp ®äc: DÕ MÌn bªnh vùc - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng 3 kÎ yÕu tiÕp theo (tuÇn 2) - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ - Tù nhËn thøc vÒ b¶n th©n TËp ®äc - Gi¸o tiÕp, øng xö lÞch sù trong giao tiÕp Th­ th¨m b¹n - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng (tuÇn 3) - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ 4 - T­ duy s¸ng t¹o 5 TËp ®äc: ng­êi ¨n xin - Gi¸o tiÕp, øng xö lÞch sù trong giao tiÕp (tuÇn 3) - ThÕ hiÖn sù c¶m th«ng - T­ duy s¸ng t¹o TËp ®äc: Nh÷ng h¹t gièng - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ (tuÇn 5) - Tù nhËn thøc vÒ b¶n th©n 6 - T­ duy phª ph¸n TËp ®äc: Nçi d»n vÆt cña - Giao tiÕp, øng xñ lÞch sù trong giao tiÕp An-®r©y-ca (tuÇn 6) - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng 7 - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ TËp ®äc: ChÞ em t«i - Tù nhËn thøc vÒ b¶n th©n 8 (tuÇn 6) - ThÓ hiÖn sù c¶m th«ng 5
6. - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ - L¾ng nghe tÝch cùc TËp ®äc: Trung thu ®éc - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ lËp (tuÇn 7) - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm (x¸c ®Þnh nhiÖm 9 vô cña b¶n th©n) TËp ®äc: - L¾ng nghe tÝch cùc 10 Th­a chuyÖn víi mÑ (tuÇn - Giao tiÕp 9) - Th­¬ng l­îng 11 TËp ®äc: Vua tµu thuû - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ B¹ch Th¸i B­ëi (tuÇn 12) - Tù nhËn thøc b¶n th©n - §Æt môc tiªu TËp ®äc: - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ Ng­êi t×m ®­êng lªn c¸c - Tù nhËn thøc b¶n th©n 12 v× sao (tuÇn 13) - §Æt môc tiªu - Qu¶n lý thêi gian TËp ®äc: V¨n hay ch÷ tèt - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ (tuÇn 13) - Tù nhËn thøc b¶n th©n 13 - §Æt môc tiªu - Kiªn ®Þnh TËp ®äc: Chó §Êt Nung - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ 14 (tuÇn 14) - Tù nhËn thøc b¶n th©n - ThÓ hiÖn sù tù tin TËp ®äc: Chó §Êt Nung - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ 15 tiÕp theo (tuÇn 14) - Tù nhËn thøc b¶n th©n - ThÓ hiÖn sù tù tin TËp ®äc: Bèn anh tµi (tuÇn - Tù nhËn thøc, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸ nh©n 16 19) - Hîp t¸c - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm TËp ®äc: Bèn anh tµi tiÕp - Tù nhËn thøc, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸ nh©n theo (tuÇn 20 - Hîp t¸c 6
7. - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm TËp ®äc: Anh hïng lao - Tù nhËn thøc: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸ nh©n 17 ®éng TrÇn §¹i NghÜa - T­ duy s¸ng t¹o (tuÇn 21) TËp ®äc: Khóc h¸t ru - Giao tiÕp nh÷ng em bÐ lín trªn lng - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm phï hîp víi løa 18 mÑ (tuÇn 23) tuæi - L¾ng nghe tÝch cùc TËp ®äc: VÏ vÒ cuéc sèng - Tù nhËn thøc: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸ nh©n an toµn (tuÇn 24) - T­ duy s¸ng t¹o - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm TËp ®äc: KhuÊt phôc tªn - Tù nhËn thøc: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸ nh©n c­íp biÓn - Ra quyÕt ®Þnh: t×m kiÕm c¸c lùa chän 19 - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm TËp ®äc: Th¾ng biÓn (tuÇn - Giao tiÕp: thÓ hiÖn sù c¶m th«ng 20 26) - Ra quyÕt ®Þnh, øng phã - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm TËp ®äc: Ga-vrèt ngoµi - Tù nhËn thøc: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸ nh©n chiÕn luü - §¶m nhËn tr¸ch nhiÖm - Ra quyÕt ®Þnh TËp ®äc: H¬n mét ngh×n - Tù nhËn thøc: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ b¶n th©n ngµy vßng quanh tr¸i ®Êt - Giao tiÕp: tr×nh bµy suy nghÜ, ý t­ëng (tuÇn 30) TËp ®äc: TiÕng c ưêi lµ - KiÓm so¸t c¶m xóc 21 liÒu thuèc bæ (tuÇn 34) - Ra quyÕt ®Þnh: t×m kiÕm c¸c lùa chän - T­ duy s¸ng t¹o: b×nh luËn, nhËn xÐt 2. Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong phân môn Tập đọc lớp 4 * . Kĩ năng tự nhận thức: Tự nhận thức là tự nhìn nhận, tự đánh giá bản thân . 7