Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp dạy học nhóm môn Toán theo mô hình trường học mới

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp dạy học nhóm môn Toán theo mô hình trường học mới

1. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC NHÓM MÔN TOÁN THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Sự thành công của việc dạy học phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp dạy học được giáo viên lựa chọn. Cùng một nội dung nhưng tùy thuộc vào phương pháp sử dụng trong quá trình dạy học thì kết quả sẽ khác nhau về một số mặt như: độ lĩnh hội các tri thức, sự phát triển của trí tuệ cùng với các kĩ năng tư duy về giáo dục đạo đức và sự chuyển biến thái độ hành vi, . Trong xu thế chung của dạy học hiện nay, người ta coi dấu hiệu cơ bản của phương pháp là: tính chất tổ chức, chỉ đạo hoạt động nhận thức của giáo viên đối với học sinh; tiếp nhận một cách thụ động các tri thức do giáo viên truyền thụ hay độc lập tìm tòi nghiên cứu để lĩnh hội tri thức, giáo viên chỉ giúp học sinh định hướng vấn đề và thực hiện trách nhiệm cố vấn trong quá trình học tập của các em. Đối với dạy học sinh, học phương pháp trực quan đi theo con đường tìm tòi nghiên cứu tỏ ra có nhiều ưu thế vì phù hợp với đặc điểm bộ môn. Bên cạnh các phương pháp trên các phương pháp phát huy tính cực chủ động, sáng tạo của học sinh với sự tổ chức và hướng dẫn đúng mức của giáo viên trong việc phát hiện và giải quyết vấn đề góp phần hình thành phương pháp và nhu cầu tự học, tạo niềm vui và hứng thú trong học tập khi học sinh tự khám phá được kiến thức thì học sinh dễ nhớ và nhớ lâu hơn. Khả năng ghi nhớ: 20% những gì nghe được, 40% những gì nhìn được, 40% những gì tự phát hiện được. Một trong những phương pháp tích cực cần 1
2. So sánh đặc điểm của dạy học cựu truyền và dạy học mới như sau: Dạy học cựu truyền Các mô hình dạy học mới Học là hấp thụ và lĩnh hội , Học là kiến tạo; học trò tìm tòi, khám phá, Quan qua đó hình thành kiến phát hiện , tập luyện , , tự hình thành niệm thức, năng lực, thông hiểu , năng lực và phẩm chất. Truyền thụ tri thức , truyền Tổ chức hoạt động nhận thức biếu học Bản chất thụ và chứng minh chân lí trò . Dạy học trò cách tìm ra chân lí. của giáo viên. Học để đối phó với thi cử . Chú trọng hình thành các năng lực ( sáng Sau khi thi xong những tạo , hiệp tác , ) dạy biện pháp và văn Mục đích điều đã học thường bị bỏ chương cần khoa học. Học để đáp ứng quên hoặc ít dùng đến. những đề nghị của cuộc sống hiện nay. Từ sách giáo khoa + giáo Từ nhiều nguồn khác nhau: SGK , GV , Nội dung viên các tài liệu khoa học, thực tế . Các biện pháp diễn giảng , Các biện pháp tìm tòi , điều tra , giải quyết Biện pháp truyền thụ tri thức vấn đề ; dạy học tương tác. Cố định: giới hạn trong lớp Cơ động , linh hoạt: Học ở lớp, trong thực Hình thức học , giáo viên đối diện với tế, học đôi bạn, học theo cả nhóm , cả lớp tổ chức cả lớp. đối diện với giáo viên. Qua nhiều năm áp dụng phương pháp dạy học theo nhóm tôi nhận thấy có những những thuận lợi và khó khăn sau: *Thuận lợi: - Hoạt động hợp tác trong nhóm sẽ làm cho từng thành viên quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội, hiệu quả học tập sẽ tăng lên nhất là lúc giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện những nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành công việc. 3
3. - Thông qua sự hướng dẫn của giáo viên bộ môn , từng nhóm cùng thảo luận tranh luận những bài học trên lớp. Qua tranh luận cả nhóm, nhận thức của từng thành viên nhất là đối với các em tiếp thu bài trên lớp còn hạn chế, hoặc những em bản tính còn rụt rè ngại hỏi giáo viên những vấn đề chưa hiểu, được nâng lên rõ rệt. - Cũng thông qua việc chung sức nhau học tập theo từng nhóm các định hướng, thái độ học tập của các em được bộc lộ rõ hơn. Sự hăng hái chuyên cần học tập của từng thành viên được nâng cao. Một số em trước đây tính tình nhút nhát e thẹn khó hòa đồng, sau một thời gian tham gia nhóm học tập thì tính cách thay đổi trở nên nhanh nhẹn hoạt bát tiếp thu bài nhanh hơn. Một kết quả quan trọng nữa của việc tổ chức các nhóm học tập là thông qua việc trao đổi học tập trong từng nhóm giúp các em rèn luyện ý thức trách nhiệm, ý thức cộng đồng trong các mặt sinh hoạt xã hội khác, đặc biệt là thói quen khi tiếp thu bài trên lớp, những chỗ nào chưa hiểu các em lại trao đổi, học tập lẫn nhau. Đối với những vấn đề chưa thống nhất, ý kiến khác nhau các em mạnh dạn trao đổi với giáo viên giúp giáo viên kịp thời uốn nắn những nhận thức lệch lạc, giúp các em khắc sâu trong trí nhớ những kiến thức cơ bản trọng tâm. - Qua thời gian tiến hành thử nghiệm với nững kết quả đáng khích lệ đồng thời qua đó giúp tôi rút ra những kinh nghiệm quý báu trong việc tổ chức có hiệu quả các nhóm giúp nhau học tập. - Điều quan trọng đầu tiên trong việc tổ chức các nhóm học tập là giáo viên bộ môn phải kết hợp cùng giáo viên chủ nhiệm nắm vững tình hình của từng học sinh một cách cụ thể từ điều kiện hoàn cảnh đến sức học của từng em. Thông qua đó tìm được đội ngũ cán bộ lớp và những em phụ trách cán sự bộ môn có năng lực và tác phong mẫu mực. Từ đó giáo viên bộ môn tiến hành hội ý cùng giáo viên chủ nhiệm chia nhóm học tập thuận lợi theo địa bàn dân cư (tốt nhất mỗi tổ có từ 4-6 em mỗi nhóm phải có những em khá giỏi và 5
4. + Lớp học được chia thành 4-6 nhóm mỗi nhóm có khoảng 4-6 học sinh. Các nhóm Trí tuệ, Năng động, Nhân ái đang thảo luận nhóm 7
5. + Mỗi thành viên trong nhóm đều phải làm việc tích cực không ỷ lại một vài người có hiểu biết và phải năng động hơn các thành viên trong nhóm giúp đỡ nhau tìm hiểu vấn đề trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả làm việc của các nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của nhóm. Các thành viên nhóm Năng động cùng tham gia làm việc + Đến khâu trình bày kết quả làm việc của nhóm trước lớp, nhóm cử một đại diện hoặc nhóm trưởng phân công thành viên trình bày. 9
6. - Ví dụ 1: Phân tích đa thức thành nhân tử: 5x3 10x2 y 5xy2 1.Làm việc chung của cả lớp: a. Xác định nhiệm vụ nhận thức: Ta có thể dùng phương pháp nào để phân tích? Và có thể kết hợp mấy phương pháp phân tích đa thức như thế thì bài toán mới hoàn chỉnh. b. Chia nhóm giao nhiệm vụ, phát phiếu học tập. c. Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm, các nhóm thảo luận và ghi kết quả vào phiếu học tập. 2. Làm việc theo nhóm: a. Phân công trong nhóm: Nhóm trưởng phân công giao nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm. b. Trao đổi ý kiến , thảo luận trong nhóm, thư ký của nhóm sẽ ghi lại kết quả thảo luận vào phiếu học tập sau khi thống nhất ý kiến trong nhóm. c. Báo cáo kết quả thảo luận: 3. Thảo luận tổng kết trước lớp: a. Đại diện nhóm trình bày trước lớp. b. Thảo luận chung: Các nhóm khác nhận xét nêu ý kiến giáo viên theo dõi uốn nắn lúc cần thiết, có thể giáo viên làm trong tài để phân xử nếu trong quá trình thảo luận các nhóm chưa có sự đồng ý thống nhất. c. Giáo viên nhận xét đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm đưa ra đáp án đúng , tổng kết. - Ví dụ 2 Trước tiết dạy bài “ Trường hợp bằng nhau cạnh - cạnh - cạnh” Tôi phân công 5 nhóm (mỗi nhóm 5 - 6 học sinh ) chuẩn bị cho câu hỏi sau: - Nhóm Năng động, Thanh lịch, Trí tuệ: 11
7. Bảng nhóm (Phiếu học tập) cần được sử dụng thường xuyên khi sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm: - Trong phiếu học tập cần có mục đích rõ ràng nội dung ngắn gọn, diễn đạt chính xác, khối lượng công việc vừa phải đảm bảo học sinh hoàn thành trong thời gian quy định. - Hình thức trình bày gây hứng thú làm việc có quy định thời gian hoàn thành có chổ để tên nhóm, lớp để tiện việc đánh giá học sinh. - Bảng nhóm :có kết quả đúng về nội dung làm việc của học sinh. Tóm lại: - Với phương pháp học tập nhóm sẽ cho phép các thành viên nhóm phát huy tính chủ động tìm tòi phát hiện những kiến thức dễ hiểu, nhớ lâu và nắm vững kiến thức từng môn học. Với phương pháp này sẽ giúp các em nêu sáng kiến của mình và hứng thú hơn khi có sự thành công của nhóm. - Học tập theo phương pháp hợp tác theo nhóm là một phương pháp học tập tích cực theo phương hướng đổi mới phương pháp giảng dạy học tập hiện nay. - Tuy nhiên ta có thể tiến hành một cách có hiệu quả đòi hỏi phải có sự tận tâm, nhiệt tình của giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn đồng thời học sinh phải phát huy tính tích cực của các bậc phụ huynh. 2.4. Hiệu quả Kết quả sau học kỳ I được nâng lên rõ rệt như sau: TS Trước khi thực hiện đề tài Sau khi thực hiện đề tài Lớp HS Số HS làm được TL Số HS làm được TL 8A1 29 20 69% 25 86,2% 7A1 33 5 15,2% 16 48,5% 13
8. 3. KẾT LUẬN Tuy nhiên bên cạnh kết quả bước đầu đã nêu vẫn còn một số hạn chế: - Do không gian chật hẹp và thời gian hạn định của tiết học - Việc học nhóm ngoài tiết học chính thức cũng gặp không ít khó khăn: - Học sinh khá giỏi chiếm tỉ lệ ít, học sinh nào cũng muốn ở nhóm có bạn khá giỏi. - Phương pháp dạy học theo nhóm được sử dụng nhằm khai thác vốn kiến thức mà các em tích lũy, những hiểu biết thực tế trong đời sống hoặc vận dụng kiến thức vào cuộc sống lao động sản xuất. - Cần kết hợp phương pháp dạy học theo nhóm với các phương pháp đặc trưng bộ môn trên cơ sở nội dung bài học. Các phương pháp này cần phát huy tính tự giác, tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh dưới sự tổ chức chỉ đạo của giáo viên. - Việc lựa chọn đúng và sự kết hợp hài hòa các phương pháp dạy học nhằm đạt hiệu quả cao phụ thuộc rất nhiều vào trình độ, nghệ thuật sư phạm và lòng nhiệt tình, ngoài trình độ chuyên môn,nghiệp vụ và vốn sống của người thầy. 4. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT 4.1. Đối với giáo viên - Cần phải tâm huyết với nghề,quan tâm giúp đỡ các em lúc khó khăn, lúng túng trong bài toán khó, không nên tạo không khí ngột ngạt trong lớp học. - Cần lựa chọn nhiều phương pháp và tổ chức các hoạt động học tập khác nhau để vận dụng các giải pháp trên một cách linh hoạt, chủ động và sáng tạo. Tránh tình trạng vận dụng một cách khô cứng, máy móc làm ảnh hưởng đến hiệu quả tiết dạy và năng suất học tập bộ môn của học sinh. 15
9. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sách hướng dẫn Toán 7,8, NxbGD 2. Tuyển chọn 400 bài toán 8. (Nguyễn Anh Dũng, NXB Đà Nẵng) 3. Phương pháp dạy học các nội dung môn Toán. (Phạm Gia Đức, NXB ĐHSP, 6/2007) 4. Bộ GD&ĐT, Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS . 5. WWW.Violet.vn, Các đề thi, kiểm tra của các trường THCS. 6. Bài tập số học về đại số - Tủ sách ĐHSP – Nhà xuất bản GD 1985. 17
10. DUYỆT HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP TRƯỜNG . . . . . . CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG Nguyễn Văn Lộc HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP HUYỆN . . . . . HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP THÀNH PHỐ . . . . . . 19