Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động tạo môi trường chữ

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động tạo môi trường chữ

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ === === ĐỀ TÀI: "MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO MÔI TRƯỜNG CHỮ" I. ĐẶT VẤN ĐỀ: Như chúng ta đã biết, nội dung của chương trình CSGD trẻ theo hướng đổi mới của ngành giáo dục mầm non hiện nay yêu cầu trẻ được phát triển qua 5 mặt: thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, thẩm mỹ, tình cảm - xã hội. Trong đó, nội dung phát triển ngôn ngữ là một trong những nhiệm vụ vô cùng quan trọng của giáo viên mầm non. Mà một trong các mục tiêu của phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi là: hình thành và phát triển ở trẻ khả năng nghe, đọc, phát âm và một số kỹ năng cần thiết cho việc học đọc, học viết như: cách lật giở sách, cách cầm bút tô viết chữ, khả năng phối hợp tay, mắt và tri giác từ trọn vẹn từ trái sang phải, biết diễn tả sự việc hoặc ý muốn của mình bằng câu đầy đủ một cách mạch lạc rõ ràng. Là giáo viên trực tiếp dạy trẻ 5 tuổi nhiều năm, tôi nhận thấy rằng việc tạo môi trường chữ phong phú quanh trẻ sẽ góp phần tích cực và có hiệu quả cao trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài: " Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động tạo môi trừơng chữ". II .NỘI DUNG: Thực trạng của vấn đề taọ môi trường chữ trong lớp học ở trường mầm Non hiện nay: * Về phía giáo viên: - Khi thực hiện chương trình đổi mới hình thức tổ chức dạy trẻ 5 tuổi. Giáo viên thường quan tâm nhiều đến đồ dùng đồ chơi phục vụ cho hoạt động có chủ đích, chưa chú ý đến việc tạo môi trường chữ xung quanh trẻ. +Giáo viên chưa chú ý dạy theo khả năng của trẻ, còn dạy đại trà theo chương trình đã lên kế hoạch. + Ở các mảng tường, các góc chơi lớn, tên các góc chơi chủ yếu để trang trí lớp học, vì các chữ thường dùng là chữ bay bướm cách điệu không phù hợp với trẻ. + Tên các góc thường ghi trực tiếp, không gần gũi với trẻ ( như : góc học tập, góc phân vai ) không gây được hứng thú cho trẻ. +Có những tuýp chữ để từ đầu năm, đến cuối năm không thay đổi, vì vậy không tạo được cảm giác mới mẻ để kích thích tính tò mò khám phá của trẻ. +Nhiều tuýp chữ chỉ dùng cho người lớn đọc, không có tác dụng với trẻ vì không có hình ảnh minh hoạ. +Chữ cho trẻ làm quen chủ yếu là chữ in thường, còn chữ in hoa và chữ in thường chỉ được giới thiệu qua trong hoạt động có chủ đích, vì vậy chữ in hoa và chữ in thường trẻ rất hay nhầm lẫn. +Việc khai thác công nghệ thông tin và trò chơi lấy ý tưởng trong chương trình kidsmart, chương trình happykis, chương trình tự thiết kế tạo nguồn dữ liệu là chưa có. *Về phía trẻ: -Việc nhận biết làm quen chữ in hoa và chữ in thường là rất yếu. -Trẻ hoạt động hoàn toàn thụ động, trẻ là người lĩnh hội kiến thức (nghe), còn cô là người truyền thụ kiến thức ( nói). - Hầu hết trẻ không nhận được thứ tự của các chữ cái trong từ. -Trẻ chưa hiểu mối quan hệ giữa từ và lời nói. *Về phía phụ huynh: Trang1
2. - Chưa phối kết hợp với giáo viên để dạy theo một phương pháp nhất định. - Chưa hiểu được việc tạo môi trường chữ xung quanh trẻ có tác dụng quan trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 tuổi như thế nào. Từ thực trạng trên, tôi suy nghĩ phải làm gì và làm như thế nào để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, đặc biệt có kiến thức cơ bản về làm quen với chữ viết, để trẻ tự tin khi bước vào trường phổ thông thật tốt. Đi tìm lời giải đó là cả quá trình không đơn giản. Từ thực tế giảng dạy, kết hợp với học tập nghiên cứu tài liệu và học tập bồi dưỡng chuyên đề do ngành chỉ đạo. Tôi đã rút ra được một số biện pháp thực hiện đạt kết quả tốt trong việc dạy trẻ ôn tập củng cố khả năng nhận biết từ và chữ cái Tiếng Việt thông qua việc tạo môi trường chữ xung quanh trẻ. III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: 1.Biện pháp 1: Tạo môi trường chữ trong lớp học: *Vì sao phải tạo môi trường chữ trong lớp học? Như chúng ta đã biết đối với trẻ mầm non lớp học chính là mái nhà thứ hai của trẻ. Cảm giác đầu tiên khi bé bước vào cửa lớp, phản xạ tự nhiên của bé là nhình xung quanh xem có những gì và có đẹp không, đặc biệt những gì mới lạ. Vì vậy, các mảng chính trong lớp học đó là mảng chủ điểm, các góc hoạt động là đối tượng đầu tiên khi trẻ bước vào lớp. Để trẻ hứng thú với các mảng hoạt động, tôi đã tập chung trẻ cùng tham gia thảo luận dưới dạng kê chuyện sáng tạo. Cuối cùng cô và trẻ đi đến thống nhất chọn tên của từng góc chơi mỗi khi chuyển chủ điểm mới. Các tuýp chữ, có tên gọi ngây thơ, ngộ nghĩnh, gần gũi trẻ, và bắt buộc phải có hình ảnh minh hoạ cho các tiêu đề ấy. Như vậy sẽ thu hút được sự chú ý của trẻ, từ đó mục đích ôn luyện chữ đã học, cung cấp vốn từ cho trẻ đạt hiêụ quả tối đa. Ví dụ: Chủ điểm ngành nghề: Tôi và trẻ cùng trò chuyện về chủ điểm ngành nghề, sau đó cô hướng trẻ vào câu truyện: Tại cửa hàng búp bê có tất nhiều thứ, nào là đồ dùng cô giáo như: phấn, bảng, bút, vở, nào là đồ dùng bác thợ mộc, thợ xây Búp bê rất muốn chúng mình đặt tên cho cửa hàng của búp bê đấy, nào chúng mình cùng nghĩ ra một cái tên nhé.Trẻ nghe, suy nghĩ và đưa ra ý kiến của mình như: cửa hàng của búp bê, siêu thị mi li, siêu thị của búp bê, búp bê bán hàng với nhiều cái tên ngộ nghĩnh như vậy, và cả quá trình cô đàm thoại với trẻ. Chính lúc đó trẻ đã tư duy xem mình đã bao giờ được đi siêu thị chưa, đã nghe thấy cái tên đó chưa, và ngẫu nhiên cô đã cung cấp vốn từ cho trẻ. Hay với các góc khác cũng vậy, cô và trẻ cùng đàm thoại, thoải mái trao đổi để đặt tên như: kiến trúc sư tí hon, bé tập làm thợ xây, ngôi nhà mơ ước, thành phố tương lai ( đối với góc xây dựng). Từ những tên gọi gần gũi với trẻ mà chính cô và trẻ đặt tên, đã kích thích trẻ ghi nhớ từ đó lâu hơn, và trẻ đã phần nào hiểu về từ đó. Khi trang trí tên gọi các góc, tôi thường lựa chọn cỡ chữ cho phù hợp với góc, dán chữ ở độ cao vừa tầm nhìn của trẻ để trẻ dễ nhìn thấy. Đặc biệt kiểu chữ phải chuẩn, hầu hết các chữ này tôi thường để ở dạng chữ in thường, với màu sắc đẹp phù hợp với mảng hoạt động và hình ảnh minh hoạ của góc. Còn mảng hoạt động của trẻ ở phía dưới tôi thường gài nhựa trong, các chữ rời với mẫu chữ khác nhau như chữ in thường viết thường, chữ in hoa để trẻ cùng bắt chước cô ghép tên góc. Khi chơi tôi thường hỏi chữ cái đầu tiên của từ là chữ gì? Chữ cái nào trong từ đã học rồi? Làm như vậy trẻ nhớ các từ đó rất lâu và lại một lần nữa trẻ được luyện phát âm, đặc biệt có trẻ đã thao tác ghép chữ nhiều lần thành quen và đã tự ghép mà không cần mẫu của cô. Ngoài ra tôi thường thay đổi tên gọi hình ảnh và các góc cho phù hợp với từng chủ điểm và tạo sự mới mẻ khoảng không gian hấp dẫn mỗi khi trẻ đến lớp: VD: Góc gia đình: Tôi thống nhất với trẻ đặt tên góc: “ Tổ ấm gia đình”, mái ấm 5A1 Trẻ được làm quen với từ “ tổ ấm”, và biết được từ “ tổ ấm” có chữ cái đầu tiên là chữ T, chữ đã học là chữ: ô,a Nhưng với chủ điểm ngành nghề: tôi và trẻ lại thoải thuận nhất trí đưa ra tên: “ bé tập làm nội trợ, bé nấu ăn” ở đây, trẻ được cung cấp thêm từ: “nội trợ” và từ; “nấu ăn”. Trẻ được ghép hoặc chép từ, được biết chữ cái đầu tiên của từ mới đó, biết thứ tự trong từ và ghép hoàn chỉnh các từ mới đó. Như vậy, qua mỗi chủ điểm tôi lại cung cấp thêm cho trẻ nhớ và tự viết được nhiều từ mới và ôn luyện nhiều chữ cái đã học. Trang2
3. *Phát triển ngôn ngữ và làm giàu vốn từ cho trẻ qua việc gắn tên, gắn ký hiệu vào các đồ dùng đồ chơi trong lớp và các giá góc: Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm lý của trẻ mầm non là “ dễ nhớ dễ quên”. Vì vậy, các kiến thức mới cung cấp cho trẻ, nếu không thường xuyên ôn luyện trẻ sẽ nhanh chóng quên ngay khi lĩnh hội kiến thức khác. Mặt khác, khi trẻ hoạt động trẻ thường cất đồ dùng đồ chơi nhanh nhưng không ngăn nắp, giáo viên thường mất nhiều thời gian sắp xếp lại đồ chơi cho trẻ sau khi chơi. Như vậy rất vất vả cho cô mà trẻ lại không có thói quen lao động tự phục vụ. Đặc biệt không được làm quen với tên gọi các từ, hay các chữ cái Tiếng Việt ghép thành từ đó. Để khắc phục tình trạng này, tôi xếp đồ dùng đồ chơi trên giá góc gọn, đẹp, khoa học, sao cho trẻ dễ lấy, đễ cất, các đồ dùng trên giá phải tuân theo một trật tự nhất định. Khi gắn tên cho đồ chơi tôi thường đàm thoại với trẻ: VD: Với đồ chơi; con thỏ, các làn, ti vi, Tôi hỏi trẻ đây là cái gì? chúng mình nhìn xrm cô viết ( hoặc ghép )từ “thỏ” cho chúng mình xem nhé. Chữ cái đầu tiên trong từ “ con thỏ” là chữ gì? Cứ như vậy tôi cho trẻ tri giác trọn vẹn từ “ con thỏ” và các chữ cái còn lại trên giá đồ chơi. Nhiều lần như vậy, trẻ ghi nhớ và thuộc các ký hiệu các chữ cái và sắp xếp thành từ có thể trẻ tự đọc được. Đối với các ngăn giá góc, tôi vẽ ký hiệu đồ dùng đồ chơi kèm theo từ ( tên gọi của đồ dùng) và giới thiệu với trẻ: VD: ( hình) ( hình) ( hình) gạch cây hoa Khối chữ nhật Khi chơi tôi thường trò chuyện với trẻ: Đây là khối gì? dưới kkhối chữ nhật có từ: “ khối chữ nhật” và trong từ “ khối chữ nhật” có chữ cái nào đã học, chữ cái nào chưa học?chữ cái đầu tiên của từ là chữ K, sau đó đến chữ H, tiếp đó là Như vậy, hàng ngày trẻ được chơi được nhìn thấy từ, thứ tự cấc chữ cái trong từ, dần dần trẻ thuộc từ đó, có thể tự viết hoặc ghép chữ cái rời thành từ đó và phát âm, "đọc" rất thành thạo. Việc ghép tên các đồ vật đồ chơi trong lớp không những tác động lên giác quan của trẻ để nhớ các chữ các từ lâu và chính xác mà còn giúp cho hoạt động có chủ đích phát triển ngôn ngữ làm quen với chữ viết được ôn luyện củng cố một cách thoải mái nhẹ nhàng. VD: Trong chủ điểm gia đình: cô dạy trẻ làm quen chữ: a, ă ,â. Khi tổ chức hoạt động có chủ đích, tôi cho trẻ ôn bằng cách: Tôi chuẩn bị các đồ vật có gắn từ tương ứng như: cái làn, cái bàn, ấm pha trà Tôi yêu cầu trẻ tìm chữ vừa học( a, ă,â) trong các từ gắn với đồ vật ở xung quanh lớp. Và như vậy trẻ hoạt động rất tích cực, vận động thoải mái và tập chung chú ý cao độ để trẻ tìm thấy chữ đã học trong “thế giới của người lớn". Ra ngoài cuộc sống gặp những hình ảnh, băng zôn, các từ, các chữ trên đường phố trẻ sẽ tự tin hơn, mở rộng hiểu biết hơn về từ, chữ Tiếng Việt cho trẻ. Qua các chủ điểm, mỗi klhi thay đổi đồ dùng đồ chơi, thay đổi các tiêu đề trên giá đồ chơi, tôi lại giới thiệu cho trẻ đồ dùng đồ chơi mới, giới thiệu chữ mơi, từ mới. Kết hợp áp dụng thực tế bên ngoài xã hội, cùng với việc giới thiệu chữ cái của cô, trẻ có thể đọc được nhiều từ trong sách báo và thực tế. Và tôi thấy rằng đó thự sự là môi trường cho trẻ thực sự phong phú và có hiệu quả. *Tạo cơ hội để trẻ được tiếp xúc với nhiều chữ thông qua các biểu bảng, danh sách lớp phân theo nhóm, tổ trong lớp học: - Ngay từ đầu năm học, khi đã ổn định danh sách lớp, tôi tạo cơ hội để trẻ tiếp xúc với chữ, với từ, tên của mình bằng cách: Viết các danh sách của 4 tổ có kèm theo ký hiệu để trẻ biết tên mình ở tổ nào, có những bạn nào trong tổ của mình. Chữ của trẻ tôi thường viết ở dạng chữ in thường và chữ viết hoa ( vì Trang3