Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp giúp học sinh Lớp 5 viết văn tả cảnh hay

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp giúp học sinh Lớp 5 viết văn tả cảnh hay

1. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 viết văn tả cảnh hay A. PHẦN MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề: 1. Thực trạng của vấn đề: Như chúng ta đã biết Tập làm văn là phân môn rất quan trọng trong chương trình Tiếng Việt lớp 5, nó không chỉ giúp học sinh hình thành, củng cố các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết mà còn rèn cho học sinh kĩ năng quan sát, phân tích tổng hợp, kĩ năng giao tiếp, ứng xử, . . . và đặc biệt còn hình thành cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp của con người mới năng động và sáng tạo. Dạy Tập làm văn là dạy cho học sinh cách nhìn nhận cuộc sống xung quanh trong thực tế vốn có của nó với cảm xúc thực của các em. Đồng thời cũng dạy cho các em cách ghi lại sự nhìn nhận ấy qua văn bản hay còn gọi là đoạn văn, bài văn một cách chính xác về đối tượng, về ngữ pháp Tiếng Việt. Trong thực tế giảng dạy Tập làm văn nhiều năm ở lớp 5 cũng như tham khảo ý kiến của một số đông các bạn đồng nghiệp cho thấy: Mặt dù giáo viên đã có nhiều cố gắng, nhiệt tình hướng dẫn, cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản nhất về văn tả cảnh, tìm đọc cho các em nghe một số dàn ý, đoạn văn, bài văn mẫu hay để học sinh dựa vào đó có thể tự mình lập được dàn bài cụ thể. Trên cở sở đó, các em viết thành một bài văn hoàn chỉnh trong thời gian quy định đảm bảo được một số yêu cầu của đề bài. Tuy nhiên, kết quả của những bài văn tả cảnh của học sinh lớp 5 nói chung và học sinh lớp 5E ở nhà trường năm học 2014-2015 thường chỉ mới dừng lại ở mức đúng cấu trúc, đảm bảo nội dung mà khó tìm ra được một bài văn hay, một bài văn miêu tả có hình ảnh, có cảm xúc thực sự, chưa kể đến một số bài làm có dàn ý không rõ ràng, câu từ vụn vặt. Chất lượng bài văn chưa cao, sở dĩ như vậy là do những thực trạng sau: 1.1 Đối với chương trình sách giáo khoa : Tập làm văn lớp 5 có nhiều nội dung, một trong những nội dung chính của chương trình tập làm văn là văn miêu tả. Trong đó, văn tả cảnh là một kiểu bài khó nhất vì học sinh ít có khả năng quan sát tinh tế, không cảm nhận được vẻ đẹp và sự thay đổi của cảnh theo không gian và thời gian, không biết dựa vào cảm xúc của mình để diễn tả làm cảnh đó trở nên đẹp hơn, sinh động hơn, gần gũi và thân thiện hơn. Thế nhưng trong chương trình sách giáo khoa, các tiết hướng dẫn học sinh lập dàn ý còn chung chung, chưa cụ thể, các tiết học lập dàn ý chi tiết còn hạn chế. Bên cạnh đó, trong chương trình mới không có tiết làm văn miệng, việc hướng dẫn học sinh làm văn miệng chỉ được giáo viên dạy lồng ghép trong các tiết lập dàn ý, hay viết một đoạn văn. Do đó khó giúp học sinh phát hiện được cái hay và cái chưa hay trong bài văn của mình và của bạn. Học sinh ít có cơ hội để học tập và rút kinh nghiệm. Mặt khác, một số tài liệu tham khảo như sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế đã hướng dẫn nhưng hướng dẫn vẫn còn chung chung không có một sự hướng dẫn cụ thể nào định hướng cho giáo viên và học sinh. 1.2 Đối với học sinh : Người thực hiện : Nguyễn Ngọc Liễu Trang 1
2. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 viết văn tả cảnh hay - Vốn ngôn ngữ của các em còn rất nhiều hạn chế, đặc biệt là các em chưa biết cách trau chuốt, gọt giũa lời văn, câu văn cho bóng bẩy, mang tính “nghệ thuật”, mà đa số các em “nghĩ sao thì viết vậy”. - Xác định nôi dung của đề bài chưa chính xác. - Một số học sinh chưa nắm chắc cách trình bày bài văn, dàn bài chưa cụ thể, thứ tự tả còn lộn xộn. - Đa số học sinh tỏ ra lúng túng khi làm bài, do vốn từ ngữ của các em còn nhiều hạn chế, chưa biết cách mở rộng câu đúng thành câu hay, mở bài, kết bài thường rập khuôn chưa linh hoạt. - Chưa biết cách sử dụng câu nêu ý bao trùm của đoạn, chuyển ý giữa các đoạn, làm cho các đoạn văn trong một bài văn rời rạc, chưa logic. Khả năng phát triển một ý thành một đoạn văn còn hạn chế do vốn từ ngữ còn nghèo nàn. - Trong khi viết, các em chưa có sự liên tưởng, chưa biết cách bộc lộ cảm xúc của mình. Chưa biết sử dụng các biện pháp tu từ trong khi làm văn để diễn tả hình ảnh, âm thanh của sự vật .Một số em có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa nhưng còn cứng nhắc. - Đặc biệt học sinh ở Trường Tiểu học số 2 Hoài Tân đa số là con của dân lao động nghèo nên phụ huynh chưa chú trọng về việc học tập của con em, chưa có điều kiện để cho con em được đi du lịch, tham quan các cảnh quan thiên nhiên, đó cũng là một trong những khó khăn cho học sinh khi viết văn tả cảnh. - Từ những ngày đầu khi bắt đầu làm quen với văn tả cảnh hầu hết các em bỡ ngỡ không biết mình sẽ phải bắt đầu từ đâu để có thể lập được dàn ý của bài văn. Cho nên để hướng dẫn các em lập được dàn ý và viết đoạn văn, bài văn của một bài văn tả cảnh gặp rất nhiều khó khăn và cần rất nhiều thời gian. 1.3 Đối với giáo viên : Khi nghiên cứu về đề tài này tôi nhận thấy thực trạng của giáo viên như sau: - Khả năng xây dựng một dàn bài chi tiết cho học sinh còn hạn chế. Cung cấp vốn từ ngữ cho học sinh còn ít, hướng dẫn chưa nhiều cách sử dụng các biện pháp tu từ trong khi viết văn, đôi khi cũng cảm thấy lúng túng và không biết hướng dẫn thế nào để học sinh có thể viết được bài văn hay giàu hình ảnh, có cảm xúc thực sự. Một số giáo viên ít đầu tư thời gian cho việc nghiên cứu sâu sắc các kiến thức dạy cho học sinh, đa phần chỉ lệ thuộc vào sách hướng dẫn vì thế không gây được hứng thú cho học sinh. Cách dạy của một số giáo viên còn đơn điệu, ít tìm tòi cái mới, ít tìm tòi phương pháp gây hứng thú cho học sinh trong giờ học, điều này ảnh hưởng không tốt đến cách học và khả năng tiếp thu bài của học sinh. Người thực hiện : Nguyễn Ngọc Liễu Trang 2
3. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 viết văn tả cảnh hay Trong thực tế phần lớn giáo viên ở trường tôi cũng luôn tìm tòi, suy nghĩ để nâng cao kiến thức, tìm phương pháp thích hợp để giảng dạy học sinh nâng cao chất lượng, nhưng kết quả giảng dạy vẫn còn bộc lộ không ít hạn chế. * Vì điêu kiện, khả năng nghiên cứu có hạn nên tôi xin mạnh dạn trình bày kết quả nghiên cứu của mình thông qua đề tài: “Giải pháp giúp học sinh lớp 5 viết v ăn tả cảnh hay” 2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới: 2.1 Ý nghĩa của giải pháp mới : “Giải pháp giúp học sinh lớp 5 viết bài văn tả cảnh hay” đã giúp học sinh nhận biết được văn miêu tả là loại văn dùng để trình bày những đặc điểm, tính chất, của sự vật, phong cảnh nhằm làm cho những cái được miêu tả hiện lên trước mắt người đọc, người nghe, làm cho họ có thể hình dung ra những cảnh được miêu tả một cách cụ thể, sinh động, giúp cho nhiều học sinh có cách nhìn cảnh vật sinh động hơn, thân thiện hơn, viết được nhiều bài văn tả cảnh hay, có nhiều hình ảnh sinh động, cảm xúc chân thật, hấp dẫn. Học sinh biết vận dụng những kiến thức đã học để viết được bài văn tả cảnh đảm bảo yêu cầu và sinh động, giàu hình ảnh và vận dụng những kiến thức đó một cách linh hoạt trong học tập và trong cuộc sống hằng ngày. 2.2 Tác dụng của giải pháp mới: Đề tài này giúp cho giáo viên có thêm giải pháp giúp học sinh lập dàn ý và viết bài văn tả cảnh hay. Đề tài này sẽ giúp cho học sinh biết quan sát, tìm ý và lựa chọn những hình ảnh, âm thanh tiêu biểu, đặc trưng của mỗi cảnh vật để lập được một dàn ý theo yêu cầu và trên cơ sở đó học sinh viết được một đoạn văn, bài văn miêu tả cảnh một cách sinh động hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, người nghe. Góp phần phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng và khả năng diễn đạt ở học sinh. 3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Do khả năng và thời gian có giới hạn nên phạm vi nghiên cứu đề tài chỉ dừng lại trong chương trình môn Tiếng Việt lớp 5, chủ yếu ở phân môn Tập làm văn, năm học 2013- 2014 và năm học 2014-2015 (trên lớp 5D năm học 2013-2014, lớp 5E năm học 2014-2015) mà tôi trực tiếp giảng dạy phân môn Tập làm văn ở Trường Tiểu học số 2 Hoài Tân. II. Phương pháp tiến hành: 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn có tính định hướng cho việc nghiên cứu, tìm giải pháp của đề tài. 1.1 Cơ sở lí luận : Trong chương trình giáo dục tiểu học, môn Tiếng Việt có vị trí rất quan trọng. Nó hình thành và phát triển những kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học sinh học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Thông qua dạy và học Tiếng Việt, góp phần rèn luyện cho học sinh các thao tác của tư duy; cung cấp cho các em Người thực hiện : Nguyễn Ngọc Liễu Trang 3
4. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 viết văn tả cảnh hay những kiến thức sơ giản của Tiếng Việt và những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên, con người, về văn hóa, văn học Việt Nam và nước ngoài. Bên cạnh đó, môn Tiếng Việt còn bồi dưỡng cho các em về tình yêu quê hương đất nước, con người, yêu cái đẹp và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của môn Tiếng Việt ở Tiểu học nói chung và Tiếng Việt lớp 5 nói riêng. Học Tiếng Việt, học sinh còn được trang bị những kiến thức cơ bản và tối thiểu cần thiết để giúp các em hòa nhập với cộng đồng và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội. cùng với môn Toán và một số môn học khác, những kiến thức của Tiếng Việt sẽ là hành trang trên bước đường đưa các em đi khám phá, tìm hiểu, nghiên cứu thế giới xung quanh và kho tàng tri thức vô tận của loài người. Tiếng Việt ở trường Tiểu học được dạy và học thông qua 7 phân môn: Học vần, Tập viết, Tập đọc, Chính tả, Luyện từ và câu, Kể chuyện và Tập làm văn. Trong đó phân môn Tập làm văn có vị trí đặc biệt trong dạy học Tiếng Việt, phân môn Tập làm văn là phân môn thực hành tổng hợp của tất cả các phân môn thuộc môn Tiếng Việt. Chính vì thế, dạy và học phân môn Tập làm văn là một vấn đề tương đối khó ở Tiểu học nói chung và ở lớp 5 nói riêng. Trong phân môn tập làm văn, khi dạy và học thể loại văn miêu tả lại càng khó khăn hơn cho cả giáo viên và học sinh. Vì văn miêu tả là một thể loại rất đặc biệt. Có nhiều quan niệm về miêu tả, để đi đến thống nhất một quan điểm chung là điều không phải dễ dàng. Sau đây tôi xin trích dẫn một số định nghĩa về miêu tả như sau: Theo từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên định nghĩa: “Miêu tả là dùng ngôn ngữ hoặc một phương tiện nghệ thuật nào đó làm cho người khác có thể hình dung được cụ thể sự vật, sự việc hoặc thế giới nội tâm của con người”. Còn nhà văn Phạm Hổ trong cuốn “Viết văn miêu tả và văn kể chuyện” cho rằng: “Miêu tả là khi đọc những gì chúng ta biết, người đọc như thấy cái đó hiện ra trước mắt mình: một con người, một con vật, một dòng sông, người đọc còn có thể nghe được cả tiếng nói, tiếng kêu, tiếng nước chảy, thậm chí còn ngửi thấy mùi hôi, mùi sữa, mùi hương hoa hay mùi rêu, mùi ẩm mốc, . . . nhưng đó mới chỉ là miêu tả bên ngoài. Còn sự miêu ta bên trong nữa nghĩa là miêu tả tâm trạng vui, buồn, yêu, ghét của con người, con vật và cả cây cỏ”. Từ sự tổng hợp các ý kiến của các nhà nghiên cứu, các nhà văn cho chúng ta hiểu miêu tả như sau: Miêu tả là nêu lên các đặc điểm của sự vật, hiện tượng bằng cách làm cho các sự vật, hiện tượng đó hiện lên trực tiếp (tái hiện) trước mắt người đọc (người nghe) một cách cụ thể, sống động, như thật khiến cho người ta có thể nhìn, nghe, ngửi, sờ được. 1.2 Cơ sở thực tiễn : Người thực hiện : Nguyễn Ngọc Liễu Trang 4