SKKN Vài kinh nghiệm tổ chức học sinh Lớp 7 hoạt động nhóm trong một tiết dạy Hình học

Nội dung text: SKKN Vài kinh nghiệm tổ chức học sinh Lớp 7 hoạt động nhóm trong một tiết dạy Hình học

1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong hệ thống chương trình giáo dục, môn Toán có một vị trí rất quan trọng. Trước hết đó là môn học có tính thực tế cao, nố ảnh hưởng lớn đời sống con người. Môn Toán cung cấp cấp cho học sinh những kiến thức về số tự nhiên đến số thực, về biểu thức đại số, về phương trình, về hàm số, lượng giác, về hình học phẳng, về quan hệ bằng nhau, . * Về kĩ năng : Hình thành và rèn luyện các kĩ năng tính toán và sử dụng bảng số ,máy tính bỏ túi ;thực hiện các phép biến đổi các biểu thức ;giải phương trình và bất phương trình bậc nhất một ẩn ,giải phương trình bậc nhất hai ẩn ;giải hệ phương trình bậc nhất hai ẩn ;vẽ hình ,đo đạc , ước lượng .Bước đầu hình thành khả năng vận dụng kiến thức Toán vào trong đời sống và các môn học khác . * Về thái độ : Hình thành cho học sinh khả năng quan sát ,dự đoán ,phát triển trí tưởng tượng không gian ;khả năng suy luận lôgíc ;khả năng sử dụng ngôn ngữ chính xác ,bồi dưỡng các phẩm chất của tư duy như linh hoạt ,độc lập và sáng tạo ;bước đầu hình thành thói quen tự học ,diễn đạt chính xác và sảng sủa ý tưởng của mình và hiểu được ý tưởng của người khác .Góp phần hình thành các phẩm chất lao động khoa học cần thiết của người lao động trong thời đại mới. Bản thân là một giáo viên dạy Toán cấp THCS, tôi nhận thấy việc học môn hình của học sinh là rất khó khăn , nhất là các em lớp 7. Các em không biết nên bắt đầu từ đâu để chứng minh một bài toán hình, và trong quá trình chứng minh nên trình bày như thế nào cho đúng trình tự, vễ hình như thế nào cho khoa học , . Đã nhiều năm giảng dạy theo phương pháp đổi mới , bản thân học hỏi đồng nghiệp và áp dụng nhiều phương pháp nhưng tôi nhận ra rằng với học sinh lớp 7 trong bộ môn hình học ta dạy theo phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề, hợp tác nhóm nhỏ, ứng dụng công nghệ thông tin , phối hợp trong một tiết học hiệu quả rất cao. Các em rất thích thú, ham học, đặc biệt là khi hoạt động nhóm các em thảo luận rất sôi nổi, phát hiện vấn đề nhanh, đưa ra ý kiến tự nhiên và các em nhớ rất sâu từ những điều mình tìm ra được . Qua đó tôi cũng rút ra được một số kinh nghiệm nhỏ nhưng đem lại hiệu quả khá cao trong việc dạy học tổ chức theo nhóm nhỏ.Sau đây tôi đưa ra “Vài kinh nghiệm tổ chức học sinh lớp 7 hoạt động nhóm trong một tiết dạy hình học” để cùng trao đổi với các bạn đồng nghiệp nhằm góp phần giúp công việc giảng dạy của chúng ta mang lại hiệu quả cao hơn.
2. NỘI DUNG I. Cơ sở lí luận Phương pháp dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở phải luôn làm gắn liền việc dạy học kiến thức ,kĩ năng với việc giáo dục ,rèn luyện con người ,với việc phát triển trí tuệ của học sinh .Cần đặc biệt chú ý các điểm sau : - PPDH phải kích thích HS hứng thú học toán ,khơi dậy và phát huy năng lực hoạt động nhận thức độc lập ,năng lực tự học của HS - Việc dạy học HS trong tập thể (nhóm ,tổ ,lớp) là cần thiết ,có tác dụng giáo dục HS biết đàn kết ,hợp tác ,giúp đỡ nhau trong học tập nhưng việc dạy học phải nhằm phát triển đến mức tối đa mỗi cá nhân HS theo đúng mục tiêu đào tạo .Do đó trong mỗi tiết dạy giáo viên phải quan tâm ,giúp đỡ ,hướng dẫn việc học tập của từng học sinh trong tập thể . - Để điều khiển tốt việc học của HS theo đúng mục tiêu đào tạo ,GV phải thường xuyên nắm được kết quả học tập của HS ,nắm được những thuận lợi và khó khăn vấp váp của HS để kịp thời điều chỉnh việc dạy của mình .Bản thân HS cũng phải thường xuyên biết được kết quả học tập của mình để kịp thời điều chỉnh việc học .Nói cách khác phải đảm bảo tốt mối liên hệ ngược (tức là thông tin phản hồi từ trò tới thầy và từ trò trở lại trò trong quá trình dạy học ).Do đó vấn đề kiểm tra học sinh và giúp học sinh tự kiểm tra có ý nghĩa lớn ,đặc biệt đối với môn Toán có hệ thông kiến thức lôgíc , chặt chẽ nên khi học yêu cầu HS phải thực sự hoạt động trí óc .Quy trình cung là từ ví dụ ,bài tập ,hình ảnh thực tế đi đến kiến thức mới để từ đó khắc sâu kiến thức cho HS .Quá trình chiếm lĩnh tri thức toán học của HS là quá trình tái tạo khái niệm ,tính chất ,định lí ,quy tắc gần giống với quá trình hình thành chính những kiến thức ấy trong lịch sử . GV cần nắm vững kiến thức trọng tâm ,xây dựng hệ thống câu hỏi ,bài tập dẫn dắt HS giải quyết tình huống học tập và áp dụng các biện pháp sư phạm để giáo dục và hình thành tác phong của con người toán học cho học sinh . Hình học là môn học được coi là có tính trừu tượng cao ,hệ thống kiến thức rộng ,các kiến thức liện hệ chặt chẽ với nhau .Môn hình học có rất nhiều ứng dụng trong thực tế và việc học tốt môn hình sẽ hình thành ở học sinh tính cẩn thận ,phán đoán chính xác ,suy luận lôgíc. II. Thực trạng Qua quá trình dạy học môn Toán nhiều năm tôi nhận thấy việc học môn hình của học là rất khó khăn ,các em không biết nên bắt đầu từ đâu để chứng minh một bài toàn hình ,và trong quá trình chứng minh nên vận dụng những kiến thức nào ,nên trình bày lời giải như thế nào cho đúng trình tự . . .Chính những khó khăn đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng môn Toán nói chung và môn Hình nói riêng ,các
3. em lơ là trong việc học cũng như chuẩn bị bài.Cụ thể theo kết quả điều tra một số lớp trong trường ở cuối học kì I năm học 2006 – 2007 thu được kết quả như sau : 1. Làm bài tập ở nhà : Tự giải : 30 % Trao đổi với bạn bè để giải: 18,4% Chép bài giải từ sách : 51,6% 2. Chuẩn bị dụng cụ học tập ( compa ,êke ,thướt thẳng ,thướt đo độ ) Đầy đủ : 52.41 % Thiếu dụng cụ : 47,59% 3. Học sinh hứng thú học môn hình Hứng thú : 35% Bình thường : 33,2% Không thích : 31,8% 4. Kết quả học sinh làm được câu hình trong đề kiểm tra học kì I lớp 7 là : Đề bài : a) Vẽ tam giác ABC có Bµ 300 ;Cµ 500 ; BC 6cm b) Tính số đo góc BAC. c) Dựng tia Ax vuông góc với BC tại H. Trên tia Ax lấy điểm D sao cho HA = HD. Chứng minh rằng ABH DBH d) Trên cạnh AB lấy điểm M sao cho AM = AC. So sánh CM và AD. Kết quả kiểm tra như sau: Làm hết : 7,25% Làm được 2 câu : 16% Làm được 1 câu : 42,33% Không làm : 34,42% * Nguyên nhân : - Do cách dạy của giáo viên chưa thực sự khơi dậy hứng thú học tập cho học sinh - Do các em tiếp thu kiến thức một cách thụ động cho nên dẫn đến kiến thức thì có nhưng không biết sử dụng sao cho đúng. - Do các em chưa quan tâm đúng mức đến môn hình học - Các em không tự tin khi giải một bài toán nên không giám phát biểu ,không giám đưa ra ý kiến của bản thân. - Trình bày lời giải không khoa học ,thiếu căn cứ và ngộ nhận - Mang tư tưởng học để đối phó ,chưa thấy được lợi ích mà môn hình học mang lại cho cuộc sống
4. III. Giải pháp Để học sinh hứng thú hơn trong việc học môn Hình học và nâng cao chất lượng học bộ môn hình học, đặc biệt là đối với các em học sinh lớp 7 tong thời gian qua tôi đã tiến hành các giải pháp sau: 1. Khắc phục sự thiếu dụng cụ học tập của học sinh: Chuẩn bị dụng cụ là thể hiện sự quan tâm của em đến môn hình học và dần dần em thấy được điều kì diều mà dụng cụ mang lại cho em ,từ đó em thích học môn hình hơn. Ngoài ra khi học hình mà không có dụng cụ thì dể gây ra tình trạng sai lệch trong phán đoán dẫn đến xây dựng chương trình giải sai . Ví dụ : Chỉ cần compa và thước thẳng (không chia vạch) ta có thể dựng được tia phân giác của góc,dựng được trung điểm của đoạn thẳng,. . . Để học sinh thường xuyên chuẩn bị dụng cụ đầy đủ cho một tiết học hình thì GV cần phải tiến hành một số biện pháp sau : - Thường xuyên kiểm tra dụng cụ của học sinh trước khi vào bài học mới - Chỉ ra những điều cần thiết phải có dụng cụ khi học môn hình - Hướng dẫn HS sử dụng dụng cụ một cách có hiệu quả - Trong các cuộc thi đố vui để học, đố vui ôn tập , tặng những em nghèo học giỏi những dụng cụ của bộ môn toán. - Thường xuyên trao đổi với cán sự bộ môn Toán để theo dõi ,khắc phục những khó khăn trong quá trình chuẩn bị của HS . - Kết hợp với giáo viên chủ nhiệm lớp để có biện pháp xử lí đối với những em không có dụng cụ . 2. Giải pháp dạy học Tùy vào từng bài học mà chúng ta xây dựng kế hoạch hoạt động khác nhau ,phù hợp với nội dung của bài và đồng thời đảm bảo học sinh hiểu và vận dụng được kiến thức bài học một cách thành thạo .Căn cứ vào thực trạng học sinh trong trường ,căn cứ vào tình hình thực tế của trường học ,căn cứ vào tình hình chung của địa phương ,theo tôi thì dạy môn hình học nên chia ra làm hai kiểu bài lên lớp : Một là lên lớp cho một tiết lí thuyết ;Hai là lên lớp cho một tiết giải bài tập a. Đối với tiết lí thuyết Để học sinh nắm được hệ thống kiến thức của bài và vận dụng kiến thức vào giải bài tập đây là một quá trình rất khó khăn ,đòi hỏi cả người dạy lẫn người học phải cố gắng nỗ lực .Để cho việc cung cấp kiến thức lí thuyết được nhẹ nhàng mà học sinh hứng thú học thì GV cần thực hiện các bước sau : Bước 1: Tổ chức cho học sinh quan sát ,tiếp thu Để thực hiện bước này thì GV cần phải chuẩn bị đồ dùng trực quan một cách chu đáo ,có tính thẩm mỹ( bảng phụ cần phải đẹp,máy chiếu cần phải rõ ràng .) để khơi dậy hứng thú ,trí tò mò toán học của HS
5. để cho các em chủ động tiếp thu kiến thức .Một số vấn đề cần giải quyết khi tiến hành bước này là : - GV cần kết hợp vừa quan sát ,vừa giảng ,vừa luyện ,phân tích chi tiết ,cụ thể giúp HS khắc sâu khái niệm - Đồng thời với việc cung cấp kiến thức mới là củng cố khắc sâu thông qua các ví dụ và phản ví dụ ,chú ý phân tích cái sai lầm thường gặp - Tổng kết tri thức và các tri thức phương pháp có trong bài . Trong quá trình dẫn dắt HS tiếp thu kiến thức thì GV cần phải dùng nhiều câu hỏi khác nhau cho cùng một vấn đề để gợi mở cho HS chiếm lĩnh vấn đề cần tiếp thu ,tạo cho HS cảm giác tự mình phát hiện ra kiến thức mới. Ví dụ : Khi học bài “Hai góc đối đỉnh” – toán 7 – tập 1,GV đưa ra bản phụ là : O 2 1 Hai góc đối đỉnh Hai góc không đối đỉnh µ ¶ Em hãy nêu nhận xét quan hệ về cạnh, về đỉnh của O1;O2 Qua bảng phụ này giáo viên dễ dàng dẫn dắt học sinh tiếp cận khái niệm hai góc đối đỉnh Giai đoạn này có tác dụng gây hứng thú cho HS ,giúp HS phát hiện kiến thức một cách chủ động nhưng mức độ ghi nhớ kiến thức không lâu dài ,để khắc phục hạn chế này GV cần tiếp hành bước tiếp theo . Bước 2: Thảo luận nhóm Đây là cách để HS trao đổi với nhau về những vấn đề buâng khuâng mà đối với GV các em sợ không giám trao đổi ,đồng thời giúp cho các em thấy được cái hay trong sự vận dụng kiến thức vào bài tập ,giúp các em học yếu có cơ hội khắc sâu kiến thức thông qua ý kiến của các em học khá hơn.Nhưng trong quá trình thảo luận nhóm GV và HS cần lưu ý các điểm sau :