SKKN Sử dụng sơ đồ nhằm chuyển hóa để củng cố và nâng cao kiến thức bộ môn Hóa học ở trường THCS

Nội dung text: SKKN Sử dụng sơ đồ nhằm chuyển hóa để củng cố và nâng cao kiến thức bộ môn Hóa học ở trường THCS

1. CÅ SÅÍ THÆÛC TIÃÙN Khi noïi âãún män hoüc Hoaï hoüc åí træåìng trung hoüc cå såí, âa pháön hoüc sinh âãöu cho ràòng âáy laì mäüt män hoüc khoï. Caïc em luän caím tháúy khoï nhåï vãö näüi du ng lyï thuyãút vaì dáùn âãún khäng giaíi quyãút âæåüc caïc baìi táûp bäü män. Do âàûc træng män hoüc nhæîng hoüc sinh naìo âaî nàõp væîng âæûåc kiãún thæïc lyï thuyãút thç cháút læåün g âaût khaï cao, coìn nhæîng hoüc sinh hiãøu mäüt caïch khäng chàc chàõn thç coï caím giaï c såü vaì ráút váút vaí khi tiãúp thu bäü män naìy. Cuîng nhæ táút caí caïc giaïo viãn giaíng daûy män Hoaï hoüc åí phäø thäng cå såí, t äi luän tràn tråí laì phaíi laìm sao âãø gáy hæïng thuï våïi caïc em, giuïp caïc em yãu thêc h tæìng baìi hoüc vaì nháút laì laìm sao âãø caïc em hiãøu vaì nàõm væîng kiãún thæïc lyï thuyãú t bäü män. Khi nàõm væîng lyï thuyãút thç caïc em måïi coï thãø giaíi caïc daûng baìi táûp âæ åüc dãù daìng. Våïi mong muäún âoï täi maûnh daûn viãút ra âáy mäüt säú kinh nghiãûm nhoí âoï l aì: “Sæí duûng så âäö nhàòm chuyãøn hoaï âãø cuíng cäú vaì náng cao kiãún thæïc bäü män H oaï hoüc åí træåìng Trung hoüc cå såí” nhàòm giuïp caïc em hoüc táûp coï hiãûu quaí hån vaì cuîng mong caïc anh chë baûn beì âäöng nghiãûp chè baío vaì choï yï kiãún âãø kinh nghiãû m nhoí naìy thæûc sæû mang laûi kãút quaí cho bäü män. 1
2. NÄÜI DUNG A. Cuíng cäú kiãún thæïc : ÅÍ chæång trçnh Trung hoüc cå såí, pháön hoüc sinh khoï nàõm væîng nháút theo täi laì tê nh cháút hoaï hoüc cuía caïc håüp cháút vä cå, oxêt axit, bazå vaì muäún vç säú læåüng tênh cháút n hiãöu vaì mäùi tênh cháút chè aïp duûng dæåüc våïi mäüt säú cháút nháút âënh. Coï nhiãöu daûng baìi táûp khaïc lyï thuyãút nhau âãø giuïp hoüc sinh cuíng cäú kiãún thæïc n hæ nháûn biãút, phán biãût, âiãöu chãú, dæû âoaïn vaì viãút phæång trçnh phaín æïng v.v.Song täi t háúy ràòng daûng baìi táûp âuïng så âäö chuyãøn hoaï coï æu âiãøm åí chäø ngàõn goün, vui màõt, kêc h thêch âæåüc sæû hæïng thuï vaì phaït triãøn tæ duy âäúi våïi caïc em. Täi coï thãø âæa ra mäüt säú vê duû sau: - Khi baìi tênh cháút hoaï hoüc oxit, thay vç nhæîng cáu hoíi “Cho biãút tênh cháút hoaï h oüc oxit viãút phæång trçnh phaín æïng minh hoaû”. Täi cho caïc em thæûc hiãûn mäüt säú så âäö c huyãøn hoaï sau: H2SO4 D NaOH å Ca(OH)2 A + H2O K2O E B CO2 C ( Så âäö 1) Giaïo viãn cho caïc em xaïc âënh caïc cháút A,B,C,D,E räöi lãn baíng viãút phæång trç nh phaín æïng, nhæ váûy tênh cháút oxit taïc duûng våïi næåïc âæåüc cuíng säú. Z FeO N Na CO X 2 3 Fe2O3 H Y Na SO AL2O3 2 4 M Na3SO4 (Så âäö 2) (Så âäö 3) 2
3. Bàòng biãûn phaïp tæû laìm vaì sæîa chæîa cho nhau så âäö 2 vaì 3 seî cuîng cäú kiãún thæïc oxit kim loaûi våïi oxit vaì oxit Ba Jå våïi kiãöm. Sau âoï giaïo viãn chè cáön chäút laûi coï thãø thäng qua så âäö phæïc taûp hån Na -> Na2O -> NaOH -> Na2SO4 Sau khi hoüc vãö tênh cháút hoaï hoüc cuía muäúi, caïc em caìn phaíi nhåï nhiãöu mu äúi quan hãû giæîa håüp cháút vä cå chuïng ta coï thãø sæí duûng så âäö âãø hãû thäúng kiãún th æïc. Giaïo viãn láön læåüt cho caïc em tçm ra nhæîng loaûi phaín æïng taûo thaình muäúi räöi hoaìn chènh så âäö chuyãøn hoaï sau: A xit + Ba zå Muäúi + Muäúi A xit + O xêt Ba zå Muäúi + Kim loaûi A xit + Muäúi Kiãöm + O xit A xêt MUÄÚI A xit + Kim loaûi O xit Ba zå + O xit A xit Ba zå + Muäúi Kim loaûi + Phi kim (Så âäö 4) Khi caïc em láön læåüt cho caïc phæång trçnh minh hoaû thç coi nhæ háöu hãút ph æång phaïp âiãöu chãú muäúi åí Trung hoüc cå såí âaî âæåüc cuíng cäú, coï 10 phæång phaï p khaïc nhau vaì coï thiãúu phæång phaïp naìo caïc em cuîng dãù nhåï ra. Mäüt æu âiãøm næîa cuía så âäö chuyãøn hoaï laì giuïp hoüc sinh dãù nháûn ra vaì nhåï nhæîng kiãún thæïc dãù sai chàóng haûn âäúi våïi træåìng håüp kim loaûi sàõt, âãø cuíng cäú caï c træåìng håüp thãø hiãûn hoaï trë ta chè cáön cho så âäö sau. FeCl2 -> Fe(OH)2 -> FeSo4 -> Fe(OH)2 Fe FeCl3 -> Fe(OH)3 -> Fe2O3 -> Fe2(SO4)3 Fe3O4 -> FeCl2 -> FeCl3 (Så âäö 5) 3
4. Khi thæûc hiãûn så âäö naìy, khi naìo sàõt thãø hiãûn hoaï trë II, hoaï trë III, hoaï trë I I vaì III seî âæåüc khàõc sáu ráút roî åí caïc em. Khi caïc em âaî laìm quãn vaì ruït ra âæåüc caïch nhåï dæûa vaìo så âäö chuyãøn ho aï, giaïo viãn coï thãø cho caïc em caïc så âäö âoìi hoíi tæ duy cao hån vê duû: Cu CuCl2 Cu(OH)2 Cu(SO4) Cu 8 7 6 5 (Så âäö 6) Hoaìn thaình 6 så âäö chuyãøn hoaï naìy thç mäúi liãn hãû qua laûi giæîa caïc cháút s eî âæåüc cuíng cäú vaì khàõc sáu. Trãn âáy laì mäüt säú så âäö aïp duûng vaìo cuäúi baìi hoüc hoàûc trong nhæîng tiãút ä n táûp, luyãûn táûp. Tuyì vaìo tæìng baìi cuû thãø giaïo viãn âæa ra caïc nhiãöu kiãøu så âäö k haïc nhau âãø caïc em luän caím tháúy hæïng thuï khi laìm baìi. Sau khi hoaìn thaình så â äö, giaïo viãn chäút laûi nhæîng kiãún thæïc troüng tám cuía tæìng baìi, tæìng chæång tæì âoï c aïc em seî nàõm âæåüc kiãún thæïc täút hån. B. Náng cao kiãún thæïc: Daûng baìi så âäö chuyãøn hoaï khäng chè âãø cuîng cäú kiãún thæïc maì coìn dãù daì ng giuïp giaïo viãn phaït hiãûn vaì bäöi dæåîng hoüc sinh khaï gioíi, giuïp caïc em náng ca o kiãún thæïc maì khäng caím tháúy nhaìm chaïn hay làûp laûi nhiãöu láön. Vê duû: Khi hoaìn thaình caïc så âäö phaín æïng nhæ sau. 1. Så âäö 7. A B C D CO2 Trong âoï A,B,C,D laì nhæîng håüp cháút cuìng vä cå hay hæîu cå Haîy choün caïc cháút thêch håüp vaì viãút phæång trçnh phaín æïng âãø thæûc hiãûn bi ãún hoaï trãn. Nhæîng em hoüc sinh khaï tæû laìm ra caïc cháút A,B,C,D thêch håüp vaì thuï vë laì coï 2 âaïp säú.  A,B,C,D laì nhæîng cháút hæîu cå 4
5. +CaCO3 C2H2 C2H4 C2H5OH CH3COOH CO2  A,B,C,D laì nhæîng cháút vä cå. + CaCO2 FeS2 SO4 SO3 H2SO4 CO2 2. Så âäö 8: Biãút A laì häùn håüp Mg vaì Cu, viãút caïc phæång trçnh phaín æïng t heo så âäö sau: +O dæ Khê D 2 +HL +Na A B C Dung dëch E Nung +D Kãút tuía F G M t0 Giaïo viãn cho caïc em hoaìn thaình så âäö, nhçn nhæ noï ráút âån giaín vç biãút A laì gäöm Mg vaì Cu song seî dãù sai khi hoaìn thaình åí bæåïc cuäúi. Âaïp säú seî laì: A: Mg vaì Cu B: MgO vaì CuO C: Dung dëch MgCl2, CuCl2 Khê D: H2 do phaín æïng Na+H2 Dung dëch E: NaCl Kãút tuía F: Mg (OH)2 vaì Cu (OH)2 G: MgO vaì CuO M: Cu vaì MgO 5
6. 3. Så âäö 9: +B +D +F A C E CaCO3 CaCO3 +X + Y +Z P Q R CaCO3 Haîy tçm caïc cháút phaín æïng våïi caïc chæî A,B,C biãút ràòng chuïng laì nhæîng cháút khaïc nhau vaì viãút phæång trçnh phaín æïng. 4. Så âäö 10: ACE X X X X B D F Haîy giåïi thiãûu 2 cháút vä cå X khaïc nhau thoaí maîn yãu cáöu baìi toaïn. Våïi nhæîng så âäö naìy caïc em hoüc sinh gioíi caím tháúy ráút hæïng thuï, caïc em t çm tháúy ráút nhiãöu âaïp säú khaïc nhau vaì khêch thêch âæåüc sæû hoaût âäüng tæ duy ráút l åïn. Vê duû åí så âäö 10: X coï thãø laì CaCO3 hoàûc NaCl CO2 H2CO3 Na2CO3 CaCO3 CaCO3 CaCO3 CaCO3 CaO2 Ca(OH)2 CaCl2 Na H2CO3 Na2SO4 NaCl NaCl NaCl NaCl Cl2 HCl BaCl2 6
7. Nhæîng så âäö trãn laì mäüt trong säú ráút nhiãöu caïc vê du ûvãö daûng baìi táûp så âäö chuyãøn hoaï coï thãø aïp duûng cho hoüc sinh cuíng cäú, än táûp vaì náng cao kiãún thæïc b äü män hoaï hoüc åí træåìng trung hoüc cå såí, laìm tiãön âãö cho caïc em âaût kãút quaí täút åí træåìng phäú thäng trung hoüc. Låìi kãút : Täi âaî aïp duûng phæång phaïp naìy åí mäüt säú nàm giaíng daûy thç âãöu tháúy ràòn g kãút quaí coï khaí quan hån, caïc em hoüc sinh dãù nhåï vaì nàõm væîng kiãún thæïc lyï thu yãút mäüt caïch chàõc chàõn, táút nhiãn laì chuïng ta khäng coi troüng mäüt daûng maì âäöng thåìi kãút håüp caïc daûng cáu hoíi baìi táûp mäüt caïch håüp lyï. Nhæîng gç täi trçnh baìy våïi huy voüng noï goïp pháön vaìo viãûc náng cao cháút l æåüng hoüc táûp cuía hoüc sinh , mäüt láön næîa täi ráút mong nháûn âæåüc sæû chè baío, goïp yï cuía caïc anh, chë vaì baûn beì âäöng nghiãûp. Pleiku, ngaìy 2 thaïng 2 nàm 2004 Ngæåìi viãút 7