SKKN Phương pháp sử dụng mô hình, tranh ảnh, mẫu vật tự nhiên trong dạy học Sinh học Lớp 6

Nội dung text: SKKN Phương pháp sử dụng mô hình, tranh ảnh, mẫu vật tự nhiên trong dạy học Sinh học Lớp 6

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CÀ MAU TRƯỜNG THPT KHÁNH HƯNG Đề tài : Phương pháp sạ dạng mơ hình, tranh ạn h, nạu vạt tạ nhiên trong dạy hạc si nh hạc lạp 6 Đề tài thuộc lĩnh vực chuyên môn: Sinh học Học và tên người thực hiện: NGUYẾN TUYẾT NHUNG Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THPT Khánh Hưng Khánh Hưng, ngày 4 tháng 4 năm 2009
2. PHẦN I I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Sinh học là một mơn khoa học thực nghiệm, lí thuyết luơn gắn liền với thực hành. Xã hội ngày nay càng tiến bộ thì vai trị của sinh học được nâng lên tầng cao mới. Sinh học tạo ra những khu bảo tồn thiên nhiên, những khu du lịch sinh thái, những vườn quốc gia , khơng chỉ thế nĩ cịn gĩp phần xây dựng kinh tế, bảo vệ sức khỏe con người . Cịn đối với phân mơn thực vật học nĩi riêng nĩ củng cĩ vai trị quan trọng trong việc lai tạo giống cây trồng mới, rồi gĩp phần bảo vệ nguồn khơng khí trong lành khơng chỉ thế nĩ cịn cĩ vai trị quan trọng trong sự nghiệp giáo dục nĩi chung và ở cấp THCS nĩi riêng. Ở cấp THCS thì phân mơn thực vật học được thiết kế phần đầu chương trình sinh học THCS giúp học sinh bắt đầu làm quen với mơn khoa học chuyên nghiên cứu giới sinh sinh vật. Đồng thời giúp các em cĩ được những kiến thức cơ bản, phổ thơng và hồn chỉnh và củng làm cơ sở để nghiên cứu về kiến thức di truyền, sinh lí, sinh thái ở cấp học trên, đồng thời làm cơ sở nắm vững các biện pháp kĩ thuật sản xuất nơng nghiệp Đặc thù của bộ mơn là thế xong đối với học sinh lớp 6 thì sinh học là mơn hồn tồn mới đối với các em nên khơng tránh khỏi việc các em khơng cĩ biện pháp để học, để tìm tịi và tìm ra kiến thức, mà đặc thù của bộ mơn là chủ yếu sử dụng phương pháp trực quan, phải bắt đầu từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Vậy để việc sử dụng một số phương tiện trực quan cĩ hiệu quả củng như giúp các em cĩ một số kĩ năng sử dụng một số phương tiện trực quan như:Mẫu vật tự nhiên, tranh ảnh thì tơi đi nghiên cứu đề tài này. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ Nghiên cứu phương pháp sử dụng mơ hình, tranh ảnh, mẫu vật tự nhiên trong dạy bài: ĐẶC ĐIỂM BÊN NGỒI CỦA LÁ, CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HOA VÀ SINH SẢN SINH DƯỠNG TỰ NHIÊN. Đề tài đã được kiểm nghiệm thực tế qua áp dụng vào việc dạy sinh học ở trường THPT Khánh Hưng. Nhìn chung đã giúp học sinh hiểu bài nhanh hơn và nắm được kiến thức sau khi học một số bài như: Đặc điểm bên ngồi của lá. Cấu tạo và chức năng của hoa. III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp sử dụng phương tiện trực quan. - Phương pháp trắc nghiệm khách quan đánh giá khả năng nhớ bài của học sinh qua những thời điểm khác nhau. Cụ thể qua việc kiểm tra khả năng nhớ bài của
3. học sinh về : Đặc điểm bên ngồi của lá, cấu tạo và chức năng của hoa và sinh sản sinh dưỡng tự nhiên. . +Qua một tuần điểm trung bình trở lên đạt 92%. +Qua hai tuần điểm trung bình trở lên đạt 90%. +Qua hai tháng điểm trung bình trở lên đạt 85%. Như vậy là học sinh vẫn cịn nhớ kiến thức tương đối qua một thời gian học khá lâu. PHẦN HAI I. CÁCH SỬ DỤNG MƠ HÌNH, TRANH ẢNH, MẪU VẬT TỰ NHIÊN: 1) Mơ hình, tranh ảnh: a) Chuẩn bị: Trước khi soạn giáo án giáo viên phải xem các thiết bị cần thiết cho bài giảng để cĩ kế hoạch soạn giảng. Trường hợp phịng thiết bị của trường khơng cĩ thì giáo viên cĩ thể tự làm đồ dùng dạy học hoặc giao cho học sinh trong trường hợp cĩ thể. b) Cách sử dụng trên lớp: Khi sử dụng mơ hình giáo viên phải đặt ở vị trí cao nhất mà cả lớp đều cĩ thể nhìn thấy và phải tuân theo nguyên tắc chỉ đưa mơ hình và tranh ảnh ra khi học tới phần kiến thức đĩ và sử dụng xong phải bỏ xuống ngay. Tránh đưa quá sớm và quá muộn. Nếu đưa khơng đúng lúc sẽ làm cho học sinh khơng tập chung vào một phần trọng tâm của kiến thức. Đối với tranh ảnh trường hợp tranh cĩ nhiều hình nhỏ nên che những hình khơng liên quan chỉ để hình cần sử dụng và cũng phải tuân theo các nguyên tắc như sử dụng tranh ảnh khơng được đưa ra quá sớm cũng như quá muộn chú ý che tranh ảnh bên phải của bảng,trường hợp cho học sinh lên chỉ trên tranh thì giáo viên cũng phải hướng dẫn học sinh đứng về bên phải để chỉ. 2) Mẫu vật tự nhiên: a)Chuẩn bị: Tùy từng mẫu vật tự nhiên ở địa phương cĩ sẵn hay phải đi sưu tầm nơi khác mà giáo viên cĩ kế hoạch cho học sinh kiếm mẫu theo nội dung bài học. Chú ý khi dặn học sinh lấy mẫu.chỉ lấy những mẫu theo hướng dẫn của giáo viên tránh lấy bừa dẫn đến tình trạng phá hoại cây xanh. Đối với giáo viên trước khi dạy phải lấy mẫu theo yêu cầu kiến thức của bài chú ý cĩ thể lấy những mẫu mà học sinh khơng cĩ và lấy mẫu phịng khi học sinh khơng lấy được cịn cĩ thể lấy những mẫu mở rộng vấn đề cho học sinh. b)Cách sử dụng:
4. *) Đối với mẫu giáo viên biểu diễn trên lớp thì giáo viên cũng phải đứng ở vị trí cao nhất cả lớp cĩ thể nhìn thấy được, nĩi tới phần nào thì chỉ vào phần đĩ và cũng chỉ đưa những mẫu vật cĩ liên quan phần cịn lại khơng đưa ra. *) Đối với mẫu vật tự nhiên học sinh sử dụng : Chỉ đưa mẫu vật ra khi GV yêu cầu và phải cất đi khi học xong phần kiến thức đĩ. Khi quan sát thì phải làm theo sự hướng dẫn của GV khơng được lấy mẫu vật để đùa chơi trong giờ học. Chú ý: Phải dọn vệ sinh sau khi học xong. II. PHƯƠNG PHÁP DẠY MỘT SỐ BÀI CỤ THỂ : Bài 19 ĐẶC ĐIỂM BÊN NGỒI CỦA LÁ: 1. Mục tiêu: Ở chương I và II đã nghiên cứu về đặc điểm cấu tạo của thân và rễ. Ở chương III này chúng ta tiếp tục đi nghiên cứu một bộ phân nữa của cơ quan sinh dưỡng đĩ là thân. Bài đầu tiên của chương là bài “Đặc điểm bên ngồi của lá “ đây là bài mang kiến thức cơ bản để ta tiếp tục học các bài cịn lại của chương.Vì vậy sau khi học xong bài hoc sinh phải nắm được những nội dung chủ yếu sau: -Nêu được những đăc điểm bên ngồi của lá và cách xếp lá trên cây phù hợp với chức năng thu nhận ánh sáng cần thiết cho việc chế tạo ra chất hữu cơ -Phân biệt được 3 kiểu gân lá, phân biệt lá đơn, lá kép. -Rèn kỹ năng so sánh, nhận biết. -Kỹ năng hoạt động nhĩm. -Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật. 2.Những điều cần lưu ý và phương tiện thiết bị cần thiết Bài này cĩ mẫu vật tự nhiên cho học sinh quan sát do vậy yêu cầu học sinh sưu tầm các lá đem đến lớp.Để đảm bảo khơng phá hoại cây trồng GV yêu cầu học sinh sưu tầm lá các cây dại. Đối với các kiểu xếp lá trên thân và cành, GV yêu cầu HS chuẩn bị theo nhĩm. Mỗi nhĩm mang một cành dâm bụt, dây huỳnh, cành khế hoặc nhãn Một số loại lá như tre, trúc, lục bình, lá dâu 3.Kiến thức cơ bản: a)Đặc điểm bên ngồi của lá: -Phiến lá bản dẹp cĩ màu sắc, hình dạng, kích thước khác nhau. -Cĩ 3 kiểu gân lá khác nhau là: +Hình cung.
5. +Hình song song. -Cĩ 2 loại lá là +Lá đơn. +Lá kép. b)Các kiểu xếp lá trên thân và cành: Cĩ 3 kiểu xếp lá trên thân và cành: -Mọc đối cĩ 2 lá mọc ra từ một mấu thân. -Mọc cách cĩ 1 lá mọc ra từ 1 mấu thân. -Mọc vịng cĩ 3 lá trở nên mọc từ 1 mấu thân. →Giúp lá nhận được nhiều ánh sáng. 4.Phương pháp giảng dạy: a.Đặc điểm bên ngồi của lá: *).Trước khi đi vào bài mới HS nhớ lại kiến thức về lá đã học ở tiểu học kết hợp với xem H. 19.1 SGK cho biết tên các bộ phận của lá và trả lời câu hỏi trong SGK. Khi tìm hiểu đặc điểm bên ngồi của lá giáo viên cho học sinh thảo luận theo nhĩm. Bỏ tất cả các lá mang theo lên bàn nhận xét hình dạng, kích thước, màu sắc của phiến lá,diện tích bề mặt lá so với cuốn lá,từ đĩ trả lời tiếp 2 câu hỏi ở mục 1. *).Quan sát gân lá: Yêu cầu học sinh lật mặt dưới của lá lên để thấy rõ gân lá sau đĩ so sánh đối chiếu với H. 19.2 SGK để phân biệt đủ 3 kiểu gân lá. Sau khi nhận dạng thảo luận tìm ra kiến thức HS phải cất ngay phần lá đĩ đi. *).Phân biệt lá đơn và lá kép: Cho học sinh quan sát H.19.3 so sánh với cành dâm bụt, nhãn đọc thơng tin trong mục c) để nhận biết và phân biệt lá đơn, lá kép. Mỗi học sinh thực hiện lệnh ở mục 2c) Yêu cầu mỗi nhĩm đưa ra một lá đơn và một lá kép để phân biệt. Chú ý:Khi học xong phần này giáo viên yêu cầu học sinh cất lá đi. b).Phân biệt các kiểu lá trên thân và cành: Yêu cầu học sinh mang 3 cành:Dây huỳnh, dâm bụt, ổi ra quan sát đối chiếu với hình 19.5 SGK và hồn thành SGK tr. 63 Để học sinh chữa cho nhau kết quả điền bảng Học sinh tìm hiểu các kiểu xếp lá trên thân và cành bằng cách cầm 3 loại cành quan sát theo hướng dẫn trong SGK. Cuối cùng giáo viên sửa chữa và chốt lại kiến thức.
6. Bài 28 CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HOA 1.Mục tiêu: Bài cấu tạo và chức năng của hoa nằm ở đầu chương IV.Muốn đi tìm hiểu về sinh sản hữu tính thì bắt buộc học sinh phải nắm được các thành phần cấu tạo của hoa và chức năng của hoa.Cĩ như thế các em mới hiểu và nắm được kiến thức vì thế cho nên khi học xong bài này học sinh cần nắm được một số kiến thức cơ bản sau: -Phân biệt được các bộ phận chính của hoa, các đặt điểm cấu tạo và chức năng của từng bộ phận -Giải thích được vì sao nhị và nhụy là những bộ phận sinh sản chủ yếu của hoa -Rèn kỹ năng quan sát, so sánh, phân tích, tách bộ phận của thực vật. 2.Những điều cần chú ý và các phương tiện thiết bị cần thiết: Dạy bài này phải cĩ mẫu vật thật cho học sinh quan sát, vì vậy giáo viên cần tìm hiểu tình hình thực tế địa phương biết được mùa này cĩ loại hoa gì để yêu cầu học sinh sưu tầm: -Chuẩn bị của GV: Tranh vẽ theo các hình H28.1, H28.2, H28.3 SGK +Một số hoa thật để bổ sung cho phần chuẩn bị thiếu của học sinh +Hình lắp ghép một bơng hoa đầy đủ +Kính lúp cho các nhĩm quan sát hạt phấn, một số mảnh dao lam để cắt ngang đầu nhụy -Chuẩn bị của HS: Mỗi nhĩm nhỏ sưu tầm ít nhất 2 loại hoa như:Hoa bưởi, bầu, bí, dâm bụt 3.Kiến thức trọng tâm: a).Các bộ phận của hoa: _ Đài và tràng bao bọc bên ngồi hoa. Tùy theo loại cây cánh hoa cĩ màu sắc khác nhau . _Mỗi nhị gồm chỉ nhị và bao phấn đính trên chỉ nhị. Bao phấn chứa rất nhiều hạt phấn. _Nhụy gồm cĩ đầu , vịi, bầu. Nỗn nằm bên trong bầu nhụy b).Chức năng các bộ phận. _Các tế bào sinh dục đực của hoa nằm trong hạt phấn (ở nhị), các tế bào sinh dục cái của hoa nằm trong nỗn (ở nhụy).Vậy nhị và nhụy là bộ phận sinh sản chủ yếu của hoa.
7. _Đài hoa và tràng hoa bao bọc nhị và nhụy tạo thành bao hoa. Chức năng chính của bao hoa là che chở bảo vệ cho nhị và nhụy. 4.Phương pháp giảng dạy: Hai học sinh ngồi cùng bàn quan sát một hoa theo hướng dẫn của SGK để tìm được các bộ phận của hoa đĩ và ghi kết quả vào giấy nháp. Giáo viên cho học sinh trao đổi kết quả quan sát bằng cách yêu cầu học sinh xác định đúng các bộ phận của hoa trên mơ hình hoa lắp ghép. Cuối cùng giáo viên treo tranh các bộ phận của hoa và chỉ tổng quát lại các bộ phận của hoa (chú ý tranh cĩ cả cấu tạo của nhị và nhụy, giáo viên che phần đĩ đi). Tiếp đĩ yêu cầu học sinh tách từng bộ phận của hoa để quan sát và đếm được số lá đài và tràng hoa và cả màu sắc. Mỗi nhĩm quan sát nhị và nhụy treo hướng dẫn SGK và trả lời các câu hỏi SGK. Sau đĩ mỗi giáo viên cho học sinh quan sát tranh H28.2 và H28.3 từ đĩ học sinh tự điều chỉnh đáp án Hoặc giáo viên cĩ thể chốt lại kiến thức thơng qua chỉ tồn bộ tranh. Xác định chức năng các bộ phận của hoa: - Giáo viên yêu cầu học sinh hoạt động cá nhân. - Học sinh đọc mục  SGK tr.95 quan sát lại bơng hoa và trả lời 2 câu hỏi SGK tr.95. - Nếu học sinh chưa trả lời được GV gợi ý: +Tế bào sinh dục đực của hoa nằm ở đâu ? Thuộc bộ phận nào của hoa ? +Tế bào sinh dục cái của hoa nằm ở đâu ? Thuộc bộ phận nào của hoa ? +Cịn bộ phận nào của hoa chứa tế bào sinh dục nữa khơng ? +Vậy những bộ phận nào của hoa cĩ chức năng sinh sản chủ yếu ? - Cả lớp trao đổi đáp án sau đĩ giáo viên chốt lại kiến thức. Bài 26 SINH SẢN SINH DƯỠNG TỰ NHIÊN 1.Mục tiêu: Sau khi học xong bài này, học sinh nắm được: - Khái niệm đơn giản về sinh sản sinh dưỡng tự nhiên. - Nắm được một số ví dụ về sinh sản sinh dưỡng tự nhiên. - Nắm được một số biện pháp tiêu diệt cỏ dại cây trồng và giải thích được cơ sở khoa học của những biện pháp đĩ. 2.Những điều cần chú ý và các phương tiện thiết bị cần thiết: