SKKN Một số giải pháp hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh Lớp 3

Nội dung text: SKKN Một số giải pháp hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh Lớp 3

1. PHÒNG GD& ĐT TAM NÔNG CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG TIỂU HỌC AN LONG A Độc lập – Tự do – Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2017-2018 Tên SKKN: Một số giải pháp hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh lớp 3 Tác giả: Bùi Phú Nghĩa. Chức vụ: Giáo viên chủ nhiệm NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM I. Thực trạng và nguyên nhân 1. Thực trạng a/ Mặt mạnh: - Được Phòng giáo dục huyện, nhà trường quan tâm sát sao, mở các lớp chuyên đề hướng dẫn giáo viên đánh giá năng lực, phẩm chất của học sinh theo thông tư 30 và thông tư 22 cùng văn bản hợp nhất số 03/VBHN-BGDĐT. Tập huấn các phương pháp dạy học tích cực, kĩ thuật dạy học tích cực - Bản thân có nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, với lòng yêu nghề, mến trẻ, tận tâm với nghề, tận tụy với học sinh nên có nhiều kinh nghiệm trong việc giáo dục phẩm chất và năng lực cho học sinh. - Đa số học sinh có năng lực và phẩm chất tốt, có kĩ năng sống tốt nhờ có hứng thú trong học tập, rèn luyện, biết vâng lời thầy cô và ông bà cha mẹ. Toàn trường có 100% học sinh xếp loại Đạt trở lên. Tuy nhiên số học sinh đạt loại Tốt chưa cao. - Lớp có một số phụ huynh học sinh rất quan tâm đến việc học của học sinh; một số phụ huynh có trình độ, biết cách giáo dục con cái. b/ Hạn chế: - Nhiều học sinh thiếu mạnh dạn và rụt rè, e ngại chưa dám bộc lộ ý kiến của mình. Một số học sinh chưa ngoan, chưa lễ phép với thầy cô giáo và người lớn tuổi, hay nói tục, chửi thề, thiếu đoàn kết; chưa có những kỹ năng sống cần thiết như kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích, - Một số học sinh nghiện game, say mê với điện thoại dẫn đến việc các em có thái độ tiêu cực trong học tập, hay mâu thuẩn với bạn bè. Các em có cách học, phương pháp học tập chưa khoa học. - Khi thực hiện Thông tư 22, một số giáo viên chưa thay đổi kịp thói quen từ đánh giá bằng điểm sang đánh giá bằng nhận xét, còn nhiều lúng túng, chưa chỉ ra được những điểm mạnh, điểm yếu về năng lực, phẩm chất của từng em để từ đó có biện pháp giáo dục phù hợp. Trong giảng dạy, một số giáo viên chỉ quan tâm đến việc truyền đạt kiến thức, kỹ năng các môn học, chưa quan tâm và 1
2. tạo cơ hội nhiều cho học sinh được trình bày ý kiến; còn làm thay, làm hộ học sinh nhiều việc. - Phụ huynh học sinh chỉ chú trọng đến các kiến thức, kĩ năng các môn học, chưa chú trọng việc hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho con. Mặt khác, do cưng chiều con quá mức và bận rộn trong cuộc sống nên làm thay con mọi việc dẫn đến nhiều em chưa đạt các phẩm chất, năng lực theo lứa tuổi. 2. Nguyên nhân: - Học sinh thiếu tự tin, rẹt rè, ngại phát biểu ý kiến của mình một phần là do giáo viên chưa thân thiện, hay trách phạt, chưa tạo được mối quan hệ gần gũi, công bằng, khách quan, yêu thương học sinh. Giáo viên chưa tạo được không khí lớp học, nhẹ nhàng, thoải mái, thân thiện, chưa tạo điều kiện cho học sinh được trao đổi, chia sẻ, chưa phát huy được tính tích cực chủ động cho học sinh. - Một số giáo viên chưa sử dụng tốt các phương pháp dạy học mới, lấy học sinh làm trung tâm, chưa áp dụng tốt các kĩ thuật dạy học tích cực trong quá trình giảng dạy. - Do một số giáo viên chưa chưa tham khảo, nghiên cứu các phương pháp hay trong việc giáo dục hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh. Một số giáo viên chưa chú trọng xây dựng nội quy lớp học và tiết sinh hoạt tập thể cuối tuần, chưa chú trong giáo dục kĩ năng sống nên chưa điều chỉnh kịp thời các hành vi chưa đạt về năng lực, phẩm chất của học sinh. - Do sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội nên nhiều em dễ sa ngã, dễ học theo cái xấu. Sự nuông chiều, thiếu kiểm soát của phụ huynh dẫn đến việc học sinh nghiện game, nghiện điện thoại. Do thời gian bận rộn, một số phụ huynh thường hay làm thay con cho con kịp giờ học, cha mẹ kịp giờ làm, suốt ngày không có thời gian chăm sóc, giáo dục con, - Các buổi sinh hoạt ngoại khóa, các buổi trải nghiệm còn ít; thiếu các sân chơi lành mạnh chưa đáp ứng được nhiệm vụ hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho các em. * Kết quả khảo sát đầu năm 2017-2018 của 29 học sinh lớp 3/4 như sau: TT Các năng lực Xếp loại Tốt Xếp loại Đạt Xếp loại Cần cố gắng Số HS Tỉ lệ % Số Tỉ lệ % Số Tỉ lệ % HS HS 1 Tự phục vụ, tự quản 15 51,72 14 48,27 0 2 Hợp tác 14 48,27 15 51,72 0 3 Tự học và giải quyết vấn 13 44,82 16 55,17 0 đề 2
3. Xếp loại Tốt Xếp loại Đạt Xếp loại Cần TT cố gắng Các phẩm chất Số Tỉ lệ % Số Tỉ lệ % Số Tỉ lệ % HS HS HS 1 Chăm học, chăm làm 15 51,72% 14 48,27% 0 2 Tự tin, trách nhiệm 13 44,82% 16 55,17% 0 3 Trung thực, kỷ luật 14 48,27% 15 51,72% 0 4 Đoàn kết, yêu thương 16 55,17% 13 44,82% 0 II. Biện pháp/Giải pháp đã thực hiện Từ những thực trạng và nguyên nhân trên, tôi đã nghiên cứu tìm ra giải pháp để hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất của học sinh, cụ thể như sau: Giải pháp 1: Chú trọng viêc chọn Ban cán sự lớp, xây dựng nội quy lớp học, tiết sinh hoạt tập thể: Vào đầu năm học, tôi chú ý nhiều đến khâu ổn định nề nếp lớp bằng cách phát huy tính dân chủ trong lớp học qua một số việc như: - Bầu Ban cán sự lớp: Để các em được quyền tự bình bầu ban cán sự lớp theo khả năng suy nghĩ và nhìn nhận bạn theo khả năng của từng em học sinh. Dựa vào kết quả bình bầu giáo viên kết hợp với thông tin qua tìm hiểu từ năm học trước mà có quyết định Ban cán sự lớp. Sau đó, giáo viên phải sinh hoạt để từng cán sự lớp hiểu nhiệm vụ và công việc của mình. Từ đó, các em sẽ tự quản lớp tốt hơn, đạt hiệu quả hơn. Ngoài ra, giáo viên còn phải thiết kế sổ theo dõi giúp các em vì các em còn nhỏ phải tập cho các em cách làm việc có khoa học từ việc kiểm tra theo dõi đến ghi chép để làm cơ sở tổng kết chính xác, khách quan đó cũng là việc làm rất cần thiết để hỗ trợ cho giáo viên. Qua những minh chứng được ghi chép, sau đó tổng kết rèn cho từng em trong lớp biết những khiếm khuyết của mình mắc phải tự nêu cách khắc phục và sửa chữa. - Xây dựng nội quy lớp học: Để xây dựng được nội quy lớp học phát huy tính dân chủ, phát huy hứng thú thực hiện, tôi tiến hành như sau: Tổ chức lấy ý kiến của học sinh về những nội quy cần có theo quy định của Ban giám hiệu (những điều phải thực hiện; những điều nên làm, những điều không nên làm); chia sẻ ý kiến của các nhóm, thống nhất ý tưởng; thống nhất nội quy lớp; cam kết thực hiện; phân công giám sát thực hiện và hình thức khen thưởng; thống nhất cách thay đổi nội quy theo tháng. Nhờ có nội quy lớp, học sinh tích cực học tập, rèn luyện đạo đức lối sống, vệ sinh, Em nào cũng hăng hái trong giờ học, hăng say phát biểu để nhận được nhận lời khen, lời nhận xét tốt từ giáo viên. Qua đó, giáo viên hình thành và phát triển tốt các phẩm chất, năng lực cho học sinh. - Sinh hoạt tập thể: Sau một tuần giảng dạy, học tập mệt mõi, tiết sinh hoạt tập thể là cơ hội khơi gợi khả năng, giúp các em bộc lộ năng lực trước thầy 3
4. cô, bạn bè. Làm cho các em biết kính mến thầy cô và đoàn kết gắn bó, yêu thương giúp đỡ nhau. Đồng thời sửa chữa khắc phục những tồn tại của bản thân, phát huy những thành tích đạt được. Để tiết sinh hoạt có chất lượng, tôi luôn chuẩn bị rất chu đáo nội dung, hình thức để hình thành và phát huy các năng lực, phẩm chất cho các em một cách nhẹ nhàng, hiệu quả. Ví dụ: Để giải quyết những mâu thuẩn giữa học sinh với nhau, tôi cho hai em tự tìm và nêu ra cách giải quyết hài hòa; Nếu chưa được, tôi lấy ý kiến của học sinh cả lớp về cách giải quyết tình huống xảy ra mâu thuẩn của hai bạn. cuối cùng, giáo viên đưa ra kết luận về cách giải quyết mâu thuẩn để giáo dục học sinh. Với cách làm này hầu như tình huống nào tôi cũng giải quyết tốt, tạo được sự đoàn kết cao trong lớp. Trong nội dung sinh soạt chủ điểm, tôi thường tổ chức cho các em thi nói lời chúc mừng như: chúc mừng sinh nhật, chúc mừng năm mới, chúc mừng mẹ và cô ngày Quốc tế phụ nữ 8/3, chúc mừng ngày Nhà gáo Việt Nam 20/11, nhằm giáo dục truyền thống, vun đắp tình cảm và rèn kĩ năng nói cho học sinh. Giải pháp 2: Vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp lấy học sinh làm trung tâm, các kĩ thuật dạy học tích cực: Trong quá trình giảng dạy, tôi cố gắng vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, các kĩ thuật dạy học tích cực như: Thảo luận nhóm, trò chơi, khăn trải bàn, Sơ đồ tư duy, để phát huy các năng lực, phẩm chất cho học sinh. Việc áp dụng phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm giúp học sinh cảm thấy được tôn trọng, nhờ đó học sinh tham gia tích cực hơn, có động cơ tích cực hơn, có sự tự tin hơn trong quá trình học tập. Dạy học lấy học sinh làm trung tâm đã phát huy được vai trò chủ động, tích cực và sáng tạo của học sinh, đồng thời đề cao hơn vai trò chủ đạo của người thầy. Ở đây, giáo viên phải có trình độ chuyên môn sâu, có đầu óc sáng tạo và nhạy cảm mới có thể đóng vai trò là người gợi mở, trợ giúp, hướng dẫn, động viên, trọng tài trong các hoạt động độc lập của học sinh, đánh thức năng lực tiềm tàng trong mỗi em, chuẩn bị cho học sinh tham gia tích cực vào phát triển cộng đồng. Trong giảng dạy, tôi đặt biệc chú ý những em có tính rụt rè, nhút nhát ngại phát biểu bằng cách thường xuyên tạo điều kiện để các em trình bày những ý kiến từ đơn giản đến phức tạp, tìm cách động viên, gợi mở và có thái độ hết sức gần gũi; sử dụng phương pháp trò chơi với nhiều hình ảnh để kích thích hứng thú tham gia của các em; định hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo. Sau khi được tập huấn các kĩ thuật dạy học tích cực, tôi đi sâu nghiên cứu, áp dụng triệt để vào quá trình giảng dạy các môn học. Việc làm này góp phần tích cực giáo dục các em rèn tính hợp tác, kĩ năng chia sẻ, lắng nghe, óc tư duy, 4
5. kĩ năng ra quyết định. Các kĩ thuật tôi thường xuyên áp dụng là: khăn trải bàn, sơ đồ tư duy, trình bày một phút, Giải pháp 3: Chủ động phối hợp tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp và chú trọng dạy kĩ năng sống. Hoạt động ngoài giờ lên lớp có vai trò quan trọng trong việc giáo dục đạo đức, giáo dục truyền thống và hình thành nhân cách, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. Đào tạo ra những con người có chí hướng, có đạo đức, có định hướng tương lai, có khả năng sáng tạo, biết vận dụng một cách tích cực những kiến thức đã học vào thực tế, đồng thời biết chia sẻ và quan tâm tới mọi người xung quanh. Khi tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, giáo viên cần lựa chọn những nội dung phù hợp, gần gũi để học sinh cả lớp được tham gia; khuyến khích, động viên và tạo cơ hội để các em được tham gia bàn bạc từ khâu chuẩn bị đến khâu thực hiện và rút kinh nghiệm cho bản thân sau mỗi hoạt động. Trong năm học này, tôi đã chủ động đề xuất với ban giám hiệu trường cho học sinh khối 3 tham gia hoạt động về nguồn (trước đây chỉ tổ chức cho học sinh khối 4,5); gợi ý để tổng phụ trách Đội tham mưu cùng Ban giám hiệu tổ chức các hoạt động như: Đêm hội trăng rằm, trò chơi dân gian chào mừng các ngày lễ lớn, kể chuyện, múa hát dưới cờ Bản thân chủ động tổ chức các hoạt động như: đố vui học tập; thi viết chữ đẹp; thi kể chuyện về Bác Hồ; thi hát dân ca, hò vè; quyên góp ủng hộ, đi thăm bạn trong lớp bị tai nạn giao thông; dạy các bài hát dùng trong sinh hoạt tập thể ngoài chương trình môn âm nhạc; trang trí lớp học, chăm sóc cây cối trong lớp, chăm sóc cây do trường phân công, thi làm việc giúp đỡ cha mẹ, Với kinh nghiêm hơn mười năm làm tổng phụ trách Đội trước đây, tôi tổ chức rất nhiều trò chơi cho các em sau các tiết học căng thẳng, tiết sinh hoạt tập thể, tạo cho các em được tâm thế thoải mái, vui tươi, hứng thú trong học tập, giúp các em thật sự nghĩ rằng "Mỗi ngày đến trường là một ngày vui" Các bài tập rèn kĩ năng sống cho học sinh chú trọng rèn luyện các kĩ năng như: tự nhận thức về bản thân, tự lập, an toàn giao thông, giao tiếp hiệu quả, quản, giải quyết mâu thuẩn. Đây là những nội dung có liên quan trực tiếp đến việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. Vì vậy, khi giảng dạy, tôi nghiên cứu rất kĩ nội dung bài, tự soạn giáo án cho từng bài và tự nghiên cứu tìm ra lời giải cho các bài tập (vì không có sách giải bài tập) nhằm mang lại hiệu quả giáo dục cao nhất. Giải pháp 4: Động viên, khen thưởng kịp thời: Học sinh tiểu học rất thích khen. Hàng ngày, hàng tuần, tôi quan sát, theo dõi từng biểu hiện của học sinh. Nếu các em học có tiến bộ, làm bài tập tốt hoặc 5