Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh Lớp 3 vùng dân tộc thiểu số

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh Lớp 3 vùng dân tộc thiểu số

1. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Năm học 2014 - 2015 là một trong những năm học thực hiện các cuộc vận động lớn của ngành giáo dục như: Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; đẩy mạnh cuộc vận động "Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương sáng về đạo đức, tự học và sáng tạo", và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” ; Tập trung chỉ đạo đổi mới quản lý, đổi mới tổ chức dạy học theo hướng dạy học tích cực; Tăng cường giáo dục đạo đức, kĩ năng sống; thực hiện chất lượng mục tiêu, nội dung và hình thức giáo dục toàn diện. Để thực hiện được các nội dung vừa nêu người giáo viên phải thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới cách giáo dục đối với học sinh. Năm học 2014 - 2015 là năm thứ 3 thực hiện thể nghiệm chương trình “Trường Tiểu học mới VNEN” mà trường đang thực hiện. Bên cạnh những mặt thuận lợi mà chương trình đem lại thì bên cạnh đó cũng có một số nhũng mặt còn chưa được thuận lợi khi áp dụng tại trường nhưng vẫn còn một số học sinh giao tiếp chưa được tốt, lời nói, diễn đạt lời chưa được trôi chảy, ngôn ngữ còn nhiều hạn chế Trong cuộc sống xã hội, quan hệ giữa người với người, quá trình hoạt động trong mọi lĩnh vực, giao tiếp đóng vai trò rất quan trọng. Con người có thể giao tiếp với nhau bằng nhiều phương tiện, nhưng phương tiện thông thường và quan trọng nhất là ngôn ngữ. “Giao tiếp là hoạt động trao đổi tư tưởng, tình cảm, cảm xúc nhằm thiết lập quan hệ, sự hiểu biết, sự cộng tác giữa các thành viên trong xã hội”. Trong quá trình dạy và học, giao tiếp càng đóng vai trò quan trọng hơn. Nhưng ở bậc tiểu học, học sinh cần phải rèn luyện kĩ năng giao tiếp. Nó được thể hiện hai phương diện “Nói-viết” Như vậy, “Nói - viết” như thế nào để mang lại hiệu quả cao trong học tập cho học sinh, giúp các em giao tiếp tốt hơn là vấn đề chúng ta cần phải quan tâm. Đối với lớp tôi chủ nhiệm 100% là học sinh con em dân tộc HMông việc giao tiếp của các em còn hạn chế, các em còn nhút nhát, chưa mạnh dạn giao tiếp với những người xung quanh hay khi có khách đến thăm trường. Chính vì thế, tôi luôn có suy nghĩ làm thế nào để trau dồi khả năng giao tiếp cho các em. Từ đó, tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu là: “Một số biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 3 vùng dân tộc thiểu số.” II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Qua đề tài này tôi muốn góp một phần nhỏ bé của mình vào việc rèn cho các em được giao tiếp, nói có đầy đủ ý, rèn sự mạnh dạn, tự tin cho các em và nhằm giảm bớt và sau này sẽ không còn nữa những học sinh nhút nhát và giao tiếp chưa được tốt trong lớp, trong khối cũng như trong toàn trường tương lai sẽ là các trường học trong toàn huyện nhà. Tạo cho các em học sinh nhút nhát có ý chí vượt khó khăn, kiên trì, cẩn thận, tự tin vươn lên trong học tập. 1
2. III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: Để làm rõ được mục đích tôi đã nói rõ ở trên, tôi đã lấy đối tượng nghiên cứu là học sinh lớp 3A Trường Tiểu học Nậm Cắn 1, trong năm học 2014 - 2015. Do thời gian và năng lực có hạn nên tôi chỉ nghiên cứu trong các tiết dạy hàng ngày nhất là các tiết học Tiếng Việt, Đạo đức cùng với các hoạt động giáo dục của học sinh lớp 3 Trường Tiểu học Nậm Cắn 1 PHẦN II: NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN Con người chúng ta cái quan trọng và đứng hàng đầu là giao tiếp, dù có học giỏi đến đâu mà giao tiếp kém là một phần thiếu trong mỗi con người chúng ta. Từ xưa đến nay, ông cha ta luôn đề cao việc giáo dục lời nói trong giao tiếp “Học ăn, học nói, học gói, học mở”. Trong nhà trường áp dụng phương châm “Tiên học lễ, hậu học văn”. Trong nhà trường không chỉ dạy các em viết, thực hành trên giấy mà còn dạy các em biết sử dụng lời nói biểu cảm trong giao tiếp là một việc làm vô cùng quan trọng. Căn cứ theo: - Kế hoạch và nhiệm vụ của ngành theo chủ đề năm học 2014-2015 và theo mục tiêu của trường Tiểu học mới VNEN Giao tiếp của học sinh cũng là một mục tiêu lớn mà chương trình đề ra. II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ: 1, Đặc điểm tình hình của nhà trường: Trường Tiểu học Nậm Cắn 1 đóng chân trên địa bàn thuộc xã biên giới cách trung tâm huyện nhà hơn 20 Km, xã nhà là vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, phía tây giáp với nước bạn Lào, điều kiện kinh tế xã nhà còn gặp nhiều khó khăn, dân cư chủ yếu là người dân tộc thiểu số, dân trí thấp, công việc không ổn định, đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn. Thêm vào đó là cửa khẩu Quốc tế Nậm Cắn tuy thuận lợi cho việc giao thương buôn bán nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt là tệ nạn xã hội. Điều này cũng làm ảnh hưởng đến việc học tập của học sinh. Nhưng nhà trường đã biết vượt qua khó khăn để xây dựng một ngôi trường có cơ sở vật chất khang trang, đầy đủ và có đội ngũ giáo viên chất lượng. *Cơ sở vật chất nhà trường: - Có 4 điểm trường - Cổng, hàng rào kiên cố, có đầy đủ các phòng học. - Khuôn viên nhà trường xanh - sạch - đẹp - an toàn. *Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên của nhà trường năm học: 2014 - 2015 nhà trường có: Tổng số cán bộ, GV, NV: 42 người, Nữ: 34 người 2
3. Trong những năm qua, được sự quan tâm tạo điều kiện của các cấp, cùng với sự chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường, sự chăm lo của đại đa số phụ huynh đến việc học tập của con em, cùng với sự nhiệt tình tâm huyết của giáo viên nên phong trào học tập của học sinh ngày càng phát triển và nâng cao cả quy mô lẫn chất lượng. Nhà trường luôn được đánh giá là trường có chất lượng giáo dục cao của ngành Giáo dục Huyện nhà, trường đạt chuẩn Quốc gia mức độ 1. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công mà nhà trường đạt được thì vẫn còn tỉ lệ học sinh giao tiếp chưa được tốt của nhà trường hằng năm vẫn còn. 2, Thực trạng chung của lớp: a, Đặc điểm chung: Mỗi một em học sinh ở vùng đặc biệt khó khăn nói chung cũng như trường của chúng tôi nói riêng, biết dùng tiếng phổ thông để diễn đạt một nội dung cho đầy đủ các ý là ít có em làm được như vậy. Vì thế giao tiếp đóng vai trò quan trọng hàng đầu và xuyên suốt trong quá trình học môn Tiếng Việt cũng như các môn học khác. Vì vậy, trong dạy học người giáo viên cần phải rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho học sinh để các em có điều kiện và cơ sở học tốt các môn khác, khi các em ra xã hội có sự mạnh dạn, am hiểu cuộc sống trong đời sống hiện na, cũng như đáp ứng được yêu cầu của giáo dục hiện nay. Năm học 2014-2015, tôi được nhà trường phân công giảng dạy lớp 3, tổng số học sinh 20 em trong đó có 10 học sinh nam và 10 học sinh nữ, 100% là con em dân tộc Mông, đa số em có hoàn cảnh gia đình khó khăn, chưa có sự quan tâm chu đáo, chặt chẽ của cha mẹ nên các em ở đây có một thực tế đáng quan tâm là khả năng giao tiếp còn hạn chế. Hơn nữa, một số em ít có điều kiện tiếp xúc nơi đông người nên còn nhút nhát, ngại giao tiếp, ít phát biểu chưa tự tin trong luyện nói, một số em nói năng cộc lốc, không biết diễn đạt hết ý của mình. Qua phân tích tổng hợp khả năng giao tiếp của học sinh, tôi thống kê chất lượng học sinh đầu năm như sau: Khả năng giao tiếp Số học sinh Tỉ lệ (%) Nói tốt 5 25 Tạm được 6 30 Chưa được 9 45 b, Nguyên nhân *Về phía giáo viên: Các em học sinh là dân tộc Mông nên ngô ngữ của các em còn nhiều hạn chế, nói tiếng phổ thông nhiều em còn chưa thành thạo. Đa số các em là con nhà 3
4. nghèo nên được tiếp xúc với những người dân Kinh. Các em được ít tham gia vào các hoạt động ngoại khóa nên sự mạnh dạn khi hoạt động với bạn là chưa có. *Về phía giáo viên: Nguyên nhân học sinh học giao tiếp chưa tốt không phải hoàn toàn là ở học sinh mà một phần ảnh hưởng không nhỏ là ở người giáo viên. Thầy hay thì mới có trò giỏi. Ngày nay, để có thể thực hiện tốt trong công tác giảng dạy thì đòi hỏi giáo viên phải không ngừng học tập nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Tuy nhiên, ở đây không phải giáo viên nào có trình độ học vấn cao, tốt nghiệp giỏi thì sẽ giảng dạy tốt mà ở đây giáo viên phải biết lựa chọn phương pháp dạy học nào là phù hợp với từng đối tượng học sinh và với từng nội dung kiến thức. Qua quá trình công tác bản thân nhận thấy, vẫn còn một bộ phận nhỏ giáo viên chưa chú ý quan sát đến các đối tượng học sinh, đặc biệt là học sinh nhút nhát, chưa mạnh dạn trước tập thể, e ngại khi gặp người ngoài Chưa tìm tòi nhiều phương pháp dạy học mới kích thích tính tích cực, chủ động của học sinh. Chưa dạy học bám sát chương trình dạy học mới. Chưa thật sự gần gũi, quan tâm tìm hiểu và đến từng nhà các em học sinh đẻ biết hoàn cảnh gia đình của từng học sinh. c, Giải pháp * Nắm tình hình học sinh qua bàn giao công tác chủ nhiệm. Ngay từ đầu năm học, nhà trường chỉ đạo cho giáo viên các khối lớp bàn giao công tác chủ nhiệm, nhờ thế tôi nắm được tình hình chất lượng và các mặt hoạt động khác của từng học sinh trong lớp. Từ đó, tôi lập kế hoạch chủ nhiệm - hình thành bộ máy hội đồng tự quản của lớp, thành lập các ban, biên chế ban học tập, ban văn nghệ, đôi bạn học tập theo tình hình chất lượng lớp tạo điều kiện cho các em được học tập lẫn nhau. * Phân loại khả năng giao tiếp của học sinh Sau khi khảo sát chất lượng đầu năm và qua một tháng giảng dạy tôi đã bắt đầu theo dõi và phân loại học sinh theo các nhóm sau: - Nhóm học sinh có lời nói lưu loát, đọc trôi chảy mạch lạc, biết thể hiện lời nói biểu cảm trong giao tiếp. - Nhóm học sinh có lời nói tương đối lưu loát, trôi chảy. Tuy nhiên, chưa thể hiện được lời nói biểu cảm trong giao tiếp một cách rõ nét. - Nhóm học sinh còn nhút nhát, nói năng cộc lốc, ngại giao tiếp, hầu như không biết sử dụng lời nói biểu cảm trong giao tiếp. Sau khi phân tích đặc điểm cũng như giao tiếp của từng học sinh trong lớp, tôi tiến hành xếp chỗ ngồi cho học sinh sao cho phân bố đều khắp 3 đối tượng học sinh nêu trên trong các nhóm. Ưu điểm của biệp pháp này: Các em tương trợ lẫn nhau trong quá trình học tập là một việc làm hết sức bổ ích như câu tục ngữ “Học thầy không tày học bạn” Trong quá trình học tập đua thầy, đua bạn sẽ giúp các em mạnh dạn, năng động hơn rất nhiều trong quá trình rèn luyện kỹ năng nói. 4
5. Sự giúp đỡ động viên của các bạn trong lớp, trong nhóm sẽ giúp các em tự tin hơn trước lời phát biểu của mình. * Xây dựng môi trường học tập thân thiện - Sự thân thiện của giáo viên là điều kiện cần để những biện pháp đạt hiệu quả cao. Thông qua cử chỉ, lời nói, ánh mắt, nụ cười giáo viên tạo sự gần gũi, cảm giác an toàn nơi học sinh để các em bày tỏ những khó khăn trong giao tiếp, trong học tập, trong cuộc sống của bản thân mình. - Tôi luôn tạo cho bầu không khí lớp học thoải mái, nhẹ nhàng, không đánh mắng hoặc dùng lời thiếu tôn trọng với các em, đừng để cho học sinh cảm thấy sợ giáo viên mà hãy làm cho học sinh thương yêu và tôn trọng mình. *Rèn kỹ năng mạnh dạn Vào đầu năm học cũng như duy trì cho tới hết năm học, tôi thường cho các em tự giới thiệu trước tập thể lớp vào giờ sinh hoạt 15 cũng như các tiết sinh hoạt cuối tuần như: - Em tên là gì? - Em học trường nào? - Năm nay em bao nhiêu tuổi? - Cô hiệu trưởng tên là gì? - Em ở bản nào? - Em thích học môn gì? - Bố mẹ em làm gì? - Mơ ước của em sau này sẽ làm gì? - Thường ngày em làm những việc gì? Tôi hình thành cho các em tự hỏi và tự trả lời sau đáo bạn hỏi mình trả lời, từ đó hình thành được các câu hỏi và câu trả lời đầy đủ nội dung, có chủ ngữ vị. Nhà tôi cách trường hơn 20 km nên buổi trưa tôi không về mà ở lại trường và thường xuyên ở lại tại lớp học. Học sinh thì đi học rất sớm nên thầy và trò thường xuyên trao đổi, trò truyện với nhau những vấn đề trong học tập cũng như trong cuộc sông hằng ngày từ đó đã tạo nên sự gần gũi giữa thầy và trò cũng như rèn thêm cho học sinh sự mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp. Cũng từ đó rèn thêm ngôn ngữ nói tiếng phổ thông cho các em. 5