Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp "Khai thác kênh hình" và phương pháp "Dạy học tích cực" trong dạy học môn Lịch sử ở trường

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp "Khai thác kênh hình" và phương pháp "Dạy học tích cực" trong dạy học môn Lịch sử ở trường

1. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử Sở giáo dục và đào tạo hải dương Kinh nghiệm Vận dụng phương pháp “khai thác kênh hình” và phương pháp “dạy học tích cực” trong dạy học môn lịch sử ở trường thcs Số phách Môn: Lịch sử Khối lớp: 9 Nhận xét chung: Điểm thống nhất Bằng số: Bằng chữ: Giám khảo số 1: Giám khảo số 2: Năm học: 2010 – 2011 1
2. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử Phòng giáo dục và đào tạo cẩm giàng Trường trung học cơ sở Cao An Số phách Kinh nghiệm Vận dụng phương pháp “khai thác kênh hình” và phương pháp “dạy học tích cực” trong dạy học môn lịch sử ở trường thcs Môn: Lịch sử Tên tác giả: Nguyễn Văn Diện Đánh giá của nhà trường 2
3. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử Phòng giáo dục và đào tạo cẩm giàng Số phách Kinh nghiệm Vận dụng phương pháp “khai thác kênh hình” và phương pháp “dạy học tích cực” trong dạy học môn lịch sử ở trường thcs Môn: Lịch sử Đánh giá của phòng giáo dục và đào tạo 3
4. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp “khai thác kênh hình” và phương pháp “dạy học tích cực” trong dạy học môn lịch sử ở trường thcs Phần I. Đặt vấn đề 1. Lý do và tính cấp thiết. Quan điểm chủ đạo trong chương trình môn lịch sử ở trường phổ thông nói chung, THCS nói riêng là xuất phát từ nội dung, chức năng, nhiệm vụ và đặc trưng bộ môn, từ đặc điểm của quá trình nhận thức quá khứ của học sinh mà sử dụng những phương pháp phương tiện, hình thức tổ chức dạy học phù hợp, nhằm phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh. 2. Mục đích nghiên cứu Để đảm bảo tính chính xác, khoa học, tăng cường khả năng gây xúc cảm của các thông tin về các sự kiện, nhân vật lịch sử. Trước hết cần chú ý đến sự trình bày sinh động, giầu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả, kể chuyện, nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử, kết hợp với các phương pháp khác. Đặc biệt cần coi trọng việc sử dụng phương tiện trực quan: tranh ảnh, bản đồ, sa bàn, mô hình, phim đèn chiếu, phim video, và từng bước ứng dụng công nghệ thông tin phù hợp trong dạy học lịch sử, giúp các em có thể lĩnh hội được kiến thức nhanh nhất, chính xác, hiệu quả nhất. Bên cạnh đó cũng cần phải tận dụng mọi cơ hội, khả năng học tập gắn với thực tế để học sinh có được phương thức lĩnh hội kiến thức lịch sử một cách cụ thể, giầu cảm xúc , trao đổi với các nhân chứng lịch sử, nhân vật lịch sử. Cần phải tổ chức cho học sinh làm việc nhiều hơn với sử liệu trong sách giáo khoa, các tài liệu tham khảo do GV cung cấp và HS sưu tầm, trong các phiếu học tập cá nhân, qua đó từng bước rèn luyện cho HS về phương pháp học tập, nghiên cứu lịch sử.cần tổ chức thảo luận dưới nhiều hình thức khác nhau (làm việc theo nhóm hoặc đàm thoại chung cả lớp), tạo điều kiện để học sinh nêu lên các vấn đề cần tìm hiểu, độc lập giải quyết các vấn đề, tự đặt ra hoặc do giáo viên cung 4
5. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử cấp. ở đây, cần khuyến khích hs bày tỏ những ý kiến riêng của mình, tránh việc làm cho hs e ngại khi nêu ý kiến khác cho gv, cần rèn luyện cho hs khả năng trình bày( nói, viết). Từ đó, hs lĩnh hội được nội dung học tâp theo tinh thần đồi mới phương pháp dạy học : dạy học tự khám phá tự phát triển. Cần đa dạng hoá các hình thức tổ chức dạy học lịch sử như: - Học ở lớp, ở phong bộ môn, ở bảo tàng, tại các di tích lịch sử; nghe báo cáo, trao đổi trực tiếp với các nhân chứng lịch sử. - Học chung cả lớp, học cá nhân, học theo nhóm Nói tóm lại, đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trương THCS là quá trình chuyển từ phương pháp dạy học “thầy nói - trò nghe”, “thầy đọc - trò chép” sang phương pháp dạy học mới, trong đó, gv là người tổ chức, hướng dẫn quá trình học tập của hs, còn hs phải chủ động tham gia vào quá trình hoạt động học tập, tự tìm kiếm kiến thức, hình thành năng lực sáng tạo, rèn luyện khả năng tự học, điều đó không có nghĩa là để cho hs hoạt động bằng mọi giá. Đối với bộ môn lịch sử việc tiếp nhận, xử lý các thông tin từ sử liệu là khâu đầu tiên, tất yếu của quá trình nhận thức quá khứ, không được bỏ qua, không được coi nhẹ. 3. Kết quả cần đạt được. Hiệu quả của một bài lịch sử là kết quả của sự kết hợp các yếu tố chung – khách quan và các yếu tố riêng - cụ thể - tình huống. Do đó, không thể thực tiễn hoá, đại trà hoá một quan niệm mới về phương pháp dạy học bằng những khuôn mẫu đúc sẵn, băng các giáo án rập khuôn. Đổi mới phương pháp dạy học không phải là ngay lập tức thay đổi những phương pháp dạy học hiện có bằng những phương pháp dạy học hoàn toàn mới mẻ xa lạ. Cần phải kế thừa những tinh hoa, giá trị của những phương pháp dạy học hiện có, đồng thời chuyển đổi những gì có thể chuyển đổi được ngay, chuẩn bị nhanh chóng tiến tới những bậc thang cao hơn, hiện đại hơn về phương pháp dạy học 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 5
6. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử Từ thực tiễn dạy học môn lịch sử ở trường THCS là giúp hs có những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới; góp phần hình thành ở hs thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng; bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động và thái độ đúng đắn trong cuộc sống xã hội.Vì vậy, phương pháp và hình thức dạy học môn lịch sử rất phong phú đa dạng bao gồm: - Phương pháp hiện đại( như: thảo luận nhóm, đóng vai, giải quyết vấn đề, nghiên cứu trường hợp, dự án, động não ). - Phương pháp truyền thống( như: trực quan, diễn giảng, đàm thoại, kể chuyện, ) ; bao gồm cả hình thức dạy học theo lớp, theo nhóm nhỏ và cá nhân; hình thức dạy học ở lớp, ở phòng bộ môn, ở bảo tàng, ở các di tích lịch sử, và hs có thể nghe báo cáo, trao đổi trực tiếp với nhân chứng lịch sử. Từ những vấn đề cụ thể trên, tôi mạnh dạn vận dụng một số phương pháp truyền thống và hiện đại vào dạy học lịch sử ở trường tôi. Tôi đã vận dụng cụ thể vào giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường THCS trong năm học 2009-2010 và đã đạt được nhiều kết quả khả quan. Cho nên, tôi trình bày một số vấn đề về vận dụng một số phương pháp dạy học môn lịch sử ở trường THCS để bạn bè đồng nghiệp cùng nghiên cứu và tham khảo. phầnII: Giải quyết vấn đề. 1. Cơ sở lý luận. Như chúng ta đã biết đổi mới phương pháp dạy học là quá trình chuyển từ phương pháp dạy học “thầy nói - trò nghe”, “thầy đọc - trò chép” sang phương pháp dạy học mới, trong đó, gv là người tổ chức , hướng dẫn quá trình học tập của hs, còn hs phải chủ động tham gia vào quá trình hoạt động học tập, tự tìm kiếm kiến thức, hình thành năng lực sáng tạo, rèn luyện khả năng tự học, điều đó không có nghĩa là để cho hs hoạt động bằng mọi giá. Đối với bộ môn lịch sử việc tiếp nhận, xử lý các thông tin từ sử liệu là khâu đầu tiên, tất yếu của quá trình nhận thức quá khứ, không được bỏ qua, không được coi nhẹ. Nhưng trên thực tế việc vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo vào dạy môn lịch sử ở trường THCS còn gặp rất nhiều khó khăn bởi mỗi bài, mỗi khối, mỗi lớp có những lượng 6
7. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử kiến thức khác nhau phù hợp với từng đối tượng hs ở mỗi khối lớp và việc vận dụng các phương pháp sao cho hợp lý và có hiệu quả cao là một vấn đề vô cung khó khăn đối với mỗi người gv. Vì vậy tôi đã mạnh dạn vận dụng sáng tạo một số phương pháp dạy học cụ thể như: “sử dụng kênh hình trong sgk” và phương pháp “dạy học tích cực” vào dạy một số bài học cụ thể, khai thác vốn kiến thức đã có của hs. 2. Giải pháp cụ thể. 2.1 Sử dụng kênh hình trong sgk để dạy và học bài“ văn hoá cổ đại thế giới”. Như chúng ta đã biết “văn hoá cổ đại thế giới” là một trong những nội dung quan trọng mà người giáo viên cần phải dạy để giúp hs nắm được những thành tựu văn hoá của nhân loại. Khi dạy bài này chúng ta nên tiếp cận với một phương pháp mới với việc khai thác kênh hình( tranh ảnh và lược đồ) trong việc tổ chức hướng dẫn hs tìm hiểu văn hoá cổ đại thế giới. Để việc sử dụng tranh ảnh thống nhất và có hiệu quả nhằm phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của hs trong học tập bộ môn và theo quan điểm đổi mới phương pháp dạy học, thiết bị đồ dùng dạy học là một nguồn nhận thức lịch sử chứ không chỉ là minh họa cho bài học. Những kỹ năng cần lưu ý khi khai thác tranh ảnh lịch sử. Khi hướng dẫn hs tìm hiểu nội dung tranh ảnh của lịch sử THCS, gv cần chú ý rèn luyện cho hs những kỹ năng: - Kỹ năng quan sát, nhận xét. - Kỹ năng mô tả, tường thuật. - Kỹ năng phân tích, nhận định, đánh giá. Các bước làm việc với tranh ảnh lịch sử: Để việc khai thác tranh ảnh có hiệu quả, phát huy được tính tích cực của hs nhằm mục tiêu cho hs tự tìm hiểu nội dung của tranh ảnh dưới sự hướng dẫn tổ chức của giáo 7
8. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử viên, xin được nêu một số gợi ý việc khai thác tranh ảnh lịch sử trong các SGK lịch sử THCS: Bước 1 : Cho HS quan sát tranh ảnh để xác định một cách khái quát nội dung tranh ảnh cần khai thác. Bước 2 : GV nêu câu hỏi, nêu vấn đề, tổ chức hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung tranh ảnh. Bước 3 : HS trình bày kết quả tìm hiểu nội dung tranh ảnh sau khi đã quan sát, kết hợp ý kiến của GV và tìm hiểu nội dung trong bài học. Bước 4 : GV nhận xét, bổ sung nội dung trả lời của HS, hoàn thiện nội dung khai thác tranh ảnh cung cấp cho HS. Kết luận: HS nắm được cách khai thác tranh ảnh và nội dung tranh ảnh trong bài học. Ví dụ cụ thể: Sử dụng khai thác kênh hình để dạy học phần “ Văn hoá cổ đại thế giới”. - Nội dung SGK lịch sử 6 tr 17, 18 ,19, 20. - SGV Lịch sử 6. - Các dân tộc phương Đông và phương Tây đã sáng tạo để lại cho nhân loại những thành tựu văn hoá đồ sộ, với nhiều công trình đặc sắc: Kim tự tháp ( Ai Cập) , Thành Ba-bi-lon, đền Pác-tê-nông, Khải hoàn môn(Rô-ma) Tượng lực sĩ ném đĩa trong đó nhiều công trình đã được xếp là kỳ quan thế giới. 8
9. Sáng kiến kinh nghiệm Môn lịch sử - GV có thể cung cấp cho HS một số thông tin trước về các thành tựu văn hoá kiểu: - Kim tự tháp ở Ai Cập là công trình kiến trúc đồ sộ trong lịch sử, được xây dựng từ rất sớm vào khoảng thiên niên kỷ III TCN. Kim tự tháp làm người ta choáng ngợp bởi hình khối hùng vĩ của nó, có tháp cao gần 150m ( bằng toà nhà 50 tầng), người ta phải dùng đến 2030000 khối đá để xây, mỗi khối đá nặng từ 2 đến 16 tấn. Việc vận chuyển những khối đá như vậy lên tới độ cao hàng trăm mét, rồi đặt chúng nằm khít với nhau đến mức mảnh ghép giữa các khối đá chỉ cách nhau 5mm là không thể tưởng tượng nổi. 9