Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7

1. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 1. ĐẶT VẤN ĐỀ: 1.1. Lý do chọn đề tài: a. Cơ sở lý luận: Trong nhà trường phổ thông, các môn học có một vị trí quan trọng trong toàn bộ chương trình, bởi lẽ các môn học này góp phần hình thành phát triển và hoàn thiện nhân cách học sinh theo mục tiêu giáo dục. Đảng ta đã xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển xã hội. Để thực hiện thành công sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, cần phải có những người lao động mới phát triển toàn diện, do vậy cần phải đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới giáo dục phổ thông nói riêng. Nhiệm vụ đổi mới giáo dục đã được thể hiện rõ trong Nghị quyết 40/2000/QH10 đã khẳng định mục tiêu là “Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ CNH-HĐH đất nước.”. Luật Giáo dục năm 2005 Điều 2 đã xác định:“Mục tiêu của giáo dục phổ thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp; trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Để thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục theo tinh thần Nghị quyết trên thì mỗi giáo viên chúng ta phải tìm ra các giải pháp hữu hiệu thực hiện. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, rõ ràng không thể xem nhẹ việc giáo dục lòng yêu quê hương đất nước, tinh thần dân tộc và đặc biệt là thái độ của lớp trẻ đối với Toán học, đối với khoa học, với công nghệ thông tin phát triển vũ bão như ngày nay. Dạy toán học trong nhà trường là trang bị những tri thức và phương pháp phổ thông cơ bản nhất trong những thành tựu cơ bản của nhân loại, sắp xếp chúng thành một hệ thống logic đảm bảo tính khoa học, tính tư tưởng, tính thực tiễn, và tính sư phạm, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của đất nước, đáp ứng được yêu cầu của cách mạng khoa học công nghệ ngày nay, phục vụ công cuộc công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, chuẩn bị cho nền kinh tế tri thức, chuẩn bị cho các em một hành trang để bước lên những bậc học cao hơn. Đó cũng chính là chiếc chìa khóa mở cửa cho tương lai. Thấy được tầm quan trọng của việc dạy và học môn Toán học, bản thân là một giáo viên cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, đòi hỏi giáo viên phải lựa chọn các phương pháp dạy học khác nhau sao cho đạt kết quả cao. - 1 -
2. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 Đồng thời, đề tài cũng nhằm góp phần phục vụ cho quá trình giảng dạy của bản thân trong việc tiến hành đổi mới phương pháp dạy học theo tinh thần của Nghị quyết 29 của BCHTW Đảng khóa XI. 1.2. Xác định mục đích nghiên cứu: Sáng kiến được xây dựng với mục đích nâng cao chất lượng dạy và học hiệu quả của giáo dục tích hợp liên môn trong giảng dạy môn Toán học, đồng thời nhằm tăng thêm tính hấp hẫn cho môn học này. Từ đó góp phần thực hiện đúng mục tiêu đưa Tích hợp liên môn vào hệ thống giáo dục quốc dân của Bộ giáo dục và đào tạo. Đặc biệt, đối tượng mà sáng kiến hướng tới không chỉ là những đồng nghiệp tham gia giảng dạy môn Toán học và các môn học mà còn là các em học sinh với mục đích góp phần để học sinh nhận thức được vai trò của các môn học trong quá trình hoàn thiện nhân cách, lối sống của một con người hoàn thiện. Từ đó các em có thái độ, cách ứng xử đúng đắn, biết lựa chọn phong cách sống thích hợp và hiệu quả trước các vấn đề trong cuộc sống. 1.3. Đối tượng nghiên cứu: Sử dụng các kiến thức Toán học,Vật lí, Địa lí , Lịch sử, Ngữ văn, GDCD tích hợp trong giảng dạy Toán học lớp 7 và học sinh khối lớp trường trung học cơ sở. 1.4. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm: Học sinh khối 7 trường THCS Lương Thế Vinh năm học 2016 – 2017, 2017 – 2018 và 2018 – 2019. 1.5. Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện đề tài “Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong dạy học môn Toán học 7” tôi áp dụng các phương pháp sau: a. Phương pháp nghiên cứu lí luận. Nghiên cứu một số tài liệu về phương pháp dạy học, đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS và dạy học tích hợp của Sở GD&ĐT, Bộ GD&ĐT. Văn bản chỉ đạo nhiệm vụ năm học của Bộ GD&ĐT; của Sở GD&ĐT Bình Định; phòng GD&ĐT Quy Nhơn. b. Phương pháp điều tra. - 3 -
3. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 và kĩ năng của mình để giải quyết những tình huống cụ thể, nhằm mục đích hình thành, phát triển năng lực ở người học. Đồng thời chú ý xác lập mối liên hệ giữa các kiến thức, kĩ năng khác nhau của các môn học hay các phân môn khác nhau để bảo đảm cho học sinh khả năng huy động có hiệu quả những kiến thức và năng lực của mình vào giải quyết các tình huống tích hợp. Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung, những chủ đề giao thoa giữa các môn học với nhau, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau làm cho nội dung học trong chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn và học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. b. Ưu điểm dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn: * Đối với học sinh: Thứ nhất,dạy học môn Toán học theo chủ đề tích hợp liên môn làm cho quá trình học tập có ý nghĩa hơn, yêu thích môn học hơn và từ đó học sinh xác đinh rõ mục tiêu, các mối quan hệ của quá trình học. Thứ hai, các chủ đề tích hợp liên môn có tính thực tiễn, các kiến thức gắn liền với kinh nghiệm sống của học sinh nên sinh động, hấp dẫn đối với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. * Đối với giáo viên: Việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo viên không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của học sinh cả ở trong và ngoài lớp học. Do đó, giáo viên các bộ môn liên quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong dạy học. 2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu: a. Sự cần thiết phải đưa tích hợp Liên môn vào trong trường học nói chung trong môn Toán học nói riêng: Hiện nay, hiện tượng học lệch, sự phát triển thiếu toàn diện trong nhận thức, quan điểm, hành động đang là vấn đề bức thiết trong các nhà trường nói riêng, trong xã hội nói chung. Ta dễ dàng bắt gặp một nhà khoa học, một tiến sỹ có rất nhiều thành tựu trong nghiên cứu Khoa học nhưng lại là những con người của sách vở, thiếu kiến thức, kỹ năng - 5 -
4. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 khi giảng dạy giáo viên còn lúng túng trong việc xác định mục tiêu giáo dục tích hợp liên môn và còn chưa coi trọng việc dạy học theo hướng tích hợp với đối tượng học sinh và với điều kiện thực tiễn của địa phương. + Về phía học sinh: Các em chưa nhận thức được tầm quan trọng trong việc học tập các môn học một cách toàn diện, vẫn học tập theo xu hướng học lệch, học tủ, học với mục tiêu chủ yếu để lên lớp, đỗ vào các trường cấp III, trường Đại học.Và các em vẫn học theo xu thế thụ động bởi các em chưa có được các tri thức về các lĩnh vực khác như môi trường, xã hội, đời sống + Tư liệu cụ thể dạy học theo hướng tích hợp liên môn còn quá ít. Vì thiếu cơ sở vật chất nên một số hoạt động liên quan đến tổ chức các tiết học, các hoạt động thực tiễn lồng ghép kiến thức liên môn không có thời gian và kinh phí. c. Các nguyên nhân và các yếu tố tác động: Có nhiều nguyên nhân và yếu tố tác động đến kết quả giảng dạy, có nguyên nhân là chủ quan như điều kiện kinh tế của gia đình học sinh; độ tuổi của học sinh. Cũng có những nguyên nhân là khách quan như: nhận thức của gia đình học sinh đối với việc học của con cái; tính cách ham chơi và nhận thức chậm của các đối tượng học sinh tất cả là những yếu tố có tác động lớn đến công tác giảng dạy. Tuy nhiên, đó chỉ là những nguyên nhân từ phía học sinh, còn để làm tốt công tác giảng dạy thì chính người giáo viên làm công tác giảng dạy ấy mới thật sự là yếu tố có tính tác động quyết định nhất đến sự thành công hay thất bại của công tác giảng dạy cho học sinh. Vì thế, người làm công tác giảng dạy phải là những người luôn nhiệt huyết, năng động, chuyên cần và luôn có những thay đổi trong quá trình giảng dạy để có thể đạt được những kết quả tốt, hoàn thành xuất sắc công tác đổi mới phương pháp giảng dạy cho học sinh. 2.3. Mô tả, phân tích các giải pháp: Qua những điều vừa trình bày cho thấy, sự cần thiết của việc đưa kiến thức thực tế liên quan đến cac môn học khác vào trong chương trình SGK môn Toán. Các nội dung liên hệ với các môn học khác và với ứng dụng thực tế thể hiện tường minh và HS thấy mối quan hệ giữa Toán học với các môn khoa học khác và toán học với thực tế. Tuy nhiên chúng ta cũng biết rằng do toán học phản ánh thực tế một cách toàn bộ và nhiều tầng, do - 7 -
5. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 a2) Phải đảm bảo đặc trưng của môn học không biến giờ học Toán thành giờ bảo vệ môi trường hay luật giao thông, giờ học của các môn khác. a3) Không tăng thêm nội dung kiến thức dẫn đến quá tải: Thời lượng một tiết học chỉ có 45 phút. Người giáo viên vừa phải đảm bảo cung cấp đầy đủ hệ thống kiến thức cơ bản và biết lồng ghép nội dung các môn học cũng như nội dung giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục đạo đức, lối sống ; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm vào bài dạy (nếu có). Vì vậy đòi hỏi người giáo viên phải kiến thức tổng hợp, có sự phân chia thời gian hợp lý, hài hòa và dẫn dắt một cách hấp dẫn về nội dung kiến thức của các môn học có liên quan để kích thích sự hăng say của học sinh mà bài dạy vẫn đạt hiệu quả cao nhất - 9 -
6. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 ( Ảnh vi phạm luật giao thông của học sinh khi đi học) GV: ở bài này ta thấy nếu hs đi hàng hai hay hàng ba nếu có tai nạn thì số lượng học sinh bị thương càng nhiều do đó để tránh tai nạn xảy ra thì em phải nhắc nhở các bạn chấp hành tốt luật giao thông( tương quan theo chiều hướng tăng cùng tăng) Ví dụ 2: Khi học bài một số bài toán về đại lượng tỉ lệ thuận ta có thể cho HS các bài tâp dạng sau: - Liên quan đến kiến thức hình học: 1. Cho tam giác ABC có số đo ba góc của tam giác lần lượt tỉ lệ với 1,2,3 . Tính số đo mỗi góc của tam giác. Để giải bài toán này HS phải biết được tổng ba góc của tam giác là 180 0 mà các em được học trong chương trình hình học lớp 7. - Liên quan đến kiến thức vật lí: - Hai thanh chì có thể tích 12cm 3 và 17 cm3. Hỏi mỗi thanh năng bao nhiêu gam, biết rằng thanh thứ hai nặng hơn thanh thứ nhất 56,5gam? - Liên quan đến các bài toán có nội dung áp dụng vào thực tế cuộc sống. 1. Hạnh và Vân định làm mức dẻo từ 2,5kg dâu. Theo công thức : cứ 2kg dâu thì cần 3kg đường. Vậy phải cần bao nhiêu kg đường? 2. Đồng bạch là một loại hợp kim của Niken, kẽm và đồng, khối lượng của chúng lần lượt tỉ lệ với 3,4 và 13. Hỏi cần bao nhiêu kg Niken, kẽm và đồng đê sản xuất 150 kg đồng bạch. 3. Cho 3 lít nước biển chứa 105g muối. Hỏi 600 lít nước biển chứa bao nhiêu kg muối? Đây là các những bài toán mang tính thực tế cao, nó giúp học sinh hiểu biết thêm mối quan hệ giữa thực tế và toán học và việc áp dụng kiến thức toán học vào thực tế. a5) Giáo viên cần tạo được sự hấp dẫn, lôi cuốn khi đưa Tích hợp liên môn vào giảng dạy. Không phải người giáo viên nào cũng có tài thu hút người đối diện – các em học sinh. Để tạo được sự hấp dẫn ấy, đòi hỏi người giáo viên phải biết tự rèn luyện - từ giọng điệu, hành động hay nhờ những tác động tích cực của các đối tượng khác như: tranh ảnh, video, sự khích lệ - 11 -
7. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 Vì vậy chúng ta cần bảo vệ rừng đầu nguồn để giảm thiểu thiên tai b. Giáo viên cần có kiến thức cơ bản về các môn học khác và các kiến thức xã hội có liên quan. - Để có được kiến thức về các môn học khác và kiến thức xã hội giáo viên cần: + Chủ động thu thập thông tin từ tạp chí, internet, thời sự, từ thực tiễn đời sống. + Nghiên cứu các tài liệu liên quan đặc biệt là vận dụng các kiến thức đã được học trong các nhà trường từ Tiểu học cho tới các trường chuyên nghiệp. - Người giáo viên cần nắm được những kiến thức cơ bản một số môn học: Môn Vật lý: Kiến thức về phần cơ học, nhiệt học, quang học, âm học Môn Sinh học như kiến thức về thực vật, động vật, con người, mối quan hệ giữa con người, sinh vật với môi trường và hệ sinh thái. Môn Hóa học: các nguyên tố, vai trò của nó, Môn Lịch sử: Lịch sử Thế giới và lịch sử dân tộc. Môn Địa lý: Các vùng miền, các hiện tượng tự nhiên, - Giáo viên cần nắm những kiến thức xã hội với những vấn đề cơ bản. • Vấn đề môi trường • Giáo dục đạo đức, lối sống • Giáo dục pháp luật c. Giáo viên cần chủ động đưa các bài toán có nội dung ứng dụng thực tế vào giảng day Trong chương II : Hàm số và đồ thị - 13 -
8. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 Trong chương này các bạn học sinh cần kết hợp các kiến thức của các môn học khác như địa lý, mĩ thuật, giáo dục công dân . Để giải quyết tốt các vấn đề về thống kê. - Đơn vi kiến thức 1: Thu thập số liệu thống kê, tần số - Đơn vi kiến thức 2: Bảng tần số các giá trị của dấu hiệu - Đơn vi kiến thức 3 Biểu đồ - Đơn vi kiến thức 4: Số trung bình cộng Ví dụ 1. GV có thể cho HS thu thập thông tin về số con trong mỗi hộ gia đình của địa phương. Sau khi thu thập số liệu, biêt được các hộ đã thực hiện kế hoạch gia đình như thế nào, các bạn dựa vào môn giáo dục công dân để giải quyết. Chẳng hạn như: Điều tra số con trong một gia đình ở 30 gia đình thuộc một khu vực dân cư, người ta có bảng số liệu thống kê sau: 2 4 3 2 8 2 2 3 4 5 2 2 5 2 1 2 2 2 3 5 5 5 5 7 3 4 2 2 2 3 a. Dấu hiệu cần tìm hiểu là gì? Số các giá trị là bao nhiêu? b. Lập bảng tần số và rút ra một số nhân xét. c. Tính số trung bình cộng. d. Vẽ biểu đồ đoan thẳng. Thông qua bài toán GV giới thiệu thêm tình hình dân số nước ta : Dân số Việt Nam hiện có 93,7 triệu người, xếp thứ 14 thế giới - 15 -
9. Sử dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn và ứng dụng thực tế trong môn Toán 7 23 Tiền Giang 45 24 Vĩnh Long 35 25 Bến Tre 35 26 Kiên Giang 35 27 Cần Thơ 30 28 Trà Vinh 40 29 Sóc Trăng 40 30 Bạc Liêu 40 31 Cà Mau 35 a) Lập bảng “tần số” b) Dựng biểu đồ đoạn thẳng c) Tính số trung bình cộng. Thông qua bài toán GV giới thiệu thêm tình hình sản xuất khẩu lúa nước ta : Lượng gạo xuất khẩu hàng năm của nước ta chiếm khoảng 15% tổng lượng gạo xuất khẩu toàn thế giới. Hiện nay, gạo Việt Nam đã xuất khẩu sang hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ, bên cạnh thị trường truyền thống đã từng bước mở rộng thị trường xuất khẩu vào các nước châu Mỹ, Trung Đông Sản phẩm gạo trắng cao cấp và gạo thơm đã bước đầu thâm nhập vào thị trường khó tính, giúp sản phẩm gạo Việt Nam từng bước hiện diện trên khắp thế giới. Năm 2018 là dấu mốc đáng kể với ngành sản xuất và xuất khẩu gạo Việt Nam, với kim ngạch gia tăng đến 20%, tăng cả giá trị và sản lượng. Xuất khẩu gạo của Việt Nam đã duy trì xu hướng tích cực ngay từ đầu năm nhờ tín hiệu nhập khẩu trở lại từ nhiều thị trường, theo cả hợp đồng tập trung và hợp đồng thương mại. - 17 -