Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con

1. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con A .PHẦN MỞ ĐẦU I. Lí do chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm. Như chúng ta đã biết đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu hiện nay của ngành giáo dục và đào tạo Việt Nam. Từ thực tiễn giảng dạy tại trường tôi thấy rằng, để đạt hiệu quả cao trong mỗi phần học, tiết học cần có cách thiết kế bài giảng cho phù hợp với nội dung kiến thức; phương pháp, phương tiện dạy học phải phù hợp với từng đối tượng học sinh. Để qua mỗi phần học, tiết học học sinh thích thú với kiến thức mới, qua đó hiểu được kiến thức đã học trên lớp, đồng thời học sinh thấy được tầm quan trọng của vấn đề và việc ứng dụng của kiến thức trước hết để đáp ứng những yêu cầu của môn học, sau đó là việc ứng dụng vào các công việc thực tiễn trong đời sống xã hội. Việc xác định nội dung kiến thức cơ bản của bài giảng là một khâu rất quan trọng, nhưng chuyển nội dung đó thành tri thức của bản thân học sinh là một khoa học và nghệ thuật. Điều đó phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp giảng dạy của giáo viên. Giáo viên cần lựa chọn hình thức và phương pháp giảng dạy thích hợp nhất để học sinh lĩnh hội được kiến thức bài học một cách sâu sắc và bền vững. Không một phương pháp nào là vạn năng và sử dụng trong toàn bộ quá trình dạy học, mà tuỳ vào nội dung bài giảng mà ta sử dụng phương pháp nào là hiệu quả hơn cả hoặc là sự kết hợp nhiều phương pháp. Qua thời gian giảng dạy, nghiên cứu và tham dự các chuyên đề tôi đã được tiếp cận với nhiều phương pháp dạy học mới và những kỹ thuật dạy học tích cực, trong đó kỹ thuật dạy học mảnh ghép được xếp vào một trong những kỹ thuật dạy học tích cực với tất cả các bộ môn nói chung và bộ môn Tin học nói riêng. Kỹ thuật dạy học mảnh ghép là một kỹ thuật dạy học thể hiện quan điểm, chiến lược dạy học hợp tác, trong đó có kết hợp giữa hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm và liên kết giữa các nhóm. Kỹ thuật dạy học mảnh ghép có tác dụng kích thích tư duy sáng tạo và tính chủ động, phát huy sự năng động của học sinh, đồng thời rèn luyện cho các em tinh thần làm việc cá nhân, làm việc tập thể, kỹ năng trình bày kiến thức trước nhóm. Thực tế, học sinh thường xem Tin học là môn phụ nên không dành nhiều thời gian đi sâu tìm hiểu môn học. Đặc biệt là khi học lập trình rất nhiều em cảm thấy khó hiểu, khô khan. Và khi dạy về Chương trình con, tôi nhận thấy bên cạnh một số học sinh có thể vận dụng để viết được một số chương trình có sử dụng chương trình con thì vẫn còn nhiều học sinh chưa thực sự vận dụng được. Thậm chí có một số em còn nhầm lẫn khai báo chương trình con và lời gọi 1/22
2. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con chương trình con, chưa phân bệt được chương trình con kiểu hàm và chương trình con thủ tục, biến cục bộ và biến toàn cục, tham số hình thức và tham số thực sự. Xuất phát từ cơ sở trên, tôi đã chọn đề tài “Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con” (Chương 6 – SGK Tin học 11) để giúp các em có hứng thú hơn với môn học cũng như có thể vận dụng để viết được một số chương trình có sử dụng chương trình con. II. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép, phân nhóm học sinh viết các chương trình con rồi lập nhóm mảnh ghép để thành một chương trình hoàn chỉnh qua đó giúp học sinh nắm được bố cục của một chương trình có sử dụng chương trình con. Và thông qua các bài tập giúp học sinh biết vận dụng chương trình con, phân biệt được hàm và thủ tục, biến cục bộ và biến toàn cục, tham số hình thức và tham số thực sự. III. Nhiệm vụ của sáng kiến kinh nghiệm. Hệ thống lại các nội dung bài 17 và bài 18 trong chương VI - Tin học 11. Mạnh dạn đề xuất việc trình bày nội dung kiến thức về chương trình con, thay đổi một số ví dụ, bổ sung một số bài tập đảm bảo chuẩn kiến thức kỹ năng giúp học sinh hiểu rõ hơn và vận dụng chương trình con tốt hơn. IV. Đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu về vận dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con – SGK – Tin học 11 V. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm. Học sinh lớp 11B4, 11B5 , 11B6, 11B7, 11B8. VI. Phương pháp nghiên cứu. - Kết hợp thực tiễn giáo dục ở trường - Kiểm tra việc học tập của học sinh. - Giảng dạy và tiếp xúc với lớp. - Tham khảo các tài liệu về ngôn ngữ lập trình Pascal. - Tham khảo các tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học và các kỹ thuật dạy học tích cực. VII. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 20/3/2019 đến 20/5/2019. 2/22
3. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con B. NỘI DUNG I .Cơ sở lí luận - Căn cứ vào các nghị quyết, chỉ thị, thông tư về đổi mới chương trình giáo dục trung học phổ thông. - Chỉ thị 29/CT về việc đưa công nghệ thông tin vào nhà trường. - Các văn bản hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn Tin học, cấp THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Nhiệm vụ năm học của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm phát triển nguồn nhân lực công nghệ thông tin và các đề án dạy Tin học. - Căn cứ vào thực tiễn giảng dạy môn Tin học (cụ thể là khi dạy chương 6. “Chương trình con và lập trình có cấu trúc”) ở Trường: Học sinh đã có rất nhiều khó khăn trong việc nắm bắt nội dung chương trình con và vận dụng viết một chương trình có sử dụng chương trình con ở mức độ dơn giản. II.Thực trạng của vấn đề nghiên cứu Trong vài năm gần đây học sinh trong các trường phổ thông chủ yếu học các bộ môn tự nhiên hoặc tập trung vào các môn thuộc khối chọn thi đại học, cao đẳng; xao nhãng hẳn việc học các môn mà các em cho đó là môn phụ, trong đó có bộ môn Tin học. Đặc biệt, khi học về lập trình học sinh thường cảm thấy khô khan, khó hiểu. Mặt khác, trong thời đại bùng nổ thông tin, thế hệ học sinh ngày nay có điều kiện tiếp nhận thông tin từ nhiều phía, từ nhiều nguồn khác nhau chứ không phải từ một phía: từ thầy giáo- như trước đây, nên đòi hỏi giáo viên giảng dạy lựa chọn ra các kĩ thuật dạy học tích cực để học sinh không thấy nhàm chán môn học mà còn tiếp thu kiến thức bộ môn hiệu quả Để đáp ứng yêu cầu cải cách giáo dục, môn Tin học đã có nhiều tiến bộ về phương pháp và kĩ thuật dạy học. Để góp phần vào việc tìm tòi, vận dụng, hoàn chỉnh phương pháp giảng dạy bộ môn Tin học trong trường THPT tôi đã nghiên cứu đề tài: Sử dụng kỹ mảnh ghép trong giảng dạy chương trình con (Chương 6 – SGK – Tin học 11 ) 3/22
4. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con III. Nội dung 1. KỸ THUẬT MẢNH GHÉP 1.1. Thế nào là “kỹ thuật mảnh ghép”? Là hình thức học tập hợp tác kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm: - Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp (có nhiều chủ đề) - Kích thích sự tham gia tích cực của HS: - Nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác (Không chỉ hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 1 mà còn phải truyền đạt lại kết quả vòng 1 và hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 2). 1.2. Cách tiến hành “kỹ thuật mảnh ghép” VÒNG 1: Nhóm chuyên gia ▪ Hoạt động theo nhóm 3 đến 8 người [số nhóm được chia = số chủ đề x n (n = 1,2, )] ▪ Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ [Ví dụ : nhóm 1 : nhiệm vụ A; nhóm 2: nhiệm vụ B, nhóm 3: nhiệm vụ C, (có thể có nhóm cùng nhiệm vụ)] ▪ Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu hỏi, chủ đề và ghi lại những ý kiến của mình ▪ Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành “chuyên gia” của lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở vòng 2 VÒNG 2: Nhóm mảnh ghép: Hình thành nhóm 3 đến 6 người mới (1 – 2 người từ nhóm 1, 1 – 2 người từ nhóm 2, 1 – 2 người từ nhóm 3 ) 4/22
5. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con ▪ Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 được các thành viên trong nhóm mới chia sẻ đầy đủ với nhau ▪ Khi mọi thành viên trong nhóm mới đều hiểu được tất cả nội dung ở vòng 1 thì nhiệm vụ mới sẽ được giao cho các nhóm để giải quyết ▪ Các nhóm mới thực hiện nhiệm vụ, trình bày và chia sẻ kết quả 2. CHƯƠNG TRÌNH CON 2.1. Một số khái niệm - Chương trình con: Để giúp học sinh đưa ra được khái niệm này, ta có thể dẫn dắt bằng 2 ví dụ sau: VD1: Viết chương trình vẽ 100 hình chữ nhật có dạng * * * * * * * * * * * * * * * * → Để vẽ được 100 hình chữ nhật đó thì ta cần phải được 1 hình chữ nhật. Và để tránh việc viết lặp đi lặp lại một dãy lệnh để vẽ 1 hình chữ nhật này thì Turbo Pascal cho phép ta bố trí đoạn lệnh vẽ 1 hình chữ nhật thành 1 chương trình con. VD2: Viết chương trình tính và in ra màn hình S = 1! + 2! + 3! + . + N! (N: Nhập vào từ bàn phím) → Để làm được bài toán này, chúng ta phải xử lí bài toán con tính i! (với i chạy từ 1 đến N). Lúc này dãy lệnh để tính i! được gọi là 1 chương trình con. Vậy chương trình con là một dãy lệnh mô tả một số thao tác nhất định và có thể được thực hiện (được gọi) từ nhiều vị trí trong chương trình. - Biến toàn cục (global variable): Còn được gọi là biến chung, là biến được khai báo ở đầu chương trình, nó được sử dụng bên trong chương trình chính và cả bên trong chương trình con. - Biến cục bộ (local variable): Còn được gọi là biến riêng, là biến được khai báo ở đầu chương trình con, và nó chỉ được sử dụng bên trong chương trình con đó. - Tham số thực sự (actual parameter) là một tham số mà nó có thể là một biến toàn cục, một biểu thức hoặc một giá trị số mà ta dùng chúng khi truyền giá trị cho các tham số hình thức tương ứng của chương trình con. - Tham số hình thức (formal parameter) Có 2 loại tham số hình thức: tham trị và tham biến. 2.2. Phân loại chương trình con Trong Turbo Pascal, có 2 dạng chương trình con:Thủ tục (PROCEDURE) và Hàm (FUNCTION). 5/22
6. Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con 2.3. Cách viết và sử dụng chương trình con Trong phần này ta chỉ dừng lại ở mức độ giúp học sinh biết cách viết và sử dụng chương trình con và chỉ giới thiệu tham số hình thức, tham số thực sự mà không đi sâu vào cách truyền tham số bằng tham trị và tham biến theo đúng như “hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn tin học, cấp THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo”. 2.3.1. Cách viết và sử dụng thủ tục: * Cách viết thủ tục (Cú pháp khai báo): Được viết trong phần khai báo của chương trình, sau phần khai báo biến PROCEDURE TênThủTục [(Danh sách tham số hình thức)]; {phần đầu} [Các định nghĩa, khai báo hằng, khai báo biến] {phần khai báo} Begin ; {phần thân} End; Trong đó: VD1: Procedure UCLN (a,b : Integer); {có 2 tham số cùng kiểu} VD2: Procedure In_Tinh (x,y : Integer ; z : Real); Đây là một thủ tục có tên In_TINH với 3 tham số hình thức x, y, z. Kiểu của x và y là kiểu số nguyên integer còn kiểu của z là kiểu số thực real. * Sử dụng thủ tục (Thực hiện thủ tục): Sau khi thủ tục đã được khai báo, muốn sử dụng thủ tục đó thì phải thực hiện lời gọi thủ tục trong thân chương trình. Lời gọi thủ tục được thực hiện như sau: - Nếu thủ tục có tham số hình thức thì lời gọi thủ tục phải có tên thủ tục kèm theo thao số thực sự: ; TênThủTục (Danh sách tham số thực tế) ; ; - Nếu thủ tục không có tham số hình thức thì lời gọi thủ tục chỉ có tên thủ tục: ; TênThủTục ; ; 6/22