Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kỹ năng tính nhanh, tính nhẩm về phân số cho học sinh Lớp 5

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kỹ năng tính nhanh, tính nhẩm về phân số cho học sinh Lớp 5

1. Đinh Quốc Nguyễn TH Sơng Nhạn - Cẩm Mỹ - Đồng Nai SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THƠNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên : Đinh Quốc Nguyễn 2. Ngày tháng năm sinh : Ngày 25 tháng 10 năm 1976 3. Nam, nữ : Nam 4. Địa chỉ : xã Sơng Nhạn, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai 5. Điện thoại : (Cơ quan) 0613.701.013 (Nhà riêng) ĐTDĐ : 0933486044 6. Fax : E-mail: quocnguyen1525@yahoo.com.vn 7. Chức vụ : Giáo viên 8. Đơn vị cơng tác : Trường tiểu học Sơng Nhạn, Cẩm Mỹ, Đồng Nai. II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO Học vị (hoặc trình độ chuyên mơn, nghiệp vụ) cao nhất : Cử nhân GD Tiểu học - Năm nhận bằng : 2010 - Chuyên ngành đào tạo : Giáo dục tiểu học III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên mơn cĩ kinh nghiệm : Dạy học Số năm cĩ kinh nghiệm : 16 năm - Các sáng kiến kinh nghiệm đã cĩ trong 3 năm gần đây : + “Một số biện pháp giúp đỡ học sinh yếu tốn cho học sinh lớp 5” + “Nâng cao chất lượng dạy học thơng qua “Ứng dụng cơng nghệ thơng tin” + “Nâng cao chất lượng dạy học thơng qua “Rèn kỹ năng sử dung phương pháp sơ đồ đoạn thẳng bài tốn tìm 2 số lớp 4” 1
2. Đinh Quốc Nguyễn TH Sơng Nhạn - Cẩm Mỹ - Đồng Nai Sáng kiến kinh nghiệm : ĐỀ TÀI: “Rèn luyện kỹ năng tính nhanh, tính nhẩm về phân số cho học sinh lớp 5”. I. Tĩm tắt: Trong các mơn học ở bậc tiểu học, mơn tốn cĩ vị trí rất quan trọng. Tốn học với tư cách là một khoa học nghiên cứu một số mặt của thế giới khách quan, cĩ một hệ thống kiến thức cơ bản và phương pháp nhận thức rất cần thiết cho đời sống, sinh hoạt và lao động hằng ngày cho mỗi cá nhân con người. Tốn học cĩ khả năng phát triển tư duy lơgíc, bồi dưỡng và phát triển những thao tác trí tuệ cần thiết để nhận thức thế giới khách quan như: trừu tượng hố, khái quát hố, phân tích tổng hợp .nĩ cĩ vai trị rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận. Nĩ cĩ nhiều tác dụng trong việc phát triển trí thơng minh, tư duy độc lập, linh hoạt sáng tạo gĩp phần vào giáo dục ý chí, đức tính cần cù, ý thức vượt khĩ, khắc phục khĩ khăn của học sinh tiểu học. Vì nhận thức của học sinh giai đoạn này, cảm giác và tri giác của các em đã đi vào những cái tổng thể, trọn vẹn của sự vật hiện tượng, đã biết suy luận và phân tích. Nhưng tri giác của các em cịn gắn liền với hành động trực quan nhiều hơn, tri giác về khơng gian trừu tượng cịn hạn chế. Sự phát triển tư duy, tưởng tượng của các em cịn phù thuộc vào vật mẫu, hình mẫu. Quá trình ghi nhớ của các em cịn phù thuộc vào đặc điểm lứa tuổi, ghi nhớ máy mĩc cịn chiếm phần nhiều so với ghi nhớ lơgíc. Khả năng điều chỉnh chú ý chưa cao, sự chú ý của các em thường hướng ra ngồi vào hành động cụ thể chứ chưa cĩ khả năng hướng vào trong ( vào tư duy ). Tư duy của các em chưa thốt khỏi tinh cụ thể cịn mang tính hình thức . Hình ảnh của tượng tượng, tư duy đơn giản hay thay đổi. Cuối bậc tiểu học các em biết dựa vào ngơn ngữ để xây dựng hình tượng cĩ tính khái quát hơn. Trí nhớ trực quan hình tượng phát triển hơn so với trí nhớ từ ngữ lơgíc. Cuối bậc tiểu học, khả năng tư duy của các em chuyển dần từ trực quan sinh động sang tư duy trừu tượng, khả năng phân tích tổng hợp đã được diễn ra trong trí ĩc dựa trên các khái niệm và ngơn ngữ. Trong quá trình dạy học, hình thành dần khả năng trừu tượng hố cho các em địi hỏi người giáo viên phải nắm được đặc điểm tâm lí của các em thì mới cĩ thể dạy tốt và hình thành kĩ năng, kĩ xảo, phát triển tư duy và khả năng sáng tạo cho các em, giúp các em đi vào cuộc sống và học lên các lớp trên một cách vững chắc hơn. Dựa vào đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học mà trong quá trình dạy học phải làm cho những tri thức khoa học xuất hiện như một đối tượng, kích thích sự tị mị, sáng tạo .cho hoạt động khám phá của học sinh, rèn luyện và phát triển khả năng tư duy linh hoạt sáng tạo, khả năng tự phát hiện, tự giải quyết vấn đề, khả năng vận dụng những kiến thức đã học vào những trường hợp cĩ liên quan vào đời sống thực tiễn của học sinh. Cùng với sự phát triển của xã hội, mọi hoạt động của con người địi hỏi phải linh hoạt. Trong tính tốn cũng vậy để sử dụng thời gian một cách tiết kiệm và hiệu 2
3. Đinh Quốc Nguyễn TH Sơng Nhạn - Cẩm Mỹ - Đồng Nai quả nhất, người tính phải cĩ một thủ thuật tính khác hẳn với cách tính thơng thường. Đĩ khơng cách nào khác chính là “tính nhanh, tính nhẩm”. Do đĩ tính nhanh, tính nhẩm là phương tiện khơng thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt là đối với học sinh khá giỏi cấp Tiểu học. Hơn thế nữa qua tính nhanh rèn cho học sinh vận dụng linh hoạt, khéo léo tính chất của các phép tính để tìm ra kết quả tính tốn một cách nhanh nhất. Giải pháp của tơi: cho HS tìm hiểu các dạng tốn tính nhanh về phân số. - Những quy tắc, cơng thức, tính chất áp dụng cho giải tốn tính nhanh về phân số. - Phương pháp giải các dạng tốn, cách giải khác (nếu cĩ). - Những sai lầm học sinh mắc phải. Nghiên cứu đề tài này được tiến hành trên hai nhĩm tương đương ở hai nhĩm trong lớp 51 trường Tiểu học Thuận Phú 2 – Đồng Phú – Bình Phước. Nhĩm A là nhĩm thực nghiệm( gồm 5 học sinh lớp 5 1), nhĩm B là nhĩm đối chứng (gồm 5 học sinh lớp 51). Nhĩm thực nghiệm được thực hiện biện pháp tích cực khi dạy dạng toán “tính nhanh, tính nhẩm về phân số” Sau một thời gian nghiên cứu và dạy cho học sinh khá giỏi các dạng tốn liên quan đến phân số, kết quả cho thấy: - Củng cố cho học sinh vững chắc hơn các kiến thức về phân số. Khi các em hiểu kiến thức về phân số một cách cĩ hệ thống, từ đĩ vận dụng vào từng dạng bài tập một cách dễ dàng. Giải được các bài tập khĩ mà khơng ngại, khơng sợ. - Kĩ năng giải các bài tốn được hình thành qua nhiều bài luyện tập như tìm hiểu bài tốn, phân tích các dữ kiện đầu bài, lập kế hoạch giải tốn và trình bày lời giải rất nhanh, rất khoa học. - Khả năng lập luận, diễn đạt trong việc giải tốn của các em chặt chẽ hơn, lơ gíc hơn. - Ngồi ra các em cịn rất hứng thú và yêu thích học tốn, nhất là các bài tốn về phân số, nhiều em cĩ kĩ năng, kĩ xảo giải tốn tốt. - Kết quả cụ thể như sau (lấy ở kết quả kiểm tra sau tác động). ĐIỂM 5 EM ĐƯỢC BỒI DƯỠNG 5 EM KHƠNG ĐƯỢC BỒI DƯỠNG 1 1 → 4 0 0 em = 0% 2 1 5 → 6 0 em = 0% 4 em = 80% 2 1 7 → 8 2 em = 40 % 1 em = 20% 2 9 → 10 3 em = 60 % 0 em = 0% 3
4. Đinh Quốc Nguyễn TH Sơng Nhạn - Cẩm Mỹ - Đồng Nai Qua kết quả trên tơi thấy việc dạy cho học sinh giải các bài tốn tính nhanh,tính nhẩm về phân số thực sự đã gĩp phần nâng cao chất lượng học mơn tốn của các em học sinh lớp 5. Muốn truyền đạt cho học sinh nắm được cách giải các bài tốn về phân số, người giáo viên phải nghiên cứu, đọc nhiều tài liệu, sách tham khảo để tìm ra các dạng bài tập theo nội dung kiến thức khác nhau một cách cụ thể. Sau đĩ sắp xếp các bài tốn đĩ theo hệ thống từ dễ đến khĩ, từ đơn giản đến phức tạp. II.Giới thiệu 1.Tìm hiểu thực trạng *Về phía giáo viên và học sinh Một lý do ảnh hưởng khơng nhỏ đến chất lượng học sinh giỏi đĩ là phần lớn giáo viên truyền đạt (dạy) một cách sao chép tồn bộ những gì trong sách nâng cao đã viết. Học sinh tiếp thu bài rập khuơn, máy mĩc. Hơn nữa bậc tiểu học cĩ sự khác biệt so với trung học cơ sở, phổ thơng trung học. Học sinh phải thi hai mơn: Văn – Tiếng việt và Tốn, mà để đạt giải cả hai mơn ít ra điểm phải đạt từ trung bình trở lên. Qua các kỳ thi mơn Văn điểm thường cao do chấm theo từng ý, từng câu, từng từ do đĩ dễ cĩ điểm. Mơn tốn thì khác, nhiều em điểm thấp cĩ cả điểm kém. Vậy mơn Tiếng việt điểm cao mà mơn Tốn điểm thấp dưới trung bình thì cũng chẳng đạt danh hiệu gì. Các trường đạt giải học sinh giỏi nhiều hay ít phụ thuộc rất nhiều vào mơn tốn. Cấu trúc của một đề thi học sinh giỏi mơn Tốn thường cĩ bài tập tính nhanh. Đây là bài tập gỡ điểm nhưng học sinh ít khi làm trọn vẹn. Các kiểu bài tập tính nhanh yêu cầu sử dụng kiến thức cơ bản và sử dụng một cách hợp lý. Nhưng cĩ lẽ tốn tính nhanh về phân số là khĩ nhất vì mức khĩ khơng chỉ với số tự nhiên, số thập phân lại cịn phải phân tích và rút gọn phân số nữa. Qua các đề thi, học sinh ít khi làm được. *.Kết quả điều tra thực trạng Trong sách giáo khoa, sách bài tập tốn của học sinh lớp 5 trình bày bốn dạng tốn tính nhanh cơ bản là cơ sở tiền đề cho dạy và viết các dạng cịn lại trong tốn nâng cao. Các đề thi học sinh giỏi lớp 5, đề bài nhìn chung giống sách giáo khoa – tài liệu nâng cao hoặc biến đổi đi. Do đĩ, chương trình nâng cao được coi là cẩm nang để giáo viên dạy bồi dưỡng học sinh sử dụng. Nhưng nếu quá chú trọng nâng cao đơi khi bài tập trong sách giáo khoa học sinh lại khơng làm được. Đi học bồi dưỡng nhưng chẳng tiến bộ hơn ở trong lớp học. Tơi xin trình bày bốn dạng tính nhanh cơ bản trong sách giáo khoa, sách bài tập tốn 5. 3 4 5 1 - Cộng phân số cĩ mẫu số khác nhau 16 5 16 15 6 14 5 23 - Tìm tích các phân số 5 32 6 28 - Tốn cĩ các phép tính cộng, trừ, nhân, chia trên một phân số 4
5. Đinh Quốc Nguyễn TH Sơng Nhạn - Cẩm Mỹ - Đồng Nai 4,8 0,5 16 0,25 20 :10 4200 0,02 - Một phân số nhân một tổng các phân số, một phân số nhân một hiệu các 1 2 3 7 5 2 phân số hoặc 5 5 4 9 3 3 Qua giờ thăm lớp kết hợp phỏng vấn một số ban bè đồng nghiệp, tơi nhận thấy rằng thực tế trong quá trình giảng dạy tính nhanh về phân số, giáo viên cịn bộc lộ một số nhược điểm như: 1. Chưa khắc sâu kiến thức cơ bản áp dụng cho tính nhanh, khi dạy giáo viên cịn phụ thuộc vào sách nâng cao nhiều, chưa biến tri hức của sách thành của riêng mình. Học sinh tiếp thu bài một cách quá máy mĩc. 2. Một số giáo viên khi giảng thì đầy đủ, nhưng khi giải tốn bỏ một số bước mà cho là khơng cần thiết nên kết quả đúng vẫn khơng được tính điểm. 3. Lo chất lượng, thành tích của nhà trường, một số giáo viên dạy nâng cao đột ngột gây khĩ khăn cho sự thu hút của học sinh. Ví dụ, cùng chữa một đề thi học sinh giỏi, hai giáo viên dạy qua bài tập cũng khác nhau. Giáo viên dạy chẻ nhỏ chương trình qua bài tập thì học sinh dễ tiếp thu bài từ đĩ nắm được bản chất của dạng tốn. Ngược lại với một bài tập duy nhất nếu các em hiểu chưa nhiều, sau đĩ yêu cầu làm bài tập 2 chắc gì học sinh đã làm tốt. Tuy nhiên kết quả chất lượng phụ thuộc phần nhiều vào học sinh đĩ là đặc điểm tâm sinh lý, sự tự tin và nhất là khơng được vội vàng hấp tấp vội vàng khi làm bài. Hơn nữa sự quan tâm của gia đình cũng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng, cha mẹ quan tâm, sẵn sàng đến nhà trường nhờ thầy cơ giảng bài, giải đáp thắc mắc cho cả cha con từ đĩ phụ huynh tìm hiểu cách dạy của thầy cơ và đọc sách để dạy con thì gia đình nào quan tâm đến con cái thì kết quả học tập vẫn cao hơn. Trong những năm học trước khơng chỉ đa số các em tham gia dự thi học sinh giỏi huyện đạt kết quả chưa cao, đặc biệt là mơn tốn. Mà chính học sinh các lớp tham gia thi học sinh giỏi vịng trường kết quả cịn rất hạn chế. 2.Giải pháp thay thế Để học sinh lớp 5 1 trường Tiểu học Thuận Phú 2 thực hành tính nhanh các bài tốn về phân số ngồi việc phải khắc phục những nhược điểm trên, tốn tính nhanh, tính nhẩm về phân số cĩ thể chia ra các dạng nhỏ. Qua nghiên cứu tài liệu trên tơi xin trình bày 5 dạng sau: Dạng I: Tính tổng các phân số cĩ các cặp mẫu số bằng nhau: A. Về phương diện lý thuyết: - Tổng các phân số khơng thay đổi khi ta thay đổi vị trí các phân số. - Khi ta nhân (hay chia) các tử số và mẫu số với cùng một số thì ta được phân số mới bằng phân số đã cho. B. Về phương diện thực hành: 5