Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng tranh minh họa trong dạy học bộ môn Ngữ văn 6

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng tranh minh họa trong dạy học bộ môn Ngữ văn 6

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRANH MINH HỌA TRONG DẠY HỌC BỘ MƠN NGỮ VĂN 6 PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ “Văn học là nhân học” Văn học cĩ vai trị rất quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư duy của con người. Là một mơn học thuộc nhĩm khoa học xã hội, mơn văn cĩ tầm quan trọng trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Đồng thời cũng là mơn học thuộc nhĩm cơng cụ, mơn văn cịn thể hiện rõ mối quan hệ với các mơn học khác. Học tốt mơn văn sẽ cĩ tác động tích cực tới các mơn học khác và ngược lại các mơn khác cũng gĩp phần học tốt mơn văn. Điều đĩ đặt ra ỵêu cầu tăng cường tính thực hành, giảm lý thuyết gắn học với hành gắn kiến thức với thực tiễn hết sức phong phú, sinh động của cuộc sống. Khánh Hưng là một xã nghèo nằm trong chương trình 135 được sự ưu tiên mọi mặt của chính phủ, phần lớn học sinh sống trên địa bàn nằm trên kênh rạch đường xá đi lại khĩ khăn điều kiện kinh tế của đại bộ phận nhân dân sống bằng nghề nơng nghiệp, ngư nghiệp phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên nên kinh tế gặp khơng ít khĩ khăn. Chất lượng đầu vào thấp làm ảnh hưởng khơng nhỏ đến khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh. Bên cạnh đĩ nhận thức của phụ huynh học sinh cịn hạn chế ít quan tâm đến con em mình, phần lớn thiết bị dạy học kém chất lượng cũng làm giảm tính hiệu quả của giờ dạy. Trong những năm qua, tơi là giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ mơn ngữ văn 6 Trường THPT Khánh Hưng. Bản thân tơi luơn phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh theo tinh thần đổi mới. Một phương pháp mà tơi đã và đang sử dụng nhằm nâng cao chất lượng dạy học đĩ là việc tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học trong bộ mơn ngữ văn 6. Với tinh thần “Bám sát sách giáo khoa, lấy sách giáo khoa là phương tiện dạy học cơ bản” tơi đã cố gắng phát huy tối đa phương tiện dạy học này, ngồi ra Bộ Giáo Dục & Đào Tạo cũng đã hỗ trợ thêm một số bức tranh, cịn các phương tiện khác như: phiếu thảo luận, sơ đồ, biểu bảng tự giáo viên chuẩn bị. Để cĩ được các phương tiện dạy học bổ sung buộc giáo viên phải tự làm, sáng chế như: bảng phụ, giấy khổ to, vẽ thêm tranh minh họa Từ những vấn đề trên tơi chọn viết sáng kiến kinh nghiệm với nhan đề là: “Phương pháp sử dụng tranh minh họa trong dạy học bộ mơn ngữ văn 6”. PHẦN II : NHỮNG BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1 - Đặc điểm: Bộ mơn Ngữ văn 6 cĩ đặc thù riêng nĩ khác với các bộ mơn khác ở chỗ: Học sinh cảm nhận văn bản chủ yếu bằng ngơn từ trong văn bản. Tranh minh họa chỉ là 1
2. một phương tiện hỗ trợ cho quá trình tiếp nhận văn bản ở học sinh. Tuy nhiên, tranh minh họa cũng rất cần thiết đối với việc giảng dạy. Nĩ gĩp phần tạo nên sự hứng thú trong học tập ở học sinh và giúp cho học sinh tiếp thu tri thức một cách nhẹ nhàng nhưng hiệu quả hơn. 2 - Thực trạng Năm học 2008-2009, tơi là giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ mơn Ngữ văn 6 Trường THPT Khánh Hưng. Mới bước đầu làm quen với phương pháp mới, tơi đã cố gắng nhưng cịn nhiều hạn chế trong việc sử dụng các phương tiện dạy học. Bộ Giáo dục & Đào tạo cĩ cấp cho nhà trường một số bức tranh minh họa. Cịn lại những phương tiện khác thì tự giáo viên chuẩn bị. Việc sử dụng tranh minh họa của tơi trong các tiết dạy mới chỉ dừng lại ở việc quan sát tạo tâm thế hứng thú học tập của học sinh, hơn nữa cĩ một số tiết dạy khơng cĩ tranh riêng mà chỉ cĩ tranh trong sách giáo khoa. Qua một năm học tơi nhận thấy học sinh chưa cảm nhận được sâu sắc văn bản bằng ngơn từ mà phải cĩ tranh minh hoạ. Vì vậy kênh hình phải được khai thác triệt để hơn. 3 - Các biện pháp sử dụng tranh minh họa: 3 . 1 Giáo viên phải cĩ sự chuẩn bị: Để tiết dạy đạt được mục tiêu giáo dục tư tưởng, tình cảm tốt đẹp cho học sinh địi hỏi người giáo viên phải cĩ sự chuẩn bị kĩ càng, chu đáo. Đối với việc sử dụng tranh minh họa, giáo viên phải biết rõ Bộ Giáo dục & Đào tạo cĩ cấp tranh cho văn bản đĩ khơng, trong sách giáo khoa cĩ hình vẽ khơng? Nếu cĩ thì giáo viên cĩ thể sử dụng nếu khơng thì giáo viên tự phải thuê vẽ hoặc tự vẽ thêm tranh minh họa. Giả sử phải vẽ thêm tranh minh họa cho bài dạy thì yêu cầu bức tranh phải cĩ nội dung phù hợp cĩ ý nghĩa giáo dục cao, tránh tình trạng tranh khơng đúng với chủ đề bài giảng , gây cảm giác hoang mang ở học sinh trong khi sử dụng hoặc làm học sinh khĩ hiểu. Như vậy sự chuẩn bị của giáo viên là rất cần thiết trước khi lên lớp dạy. Ví dụ: khi dạy văn bản “Treo biển” chúng ta cĩ thể vẽ một bức tranh minh họa nĩi về nội dung của cái biển trong từng lần thay đổi. 3 . 2 Cần sử dụng tranh đúng thời điểm (đúng lúc, đúng chỗ, đúng nội dung). Việc sử dụng tranh cần kết hợp linh hoạt với hệ thống câu hỏi. Trong quá trình phân tích văn bản giáo viên cần đưa tranh minh họa để bổ sung, khắc sâu kiến thức. Nhưng cũng cần lưu ý tránh tình trạng đưa tranh liên tục làm cho học sinh cĩ cảm giác lan man. Khi đưa tranh cho học sinh quan sát trả lời ý cần khai thác xong cần cất tranh ngay. Cũng cĩ thể đưa tranh khi đã phân tích đầy đủ nội dung, ý nghĩa văn bản để học sinh mở rộng, liên hệ kiến thức, đồng thời cũng cĩ thể vừa phân tích kênh chữ vừa phân tích kênh hình. Ví dụ khi dạy tiết 31 bài 8 văn bản: “Cây bút thần” tơi đã chuẩn bị 3 bức tranh do Bộ Giáo dục & Đào tạo cấp. (1: Mã Lương vẽ cá, chim. 2: Mã Lương vẽ cho người nghèo. 3: Mã Lương vẽ cho vua). Khi bước vào phân tích văn bản tơi treo bức tranh thứ nhất lên bảng cho học sinh quan sát rồi nêu câu hỏi. Giáo viên: Em hãy cho biết Mã Lương ham học vẽ như thế nào? 2
3. Học sinh: Khi đi kiếm củi Mã Lương dùng que vạch xuống đất để vẽ chim, dùng tay nhúng xuống nước để vẽ cá. Giáo viên: Tại sao Mã Lương cĩ được năng khiếu đĩ? Học sinh: Vì Mã Lương vẽ giỏi và say mê học vẽ. Khi giảng xong nội dung đĩ, tơi cất bức tranh thứ nhất đi, đến nội dung thứ hai tơi treo bức tranh thứ hai lên để học sinh quan sát rồi nêu câu hỏi. Giáo viên: Em hãy cho biết Mã Lương đang vẽ những gì cho người nghèo? Học sinh: Vẽ cày, vẽ cuốc, đèn, xơ múc nước Giáo viên: Tại sao Mã Lương khơng vẽ những vật quý như: Vàng, bạc, đá quý ? Học sinh: Vì cuốc, cày là những cơng cụ lao động tạo ra của cải vật chất. Giảng xong nội dung thứ hai tơi cất bức tranh đĩ đi và treo bức tranh thứ ba lên cho học sinh quan sát rồi đặt câu hỏi: Giáo viên: Mã Lương đang vẽ những gì? Cảnh tượng Mã Lương vẽ ra sao? Học sinh: Mã Lương vẽ thuyền biển cho vua đi chơi. Trên biển sĩng cuồn cuộn làm thuyền của vua bị chao đảo. Tơi treo lại bức tranh thứ hai và nêu yêu cầu cho học sinh thảo luận. Giáo viên: Em hãy so sánh và cho biết thái độ của Mã Lương đối với người nghèo, đối với nhà vua? Qua đĩ cho ta biết gì về phẩm chất của Mã Lương? Học sinh: + Bức tranh thứ hai: Mã Lương rất vui hạnh phúc khi vẽ cho người nghèo. + Bức tranh thứ ba: Mã Lương căm giận bọn thống trị đang ra tay trừng trị bọn chúng. Phẩm chất của Mã Lương: Mã Lương là người thơng minh, yêu quý người nghèo, căm nghét bọn thống trị tham lam độc ác . Giáo viên: Em hãy cho biết tình cảm của em đối với Mã Lương ? Học sinh : Khâm phục,yêu quý . Giáo viên: Qua nhân vật Mã Lương em rút ra được bài học gì? Học sinh: Phải cố gắng chăm chỉ học tập tốt để trở thành người cơng dân tốt của xã hội. 4 - Kết quả: Trong năn học 2008-2009, với việc áp dụng cách sử dụng tranh minh họa như trên tơi đã thấy cĩ sự khác biệt trong nhận thức của học sinh. Số học sinh hứng thú học: 95% Số học sinh tìm ra được phẩm chất của Mã Lương: 85% Số học sinh rút ra được bài học cho bản thân: 98% Trên đây là một kết quả khả quan trong quá trình thực hiện của bản thân tơi. PHẦN III : KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 1 - Kết luận: Qua các tiết dạy tơi nhận thấy việc sử dụng tranh minh họa muốn đạt được hiệu quả tối ưu cần phải cĩ sự linh hoạt trong quá trình sử dụng. Tùy từng văn bản mà ta áp dụng cho đúng lúc. đúng chỗ. Việc sử dụng tranh minh họa sẽ tạo tâm thế học tập 3
4. hứng thú ở học sinh, tạo cho tiết dạy sinh động, khơng nhàm chán. Đồng thời giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về văn bản. Việc sử dụng tranh minh họa là cả mơt quá trình tìm tịi, sáng tạo, chuẩn bị chu đáo của bản thân người giáo viên. Là một giáo viên nên cần học hỏi nhiều hơn ở đồng nghiệp, vì vậy tơi rất mong được sự gĩp ý của Ban lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp. 2 - Đề xuất, kiến nghị 2. 1/ Đối với phụ huynh: - Quan tâm hơn đến việc học hành của con em mình, đầu tư nhiều thời gian cho con cái học tập, khơng nên để cho các em phụ giúp nhiều cơng việc của gia đình. - Hướng dẫn và tạo cho con thĩi quen đọc sách, định hướng tình cảm, bồi dưỡng tâm hồn cho con để các em cĩ điều kiện thuận lợi trong việc bộc lộ và phát triển cảm xúc. - Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên với giáo viên bộ mơn văn để tìm hiểu, nắm bắt kịp thời tình hình học tập của con em mình. 2 . 2/ Đối với Phịng giáo dục - Tổ chức hội thảo chuyên đề cho giáo viên bộ mơn văn trong từng năm để giáo viên cĩ dịp trao đổi kinh nghiệm, bàn luận tìn ra biện pháp tối ưu, tích cực nâng cao chất lượng dạy học mơn văn. - Đầu tư trang thiết bị, dụng cụ trực quan, đặt biệt là đầu tư cơng nghệ thơng tin để hỗ trợ cho giáo viên giảng dạy mơn văn. 2 . 3/ Đối với địa phương - Quản lý chặt chẽ các điểm kinh doanh Internet và các điểm dịch vụ khơng lành mạnh, làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập của học sinh. - Quan tâm sát sao, hiệu quả đến chất lượng giáo dục ở địa phương, đầu tư cơ sở vật chất kịp thời cho hoạt động dạy và học. Khánh Hưng, ngày 10 tháng 04 năm 2009 Người viết sáng kiến kinh nghiệm Mai Bé Tùng 4