Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn Lịch sử

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn Lịch sử

1. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” MỤC LỤC Phiếu nhận xét, xếp loại SKKN 3 PHẦN MỞ ĐẦU Lý do chọn đề tài 5 Mục đích nghiên cứu đề tài 7 Phương pháp nghiên cứu 7 PHẦN NỘI DUNG Cơ sở lý luận của vấn đề 9 Cơ sở thực tiễn của vấn đề 10 Thực trạng của vấn đề 10 Các biện pháp để giải quyết vấn đề 9 Hiệu quả của SKKN 16 PHẦN KẾT LUẬN Kết luận 18 Bài học kinh nghiệm 19 Dự kiến về cải tiến cấu trúc thơi gian tới 19 Đề nghị, kiến nghị 19 Tài liệu tham khảo 21 Ngô Thị Thoan 1 Trường THCS Minh Châu
2. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” PHÒNG GD & ĐT YÊN MỸ CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG THCS MINH CHÂU Độc lập – Tự do – Hạnh phúc Tên đề tài: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn lịch sử Tác giả: Ngô Thị Thoan Chức vụ: Giáo viên Dạy môn lịch sử Bộ phận công tác: Tổ xã hội Ngô Thị Thoan 2 Trường THCS Minh Châu
3. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1/ Lý do chọn đề tài Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, cuộc cách mạng khoa học công nghệ như một luồng gió mới thổi vào và làm lay động nhiều lĩnh vực trong cuộc sống. Hơn bao giờ hết con người đang đứng trước những diễn biến thay đổi to lớn, phức tạp về lịch sử xã hội và khoa học- kỹ thuật. Nhiều mối quan hệ mâu thuẫn của thời đại cần được giải quyết trong đó có mâu thuẫn yêu cầu ngành GD- ĐT nói chung và người thầy chúng ta nói riêng phải giải quyết ngay, đó là mâu thuẫn giữa quan hệ sức ép của khối lượng tri thức ngày càng tăng và sự tiếp nhận của con người có giới hạn, bởi vì sự nhận thức của con người nói chung là tuyệt đối và không có giới hạn song sự thu nhận, hiểu biết kiến thức của mỗi con người đều hữu hạn và tương đối. Nhiệm vụ trên đây đã đặt ra cho người giáo viên bên cạnh việc bồi dưỡng kiến thức chuyên môn thì phải cải tiến phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giáo dục để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Như chúng ta đã biết, môn Lịch sử có vị trí và ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ. Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hào với thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên và từ đó xác định nhiệm vụ trong hiện tại có thái độ đúng đối với sự phát triển hợp quy luật của tương lai. Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ 2 khoá VIII đã nhấn mạnh: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp GD-ĐT khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy- học đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh” Trong việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học, việc phát huy tính tích cực của học sinh có ý nghĩa rất quan trọng. Bởi vì xét cho cùng công việc giáo dục phải được tiến hành trên cơ sở tự nhận thức, tự hành động. Giáo dục phải Ngô Thị Thoan 3 Trường THCS Minh Châu
4. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” được thực hiện thông qua hành động và hành động của bản thân (tư duy và thực tiễn). Vì vậy việc khơi dậy, phát triển ý thức, ý chí, năng lực, bồi dưỡng, rèn luyện phương pháp tự học là con đường phát triển tối ưu của giáo dục. Qua nhiều năm giảng dạy môn Lịch sử ở trường THCS đặc biệt là từ khi thực hiện thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học tôi nhận thấy đây là một vấn đề bổ ích về lí luận cũng như thực tiễn. Nó có ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng cao chất lượng bộ môn bởi vì đối tượng là học sinh THCS thì về mặt thể chất cũng như tinh thần, sự nhận thức, năng lực tư duy của các em đã phát triển ở mức độ cao hơn các em ở bậc tiểu học và các em ở lớp trên thì cao hơn các em ở lớp dưới. Nếu được khơi dậy đúng mức tính tích cực, sự chủ động trong học tập cũng như các hoạt động khác không những làm cho các em thu nhận được một lượng tri thức tốt nhất cho bản thân mà còn là cơ sở vững chắc để các em bước vào bậc THPT – nơi mà các em sẽ phải có năng lực tư duy và ý thức tự học cao hơn. Từ trước tới nay, đã có rất nhiều người đề cập đến vấn đề phát huy tích tính cực của học sinh trong học tập Lịch sử từ bậc THCS đến Đại học. Tuy nhiên, những vấn đề mà các nhà nghiên cứu đưa ra chỉ áp dụng vào một bậc học cụ thể mà ít đi sâu vào một khối lớp cụ thể. Vì vậy trong khuôn khổ bài viết này tôi chỉ xin lưu ý đến một khía cạnh gắn liền với việc giảng dạy nhiều năm môn Lịch sử, đó là khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử (phần Lịch sử thế giới lớp 8- 9) với mục đích là góp một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn Lịch sử ở trường THCS nơi tôi đang giảng dạy, đồng thời cũng là để trao đổi, học tập kinh nghiệm của các thầy cô giáo, các đồng nghiệp nhằm nâng cao trình độ chuyên môn cũng như phương pháp dạy học. Những vấn đề mà tôi nêu ra trên cơ sở được trang bị những kiến thức cơ bản nhất, phương pháp dạy học Lịch sử cũng như việc khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8- 9 (phần Lịch sử thế giới). Nếu thầy giáo chỉ làm chức năng truyền thụ kiến thức thì sẽ thực hiện phương châm “Thầy giáo là trung tâm’’ học sinh sẽ thụ động tiếp nhận kiến thức, sẽ học thuộc lòng những gì thầy giáo giảng và cho ghi cũng như trong sách Ngô Thị Thoan 4 Trường THCS Minh Châu
5. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” đã viết. Đó chính là cách giảng dạy giáo điều, nhồi sọ biến giáo viên thành người thuyết trình, giảng giải và học sinh thụ động tiếp nhận những điều đã nghe, đã đọc. Có nhà giáo dục đã gọi đó là cách “Nhai kiến thức rồi mớm cho học sinh”. Chúng ta đều biết rằng việc dạy học được tiến hành trong một quá trình thống nhất gồm hai khâu có tác dụng tương hỗ nhau: giảng dạy và học tập. Cả việc giảng dạy và học tập đều là một quá trình nhận thức, tuân theo những quy luật nhận thức. Nhận thức trong dạy học được thể hiện trong hoạt động của giáo viên và học sinh đối với việc truyền thụ và tiếp thu một nội dung khoa học được quy định trong chương trình với những phương pháp dạy học thích hợp, những phương tiện hình thức cần thiết để đạt được kết quả nhất định đã đề ra. Từ lâu các nhà sư phạm đã nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. Nhà giáo dục người Đức là Disterverg đã khẳng định đúng đắn rằng: “Người giáo viên tồi truyền đạt chân lí, người giáo viên giỏi dạy cách tìm ra chân lí”. Điều này có nghĩa rằng người giáo viên không chỉ giới hạn công việc của mình ở việc đọc cho học sinh ghi chép những kiến thức có sẵn, bắt các em học thuộc lòng rồi kiểm tra điều ghi nhớ của các em thu nhận được ở bài giảng của giáo viên hay trong sách giáo khoa. Điều quan trọng là giáo viên cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản (bao gồm kiến thức khoa học, sự hiểu biết về các quy luật, nguyên lí và các phương pháp nhận thức ) làm cơ sở định hướng cho việc tự khám phá các kiến thức mới, vận dụng vào học tập và cuộc sống. Vì vậy, việc cho các em quan sát kênh hình rồi từ đó các em rút ra những nhận xét, tiếp thu tri thức, bồi dưỡng, rèn luyện về học tập là con đường phát triển tối ưu của giáo dục - đó chính là con đường lấy học sinh làm trung tâm, làm chủ thể của việc nhận thức với sự hướng dẫn, giáo dục tích cực có hiệu quả của giáo viên, điều này được thực hiện trên cơ sở hoạt động tích cực, tự giác của học sinh. Đây là tính ưu việt của phương pháp phát huy tính tích cực của học Ngô Thị Thoan 5 Trường THCS Minh Châu
6. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” sinh được gọi là phương pháp dạy học mới để phân biệt với phương pháp dạy học cũ hay còn gọi là kiểu dạy học truyền thống. Xuất phát từ tình hình thực tế đất nước, đặc biệt là trước công cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển như vũ bão, việc chỉnh lý chương trình giáo dục và thay đổi nội dung sách giáo khoa là một vấn đề rất cấp thiết và vô cùng quan trọng. Chính vì lẽ đó mà “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nhằm để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và chương trình giáo dục đổi mới hiện nay, người giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với hướng dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm”. Một trong những phương pháp đặc trưng bộ môn Lịch sử là phương pháp “Khai thác kênh hình” trong giảng dạy. Từ thực tế cho thấy chuẩn bị “Khai thác kênh hình” làm dụng cụ trực quan là công tác rất khó khăn, rất công phu và rất tốn kém như: + Sử dụng “Khai thác kênh hình” như thế nào để đảm bảo tính trực quan. + Sử dụng “Khai thác kênh hình” như thế nào để đạt hiệu quả cao trong giảng dạy Lịch sử lại là một vấn đề càng khó khăn hơn. Đó cũng chính là vấn đề của mỗi người giáo viên Lịch sử đã và đang quan tâm hiện nay, với hy vọng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Lịch sử. Vì vậy mà trong bài viết này tôi xin trình bày: “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử ( phần Lịch sử thế giới 8-9)” sẽ giúp cho việc dạy học theo phương pháp mới và việc thực hiện chương trình giáo dục mới sẽ đạt hiệu quả cao hơn như mong muốn. 2. Mục đích của việc nghiên cứu đề tài: Về lí luận và thực tiễn, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong việc sử dụng đồ dùng trực quan trong học tập môn Lịch sử là điều cần thiết và quan trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục. Đó chính là lí do chủ yếu để nghiên cứu vấn đề này. Nội dung gồm: a. Cơ sở lí luận của việc khai thác kênh hình trong dạy-học lịch sử Ngô Thị Thoan 6 Trường THCS Minh Châu
7. SKKN “Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học Lịch sử 8-9 phần Lịch sử thế giới” b. Thực tiễn của việc khai thác kênh hình trong trong dạy -học ở trường THCS. c. Những biện pháp sư phạm để phát huy hiệu quả của việc khai thác kênh hình . 3. Phương pháp nghiên cứu: a- Đối tượng nghiên cứu. - Nội dung chương trình SGK, sách bài tập lịch sử THCS . - Sách hướng dẫn giáo viên, phân phối chương trình lịch sử THCS, thuật ngữ lịch sử và các tài liệu có liên quan - Đối tượng HS THCS đặc biệt là HS lớp 8- 9. - Giáo viên dạy bộ môn và thực trạng việc khai thác kênh hình . ở trường THCS hiện nay. b- Nhiệm vụ, mục đích. - Nhìn rõ thực trạng việc khai thác kênh hình ở trường THCS những ưu điểm, nhược điểm. - Nguyên tắc và phương pháp khai thác kênh hình ở trường THCS. - Rút ra những yêu cầu chung và bài học kinh nghiệm khi khai thác kênh hình trong giảng dạy gắn với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lịch sử. c- Phương pháp nghiên cứu. - Điều tra, phán đoán. - Phương pháp phân tích, tổng hợp. - Phương pháp thực nghiệm. - Phương pháp khảo sát đánh giá. Ngô Thị Thoan 7 Trường THCS Minh Châu