Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp giúp học sinh tự học tự nghiên cứu

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp giúp học sinh tự học tự nghiên cứu

1. Sáng kiến kinh nghiệm Huỳnh Như Nhất Tú Sáng kiến kinh nghiệm PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC SINH TỰ HỌC TỰ NGHIÊN CỨU A. CẤU TRÚC ĐỂ TÀI Sáng kiến kinh nghiệm được trình bày các phần như sau: I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1. Lý do khách quan 2. Thực trạng II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. Cơ sở lý luận của vấn đề 2. Những thuận lợi khĩ khăn trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài: a. Thuận lợi: b. Khĩ khăn: 3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề a.Phương pháp nghiên cứu a.1. Về lý luận: a.2. Về thực tiễn: a.3. Phạm vi nghiên cứu: b. Yêu cầu đối với giáo viên: c. Yêu cầu đối vơi học sinh d. Yêu cầu đối với phụ huynh học sinh 4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 5. Kiến nghị III. KẾT LUẬN 1
2. Sáng kiến kinh nghiệm Huỳnh Như Nhất Tú B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1. Lý do khách quan: Thế kỷ 21 với nền kinh tế tri thức địi hỏi con người muốn tồn tại đều phải học, học suốt đời. Vì thế năng lực học tập của con người phải được nâng lên mạnh mẽ nhờ vào trước hết người học biết “Học cách học” và người dạy biết “Dạy cách học”. Như vậy thầy giáo phải là “Thầy dạy việc học, là chuyên gia của việc học”. Ngày nay dạy cách học đã trở thành một trong những mục tiêu đào tạo, chứ khơng cịn chỉ là một trong những giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo Trong một xã hội đang phát triển nhanh theo cơ chế thị trường, cạnh tranh gay gắt thì phát hiện sớm, giải quyết nhanh, sáng tạo và hợp lý những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn là một năng lực đảm bảo sự thành đạt trong học tập và cuộc sống. Vì vậy, tập dượt cho học sinh biết phát hiện, đưa ra và giải quyết các vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống của các nhân, gia đình và cộng đồng, khơng chỉ cĩ ý nghĩa ở tầm phương pháp dạy học mà được đặt ra như một mục tiêu giáo dục và đào tạo. Mặt khác, để thực hiện tốt việc đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Bộ giáo dục và đào tạo chủ trương áp dụng hình thức trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra và thi cử. Trắc nghiệm khách quan là phương pháp kiểm tra kiến thức chính xác khách quan. Thơng qua các câu hỏi và bài tập trắc nghiệm các em học sinh cĩ dịp củng cố khắc sâu các kiến thức đã học trong sách giáo khoa, đồng thời nĩ giúp thầy và trị điều chỉnh việc dạy và học nhằm đạt kết quả cao hơn. 2. Thực trạng: Thực tế qua giảng dạy bộ mơn hố học bậc THCS cho thấy :  Học sinh chưa nắm được các định luật, các khái niệm cơ bản về hố học, chưa hiểu được đầy đủ ý nghĩa định tính và định lượng của ký hiệu, cơng thức và phương trình hố học.  Hĩa học là một mơn học thực nghiệm kết hợp lý thuyết, thực tế về việc giải các bài tập hĩa học đối với học sinh cịn gặp rất nhiều khĩ khăn vì đây là mơn học học sinh mới tiếp cận.  Nhiều học sinh chưa biết cách giải bài tập hố học, lí do là học sinh chưa nắm được phương pháp chung để giải hoặc thiếu kĩ năng tính tốn . Tuy nhiên đĩ chưa đủ kết luận học sinh khơng biết gì về hố học, mà cịn do những nguyên nhân khác, khiến phần lớn học sinh khi giải bài tập thường cảm thấy khĩ khăn lúng túng.  Các kỹ năng như xác định hố trị, lập cơng thức và phương trình hố học cịn yếu và chậm.  Chưa được quan tâm đúng mức hoặc phổ biến hơn là ít được rèn luyện. Do đĩ học sinh cĩ khả năng giải được các bài tập nhỏ song khi lồng ghép vào các bài tập hố học hồn chỉnh thì lúng túng, mất phương hướng khơng biết cách giải quyết.  Câu hỏi hoặc bài tập do giáo viên đưa ra, chưa đủ kích thích tư duy của học sinh, chưa tạo được những tình huống giúp học sinh phát hiện và giải quyết được vấn đề. 2
3. Sáng kiến kinh nghiệm Huỳnh Như Nhất Tú  Hs chưa có kỹ năng khái quát hóa kiến thức, ghi nhớ kiến thức một cách máy móc, thái độ yêu thích bộ môn chưa cao. Với suy nghĩ và trong thực tiễn làm cơng tác giảng dạy, tơi soạn thảo sáng kiến kinh nghiệm “Phương pháp giúp học sinh tự học tự nghiên cứu”, nhằm giúp các em phát hiện và giải quyết những vấn đề mình chưa nắm rỏ hoặc chưa hiểu, để từ đĩ các em củng cố vững chắc các kiến thức lý thuyết và tự hồn thiện các kỹ năng phân tích, rèn luyện cho các em kỹ năng nhạy bén khi chọn câu trả lời đúng trong các bài tập trắc nghiệm khách quan và bài tập tự luận. Cũng như rèn luyện các em kỹ năng suy luận quy nạp, yêu thích bộ môn. Hy vọng với chút ít kinh nghiệm được rút kết từ bản thân, cộng với những kinh nghiệm học hỏi được qua đồng nghiệp sẽ gĩp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ mơn. Rất mong sự đĩng gĩp ý kiến chân tình của quý đồng nghiệp để chúng tơi ngày càng được hồn thiện hơn trong nghề nghiệp. II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. Cơ sở lý luận của vấn đề Dạy học nêu vấn đề là một hình thức cĩ hiệu quả để nâng cao tính tích cực tư duy của học sinh, đồng thời gắn liền hai mặt kiến thức và tư duy. Tư duy của học sinh thường bắt đầu từ vấn đề mới lạ, địi hỏi phải được giải quyết, nghĩa là tư duy của học sinh bắt đầu hoạt động, khi các em cĩ thắc mắc về nhận thức, lúc đĩ tư duy sẽ mang tính chất tích cực tìm tịi phát hiện và từ đĩ học sinh sẽ cĩ hứng thú cao với vấn đề nghiên cứu. Học tập sẽ khơng cĩ kết quả cao, nếu khơng cĩ sự hoạt động nhận thức tích cực của học sinh, nếu các em khơng tập trung chú ý vào vấn đề nghiên cứu, nếu khơng cĩ lịng ham muốn, nhận thức điều chưa biềt. Dạy học nêu vấn đề gĩp phần đáng kể vào việc hình thành ở học sinh nhân cách, cĩ khả năng sáng tạo thực sự, gĩp phần vào việc rèn luyện trí thơng minh cho học sinh. Muốn phát triển được trí thơng minh, cần cho các em luyện tập, tiếp thu kiến thức, vận dụng kiến thức một cách sâu sắc và cĩ hệ thống. Dạy học nêu vấn đề giúp cho học sinh khơng chỉ nắm được tri thức, mà cịn nắm được cả phương pháp chiếm lĩnh tri thức đĩ, phát triển tư duy tích cực sáng tạo, được chuẩn bị một năng lực thích ứng với đời sống xã hội, phát hiện kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề nảy sinh. Dạy học nêu vấn đề khơng chỉ giới hạn ở phạm trù phương pháp dạy học, nĩ địi hỏi đổi mới nội dung, đổi mới cách tổ chức quá trình dạy học trong mối quan hệ thống nhất. Dạy học nêu vấn đề dùng “Vấn đề ” làm điểm kích thích và làm tiêu điểm cho hoạt động học tập của học sinh, thường bắt đầu từ những vấn đề đặt ra, hơn là từ sự trình bày kiến thức, nĩ tạo điều kiện để học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng, thơng qua giải quyết những vấn đề đặt ra, được sắp xếp một cách logic và được lấy từ nội dung bài học và sự hỗ trợ của giáo viên. 2. Những thuận lợi khĩ khăn trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài: a. Thuận lợi: ▪ Trang thiết bị của nhà trường được trang bị tương đối đầy đủ như: 3
4. Sáng kiến kinh nghiệm Huỳnh Như Nhất Tú ✓ Bảng phụ, bút lơng bảng. ✓ Bảng từ ( trang bị cho tất cả các phịng học). ▪ Cĩ sự giúp đỡ và gĩp ý tận tình của ban giám hiệu và các đồng nghiệp trong nhà trường . ▪ Mạng Internet đã cung cấp được rất nhiều tài liệu bổ ích phục vụ cho việc soạn giảng giáo án điện tử. b. Khĩ khăn: Giáo viên sẽ mất nhiều thời gian truy cập mạng Internet để tìm thơng tin cho bài dạy. Thời gian thực hiện chuyên đề quá ít, khảo sát học sinh chưa mang tính chất đại trà. Phần mềm hỗ trợ soạn giảng cho mơn Hĩa học thật sự hiệu quả thì rất hiếm cũng ít người biết đến, mới chỉ cĩ một số ít người biết sử dụng các phần mềm đĩ. - Riêng mơn hĩa học cịn mới mẻ đối với các em => việc lĩnh hội kiến thức mới của các em cịn nhiều bất cập. - Đa số PHHS làm ruộng lam lũ với đồng án nên ít quan tâm đến việc học tập của con em mình. - Trường, lớp và cơ sở vật chất cịn thiếu, chưa cĩ các phịng chức năng riêng biệt (phịng thực hành, thí nghiệm, phịng bộ mơn, ) nên việc phục vụ cho nhu cầu giảng dạy chưa được đáp ứng. - HS cịn nghỉ học theo mùa. - HS chưa ý thức cao trong việc tự học. 3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề a.Phương pháp nghiên cứu a.1. Về lý luận: Vận dụng các phương pháp đặc trưng bộ mơn Hĩa học. Lý thuyết về dạy học tích cực. Đánh giá một tiết dạy, và sự nắm bài của học sinh khi sử dụng sáng kiến kinh nghiệm. a.2. Về thực tiễn: Đề tài được nghiên cứu theo hướng khảo sát thực nghiệm, dựa trên ý tưởng “Tiết dạy tốt là tiết dạy giải quyết tốt các mối liên hệ, tương tác giữa 3 thành tố cấu thành lớp học” Thầy Trị Bài học Trong đĩ, sự tương tác giữa Trị (người học) với Bài dạy (tri thức) dễ đem đến cho người học sự hiểu biết sâu và bền vững về bài dạy (tri thức). Từ đĩ để người học lĩnh hội tốt tri thức thì việc tự học, tự nghiên cứu bài học ở nhà gĩp phần vơ cùng quan trọng, nên tơi đề ra sáng kiến giúp học sinh tự học tự nghiên cứu bằng cách: 4
5. Sáng kiến kinh nghiệm Huỳnh Như Nhất Tú “trong quá trình nghiên cứu bài học những vấn đề học sinh chưa hiểu hoặc nắm rỏ, học sinh sử dụng viết khác màu để gạch dưới chân hoặc sử dụng dấu chấm hỏi”. Nếu qua quá trình nghiên cứu những tài liệu khác học sinh giải quyết được thì rất tốt, hoặc cĩ thể tham khảo ý kiến từ bạn bè hoặc thầy cơ. Vấn đề học sinh vướng mắc được giải quyết, nên ghi phần trả lời vào mẫu giấy nhỏ và dán ngay vào trang phần kiến thức mà các em chưa hiểu. Sau cùng học sinh cĩ thể xĩa phần gạch chân hoặc dấu chấm hỏi, nhưng tốt nhất học sinh nên dùng viết chì gạch nhẹ lên phần đã thơng hiểu a.3. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề học sinh vận dụng sáng kiến kinh nghiệm vào học tập từ đĩ khảo sát kết quả học tập của học sinh cĩ tiến bộ hay khơng?! b. Yêu cầu đối với giáo viên: - Khơng ngừng học tập nâng cao trình độ chuyên mơn nghiệp vụ, tự học, tự tìm tịi tham khảo tài liệu, sách báo, internet, dự giờ trao đổi các đồng nghiệp về chuyên mơn, cách thức tiếp cận học sinh. Làm cho học sinh nhận rõ tầm quan trọng của việc học mơn hĩa học cĩ ích như thế nào đối với cuộc sống và tương lai chúng ta. - Giúp học sinh cĩ phương pháp học mơn hĩa học cĩ hiệu quả như: kỹ năng làm một số thí ngiệm thực hành, đọc sách, cách tĩm tắt một số dạng bài tập, cách viết phương trình hĩa học. Nếu cĩ điều kiện thì cho học sinh quan sát một số tài liệu trên tranh ảnh, trên máy, . Trên cơ sở đĩ các em phân loại kiến thức thành các phần để các em tự học và tự củng cố thêm. - Sưu tầm một số tài liệu nâng cao, tài liệu tham khảo để nghiên cứu và biên soạn một số bài tập theo các chủ đề và cho học sinh làm các bài tập từ dễ đến khĩ để học sinh nắm được kiến thức một cách theo trình tự của bộ mơn. - Bên cạnh đĩ tạo cơ hội cho các em hỏi ngay những vấn đề chưa hiểu ở trên lớp hoặc cĩ thể trao đổi riêng, để các em rõ hơn về trình độ nhận thức và nguyện vọng của từng em và phân cơng các em khá, giỏi giúp đỡ các bạn học yếu hơn trong lớp để cùng tiến bộ. - Luơn kiểm tra đánh giá sự nhận thức của các em, cĩ nhận xét đánh giá khen, chê kịp thời. Đây là khâu quan trọng nhằm khích lệ các em thi đua học tập. c. Yêu cầu đối vơi học sinh - Nhận thức rỏ tầm quan trọng, vị trí của mơn hĩa học, cĩ long say mê học tập, yêu mến bộ mơn, cĩ phương pháp học tập ở nhà cũng như ở trên lĩp. - Nghiêm túc thực hiện các yêu cầu của giáo viên đề ra, hồn thành nhiệm vụ của người học: “Vào lớp thuộc bài, ra lớp hiểu bài”, học đi đơi với hành, luơn luơn chuẩn bị sẵn những bài tập giáo viên giao cho, . sưu tầm mua thêm một số tài liệu tham khảo nâng cao kiến thức bộ mơn. Tích cực làm thí nghiệm, thực hành để bản thân được củng cố thêm một số hiện tượng trong thực tế. d. Yêu cầu đối với phụ huynh học sinh - Gia đình giám sát thời gian biểu của học sinh. 5