Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp giúp học sinh khắc sâu bài tập cơ bản hoá học

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp giúp học sinh khắc sâu bài tập cơ bản hoá học

1. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS GIAÛI PHAÙP GIUÙP HOÏC SINH KHAÉC SAÂU BAØI TAÄP CÔ BAÛN HOAÙ HOÏC A/ Lý do chän ®Ò tµi XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc h×nh thµnh c¸c kü n¨ng gi¶i bµi tËp cho häc sinh vµ v× : Bµi tËp ho¸ häc gióp häc sinh cñng cè nh÷ng kiÕn thøc kü n¨ng ®· häc vµ lµ mét trong nh÷ng nguån ®Ó h×nh thµnh kiÕn thøc kü n¨ng míi cho häc sinh. Trong khi gi¶i bµi tËp ho¸ häc häc sinh sÏ «n luyÖn ®­îc kiÕn thøc cò vµ t×m kiÕm ®­îc kiÕn thøc kü n¨ng míi lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc luyÖn tËp chñ yÕu vµ ®­îc tiÕn hµnh nhiÒu nhÊt trong viÖc tiÕp thu kiÕn thøc Kü n¨ng bµi tËp ho¸ häc lµ ph­¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Ó rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn t­ duy häc sinh ngoµi ra ®èi víi gi¸o viªn bµi tËp ho¸ häc cßn lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó kiÓm tra kiÕn thøc kü n¨ng cña häc sinh . I. Khã Kh¨n: 1. Häc sinh: - NhËn Thøc cña häc sinh vÒ lîi Ýt cña viÖc häc tËp ch­a cao. - Ch­a h×nh thµnh thãi quen häc ph¶i ®i ®«i víi hµnh. - Ch­a biÕt bè trÝ lÞch häc tËp phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña m×nh. - Cã nhiÒu c¸m dç cña x· héi: gemes, trß ch¬i, cê b¹c, phim ¶nh b¹o lùc, tô tËp thµnh phÇn xÊu t¹o b¨ng nhãm . - Mét sè em cã nhµ xa tr­êng häc lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®i l¹i lµm chi phèi viÖc häc. 2. PHHS - §iÒu kiÖn kinh tÕ cña gia ®×nh häc sinh cßn khã kh¨n nªn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. - Mét sè PHHS do hoµn c¶nh nªn tr×nh ®é cßn thÊp tõ ®ã kh«ng thÓ d¹y kÌm hoÆc kiÓm tra viÖc häc cña con em m×nh. - Mét sè PHHS lµm ¨n xa, hoÆc lo lµm kinh tÕ dÉn ®Õn kh«ng cã thêi gian qu¶n lý ®­îc con em m×nh. 3. §èi víi GV: 1
2. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS Cßn thiÕu phßng thiÕt bÞ vµ phßng thÝ nghiÖm nªn viÖc h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm ho¸ häc cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. 4. §èi víi nhµ tr­êng: - Phßng ch­a ®¹t yªu cÇu cña cÊp häc. - Ch­a cã phßng thiÕt bÞ cho m«n häc. T×nh hình hiÖn nay nhiÒu häc sinh häc kÐm c¸c m«n phÇn nhiÒu do thiÕu dÉn ®Õn ng¹i häc bé m«n ho¸ häc, mét sè häc sinh häc kh¸ th× coi ho¸ häc lµ bé m«n phô, ®Æc biÖt lµ c¸c tr­êng vïng s©u hiÖn nay ®iÒu kiÖn vËt chÊt cßn kh¸ khã kh¨n. VËy t«i thiÕt nghÜ ®Ó häc sinh häc tèt h¬n, cã høng thó h¬n, tiÕp thu kiÕn thøc ho¸ häc nhanh h¬n, tèt h¬n. T«i m¹nh d¹n cã mét v× ý t­ëng vÒ ph­¬ng ph¸p h×nh thµnh kü n¨ng gi¶i bµi tËp ho¸ häc ë mét sè d¹ng bµi tËp trong ch­¬ng tr×nh ho¸ häc líp 8 trung häc c¬ së gióp häc sinh cã ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n trong viÖc gi¶i bµi tËp ho¸ häc . §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nh­ trªn. B¶n th©n x¸c ®Þnh lu«n b¸m s¸t c¸c nguån t­ liÖu nh­ s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn, s¸ch bµi tËp vµ c¸c s¸ch tham kh¶o kh¸c. Ngoµi ra t«i cßn lu«n chuÈn bÞ mét hÖ thèng c©u hái dùa trªn môc tiªu cña tõng d¹ng bµi tËp cô thÓ, gióp häc sinh ®Þnh h­íng vµ n¾m ®­îc kü n¨ng gi¶i c¸c bµi tËp ho¸ häc. Th«ng qua ®ã häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc cò, lÜnh héi kiÕn thøc míi nhanh h¬n. Trong ph¹m vi bµi viÕt cña m×nh t«i chØ cã mét tham väng nhá lµ trao ®æi víi ®ång nghiÖp kinh nghiÖm gi¶ng d¹y cña c¸ nh©nh t«i, v× vèn kiÕn thøc cßn h¹n hÑp v× kh«n khæ ®Ò tµi, v× b¶n lÜnh kinh nghiÖm cßn nhiÒu h¹n chÕ. t«i thµnh thËt mong ®­îc sù trao ®æi gãp ý cña c¸c ®ång nghiÖp ®Ó b¶n th©n ngµy mét tiÕn bé h¬n B/ Néi dung H­íng dÉn häc sinh gi¶i mét sè d¹ng bµi tËp ho¸ häc c¬ b¶n, lµ mét trong nh÷ng nguån h×nh thµnh kiÕn thøc kü n¨ng míi cho häc sinh, vµ cñng cè nh÷ng kiÕn thøc ®· häc. Trong khi gi¶i bµi tËp t«i ®Þnh h­íng cho häc sinh thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p gÇn gièng nh­ t×m tßi nghiªn cøu khoa häc ph¸t hiÖn vµ t×m ra lêi gi¶i . 2
3. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS Tuy nhiªn sù t×m tßi cña häc sinh dï lµ ®éc lËp nh­ng vÉn ®­îc sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn b»ng nh÷ng c©u hái gîi më, nh÷ng yªu cÇu võa søc víi häc sinh. §Ó cho hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp phï hîp víi tõng bµi häc, t«i ph©n lo¹i bµi tËp thµnh mét sè d¹ng bµi tËp nh­ sau : + D¹ng bµi tËp viÕt c«ng thøc ho¸ häc. + D¹ng bµi tËp t×m ho¸ trÞ cña nguyªn tè trong hîp chÊt hai nguyªn tè. + D¹ng bµi tËp vÒ mol , khèi l­îng mol, thÓ tÝch mol + D¹ng bµi tËp vÒ tÝnh khèi l­îng ( x) trong a gam hîp chÊt + D¹ng bµi tËp t×m khèi lù¬ng hîp chÊt ®Ó trong ®ã cã chøa a gam nguyªn tè + D¹ng bµi tËp tÝnh thµnh phÇn % VÒ khèi l­îng mçi nguyªn tè trong hîp chÊt + D¹ng bµi tËp vÒ ph­¬ng tr×nh ho¸ häc + D¹ng bµi tËp vÒ dung dÞch. Nh÷ng d¹ng bµi tËp trªn sau khi gi¶i, häc sinh rót ra ®­îc ph­¬ng ph¸p gi¶i mét lo¹i bµi tËp cô thÓ . §Ó cho s¸ng kiÕn cã tÝnh thùc tiÔn h¬n trong phÇn néi dung t«i ®­a ra mét sè vÝ dô cô thÓ sau: 1/ D¹ng bµi tËp: ViÕt c«ng thøc ho¸ häc . -VÝ dô 1 : viÕt c«ng thøc ho¸ häc cña khÝ metan biÕt r»ng ph©n tö cña nã do nguyªn tè c¸c bon vµ hi®ro t¹o nªn ( Ho¸ trÞ cña c¸c bon lµ IV vµ hi®r« lµ I ) Nghiªn cøu ®Çu bµi: Cã thÓ t×m sè nguyªn tö cña mçi nguyªn tè dùa vµ quy t¾c c©n b»ng ho¸ trÞ 3
4. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1 : ViÕt c«ng thøc ho¸ häc víi Cx Hy sè ch­a biÕt ( x , y ) B­íc 2 : T×m sè nguyªn tö mçi nguyªn tè : IV I - Ghi ho¸ trÞ trªn kÝ hiÖu t­¬ng øng C XH y - LËp biÓu thøc theo quy t¾c c©n b»ng ho¸ trÞ x I 1 - LËp tû lÖ tèi gi¶n x/y y IV 4 Suy ra : x=1 ; y=4 - T×m x ,y B­íc 3 : ViÕt c«ng thøc ho¸ häc víi CH4 x ,y ®· biÕt -VÝ dô 2: H·y lËp c«ng thøc ho¸ häc cña axÝt sunfur¬ biÕt gèc a xÝt SO3 Cã ho¸ trÞ II * Nghiªn cøu ®Çu bµi T×m sè nguyªn tö H2 vµ sè nhãm SO3 còng dùa vµ c©nb»ng ho¸ trÞ X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1 : viÕt c«ng thøc ho¸ häc víi chØ Hx( SO3) y sè ch­a biÕt ( x ,y ) 1 II B­íc 2 : T×m chØ sè x,y H x ( SO3 ) y - ghi ho¸ trÞ trªn kÝ hiÖu hoÆc nhãm I . x= II. y kÝ hiÖu t­¬ng øng x II 2 - LËp biÓu thøc theo quy t¾c c©n y I 1 b»ng ho¸ trÞ - LËp tû lÖ tèi gi¶n x/y : t×m x,y Suy ra x=2; y=1 - B­íc 3 : ViÕt c«ng thøc ho¸ häc víi x,y ®· biÕt H2SO3 2/ D¹ng bµi tËp t×m ho¸ trÞ cña nguyªn tè trong hîp chÊt hai nguyªn tè -VÝ dô 1: t×m ho¸ trÞ cña l­u huynh trong hîp chÊt H2S *Nghiªn cøu ®Çu bµi 4
5. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS Cã thÓ t×m ®­îc ho¸ trÞ cña mét nguyªn tè dùa vµo c«ng thøc ho¸ häc vµ quy t¾c c©n b»ng ho¸ trÞ : X¸c ®Þnh h­íng gi¶i : Tr×nh bÇy lêi gi¶i : B­íc 1: ViÕt c«ng thøc ho¸ häc ghi I x ho¸ trÞ trªn kÝ hiÖu t­¬ng øng H 2S B­íc 2 : TÝnh ho¸ trÞ x - LËp biÓu thøc theo quy t¾c c©n x. 1= I. 2 b»ng ho¸ trÞ - T×m x - B­íc 3 : Tr¶ lêi Suy ra : x=II Ho¸ trÞ cña l­u huúnh lµ II 3/ bµi tËp vÒ mol, khèi l­îng mol. thÓ tÝch mol a/ Bµi tËp tÝnh khèi l­îng cña n mol chÊt -VÝ dô : TÝnh khèi l­îng cña 5 mol n­íc *Nghiªn cøu ®Çu bµi : BiÓu thøc cã liªn quan : m = n. M X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1: X¸c ®Þnh khèi l­îng cña mét mol n­íc - viÕt c«ng thøc ho¸ häc H2O - tÝnh khèi l­îng ph©n tö tõ ®ã suy M = 2 x 1 + 16 =8 ( g ) ra M - B­íc 2 : X¸c ®Þnh khèi l­îng cña m = 5 x M = 5 x 18 =90 g 5 mol n­íc vµ tr¶ lêi 5mol n­íc cã khèi l­îng lµ 90g 5
6. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS b/ Bµi tËp tÝnh sè mol cã trong m g chÊt - VÝ dô : TÝnh sè ph©n tö nit¬ cã trong 32g nit¬ *Nghiªn cøu ®Çu bµi : BiÓu thøc cã liªn quan : m =n M X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc : 1 ViÕt biÓu thøc tÝnh m rót ra n m = n . M n =m / M B­íc 2 : tÝnh M M =14 . 2 =28 g B­íc : 3 tÝnh n vµ tr¶ lêi n = 32 / 28 = 1,14 mol vËy 32g khÝ nit¬ chøa 1,14 mol khÝ ni t¬ c/ h­íng dÉn häc sinh gi¶i bµi tËp tÝnh thÓ tÝch cña n mol khÝ ë ®iÒu kiÖntiªu chuÈn -VÝ dô : TÝnh thÓ tÝch cña 3mol khÝ CO2 ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn Nghiªn cøu ®Çu bµi : BiÓu thøc cã liªn quan : V = n . 22,4 X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1: X¸c ®Þnh thÓ tÝch cña mét mol khÝ ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn 22,4lÝt B­íc 2 : X¸c ®Þnh thÓ tÝch cña 3 mol khÝ ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn 3. 22,4 =67,2 lÝt B­íc 3 : Tr¶ lêi thÓ tÝch cña 3 mol khÝ c¸cbonic lµ 67,2lÝt 4/ Bµi tËp tÝnh khèi l­îng cña nguyªn tè ( x) trong a g hîp chÊt 6
7. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS VÝ dô tÝnh sè gam cacbon cã trong 11gam khÝ CO2 *Ngiªn cøu ®Çu bµi : Dùa vµo tû lÖ sè mol hoÆc tû lÖ khèi l­îng gi÷a c¸c bon vµ khÝ cacbonic trong c«ng thøc COz x¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1; ViÕt c«ng thøc ho¸ häc cña CO2 chÊt B­íc 2 : tÝnh khèi lùng Mol cña hîp 1mol CO2 chøa 1mol C chÊt vµ khèi l­îng mol cña nguyªn tè 44gam CO2 cã chøa 12gam C cã trong mét mol chÊt 11gam CO2 cã chøa xgam C B­íc 3 : LËp quan hÖ víi sè liÖu ®Çu bµi x=11/44x12= 3gam TÝnh x B­íc 4 : Tr¶ lêi cã 3gam C trong 11 gam CO2 5/ Bµi tËp t×m khèi l­îng hîp chÊt ®Ó trong ®ã cã chøa a gam nguyªn tè -VÝ dô : CÇn lÊy bao nhiªu gam KMnO4 ®Ó trong ®ã cã chøa 16 gam nguyªn tè O2 *Nghiªn cøu ®Çu bµi Dùa vµo tû lÖ sè mol hoÆc tû lÖ khèi l­îng gi÷a nguyªn tè vµ hîp chÊt 7
8. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1: ViÕt c«ng thøc ho¸ häc tÝnh KMnO4 M= 158 gam M vµ nªu ý nghÜa ( liiªn quan tíi chÊt 1mol KMnO4 cã chøa 4mol O cho vµ t×m ) 158gam KMnO4 chøa 64 gam O x 16gam B­íc 2 :LËp quan hÖ víi sè liÖu ®Çu 16.158 bµi cho x= = 39,5gam 64 tÝnh x B­íc 3: Tr¶ lêi tr¶ lêi cÇn 39,5 gam KMnO4 6/ D¹ng bµi tËp: TÝnh thµnh phÇn % vÒ khèi l­îng cña mçi nguyªn tè trong hîp chÊt -VÝ dô: TÝnh tû lÖ % vÒ khèi l­îng cña H2 trong hîp chÊt a xÝt H2 SO4 *Nghiªn cøu ®Çu bµi Dùa vµo tû lÖ khèi l­îng gi÷a H2 vµ a xÝt ®Ó tÝnh tû lÖ % 8
9. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1: ViÕt c«ng thøc ho¸ häc , H2SO4 tÝnh M vµ khèi l­îng nguyªn tè cã M = 98 gam trong M m = 2x1 =2gam H 2 B­íc 2: t×m tû LÖ % mH2 Tû lÖ % H2= . 100 M 2 = x 100 = 2,04 % B­íc 3: Tr¶ lêi 98 H2 chiÕm 2.04 % vÒ khèi l­îng H2SO4 7/ D¹ng bµi tËp vÒ ph­¬ng tr×nh ho¸ häc : a/ D¹ng bµi tËp nªu ý nghÜa ®Þnh l­îng cña ph­¬ng tr×nh ho¸ häc -VÝ dô: H·y nªu ý ngnÜa ®Þnh l­îng cña ph­ng tr×nh ho¸ häc sau : 4K+ O2 = 2 K2O *Nghiªn cøu ®Çu bµi KiÕn thøc cã liªn quan: ý nghÜa cña ph­¬ng tr×nh ho¸ häc , tÝnh khèi l­îng cña n mol chÊt . X¸c ®Þnh h­íng gi¶i Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1 : x¸c ®Þnh tû lÖ mol 4K + O2 = 2 K2O 4mol 1mol 2mol B­íc 2: x¸c ®Þnh tû lÖ khèi l­îng 4x39g 32g 2x94 g 156g 188g 9
10. Chuyeân ñeà hoaù hoïc THCS b/ Bµi tËp tÝnh theo ph­¬ng tr×nh ho¸ häc : T×m sè mol cña chÊt A theo sè mol x¸c ®Þnh cña chÊt bÊt kú trong ph­¬ng tr×nh ho¸ häc -VÝ dô: TÝnh sè mol Na2 O t¹o thµnh nÕu cã 0,2mol Na bÞ ®èt ch¸y *Nghiªn cøu ®Çu bµi : TÝnh sè mol Na 2 O dùa vµo tû lÖ sè mol gi÷a Na vµ Na 2 O trong ph­¬ng tr×nh ho¸ häc X¸c ®Þnh h­íng gi¶i : Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1: ViÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc 4Na + O 2 = 2 Na2O sÈy ra B­íc 2: x¸c ®Þnh tû lÖ mol gi÷a chÊt 4mol 2mol cho vµ chÊt t×m B­íc 3: thiÕt lËp quan hÖ b»ng c¸ch 0,2 mol 0.1 mol ®­a ®iÒu kiÖn ®Çu bµi TÝnh sè mol chÊt ph¶i t×m cã 0.1 mol Na2O t¹o thµnh B­íc 4: Tr¶ lêi c/ D¹ng bµi tËp tÝnh sè gam chÊt A theo sè mol chÊt kh¸c trong ph­¬ng tr×nh ph¶n øng -VÝ dô: TÝnh sè gan S t¸c dông võa ®ñ víi 0,2 mol Cu ®Ó t¹o thµnh Cu S *Nghiªn cøu ®Çu bµi: TÝnh sè mol cña S dùa vµo tû sè mol gi÷a S vµ Cu trong ph­¬ng tr×nh ho¸ häc suy ra khèi l­îng S X¸c ®Þnh h­íng gi¶i : Tr×nh bÇy lêi gi¶i B­íc 1: X¸c ®Þnh sè mol S - viÕt ph­¬ng tr×nh ph¶n øng hãa Cu + S = CuS häc 1 mol 1mol 1mol - x¸c ®Þnh sè mon S 0.2mol 0,2mol - B­íc 2: §æi mol ra ®¬n vÞ mµ ®Çu MS=32g ; bµi yªu cÇu 0,2mol S cã khèi l­îng lµ - B­íc 3: Tr¶ lêi 0,2 x 32 =64 gam 10