Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp lồng ghép giáo dục môi trường khi dạy phân môn Tập đọc Lớp 5

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp lồng ghép giáo dục môi trường khi dạy phân môn Tập đọc Lớp 5

1. A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Môi trường là tổng hợp tất cả các nhân tố vật lí, hóa học, sinh học, kinh tế và xã hội có tác động tới một cá thể, một quần thể, hoặc một cộng đồng. Những nhân tố này bao gồm cả biện pháp quản lí hợp lí việc sử dụng và duy trì các tài nguyên thiên nhiên đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của loài người và các sinh vật sống hiện nay và trong tương lai. Môi trường của con người là cả vũ trụ, bao gồm môi trường tự nhiên, môi trường văn hóa – xã hội và môi trường nhân tạo. Nó không chỉ là cái nơi cho con người và các sinh vật sinh sống mà còn là nơi chứa đựng các chất thải của đời sống, sản xuất và cũng chính là nơi lưu trữ, cung cấp các thông tin, tài nguyên cho con người. Do vậy, ba môi trường nói trên cùng tồn tại và có môi quan hệ tương tác, chặt chẽ với nhau cùng tác động ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển của con người và các cơ thể sinh vật. Trong những năm gần đây, tình hình môi trường đang có biến động xấu làm ảnh hưởng đến khí hậu, thời tiết trên toàn thế giới. Và được xem như là lời cảnh báo cho tương lai đối với thế giới sinh vật trong đó có con người chúng ta. Nếu như chúng ta không có những hành động nhằm bảo vệ môi trường kịp thời. Xét riêng về tình hình môi trường của nước ta hiện nay, là một nước đang trong giai đoạn phát triển nhanh về các ngành công nghiệp trong thời gian qua. Đã góp phần làm cho kinh tế cũng không ngừng tăng cao, nhưng hệ quả của chúng để lại cũng không kém phần nghiêm trọng. Môi trường nước ta đã có nhiều nơi ô nhiễm đến mức phải báo động. Cụ thể tài nguyên đất bị ô nhiễm do ảnh hưởng chất đôc da cam của chiến tranh để lại, do con người sử dụng các loại phân, thuốc hóa học, do khô hạn, ngập úng kéo dài. Một số nơi tài nguyên đất bị ô nhiễm do chất thải công nghiệp mà các công ty Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 1
2. xí nghiệp thải ra chưa qua xử lí, đáng báo động nhất là rác thải của y tế nơi được xem là môi trường sống của các loại vi khuẩn gây bệnh. Tài nguyên rừng ở nước ta hiện nay đang ngày bị thu hẹp do nạn chặt phá rừng bừa bãi của những người không có ý thức bảo vệ rừng. Tài nguyên nước thì đang là nỗi ám ảnh của người dân ở xung quanh các nhà máy, xí nghiệp. Phải nói nguồn nước hiện nay ở nước ta có nhiều nơi bị ô nhiễm trầm trọng. Còn về không khí đáng báo động nhất các khu dân cư ở xung quanh nhà máy xi măng, các lò gạch, gói và một lượng không nhỏ khí thải của ô tô, xe máy. Từ các yếu tố trên dẫn đế hậu quả: Đất đai không có khả năng sản xuất cho sản lượng cao, cạn kiệt tài nguyên động, thực vật, thời tiết thay đổi thất thường, tình trạng ngập lũ kéo dài ở miền Trung. Hiện nay một số cây trồng ở Tây Nguyên cũng đang rơi vào tình trạng chết mà không biết nguyên nhân Nguồn nước bị ô nhiễm trầm trọng tính luôn cả nguồn nước ngầm, có nơi người dân phải ăn cơm trong trong mùng vì ruồi, muỗi quá nhiều mà không thể nào khắc phục được. Không khí thì bị ô nhiễm gấp nhiều lần so với mức chuẩn. Động thực vật một số loài thì có nguy cơ tiệt chủng Trước tình trạng môi trường bị ô nhiễm trầm trọng khắp nơi, đang đe dọa đến tính mạng của con người cũng như các sinh vật sống trên trái đất. Vì vậy việc bảo vệ môi trường là việc làm tối cần thiết vào thời điểm hiện này. Đây là việc làm không phải của riêng ai, không phải của một quốc gia nào, một tổ chức nào mà đây là nhiệm chung của mọi người trên toàn thế giới. Như chúng ta đã biết, một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến suy thoái môi trường là do sự thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của con người. Vì thế, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường được xem là biện pháp hữu hiệu nhất để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ môi trường của nước ta. Giáo dục bảo vệ môi trường không chỉ làm cho các em biết được sự cần thiết phải bảo vệ môi trường mà còn giúp cho các em có thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự với môi trường, phải bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, quý trọng thiên nhiên cho các em ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 2
3. Chính vì lẽ đó mà năm học vừa qua, ngành Giáo dục chúng ta đã đưa nội dung tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường thông qua các môn học. Thiết nghĩ đây là việc làm đúng đắn và kịp thời. Bản thân tôi là một giáo viên đang trực tiếp đứng lớp, để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của ngành đề ra trước vấn đề lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường. Tôi luôn trăn trở, tìm tòi, học hỏi ở đồng nghiệp để tìm ra biện pháp tích hợp có hiệu quả nhất. Chính vì động cơ thúc đẩy đó mà tôi thực hiện đề tài này. “Đổi mới phương pháp lồng ghép giáo dục môi trường khi dạy phân môn tập đọc lớp 5” II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU : - Các bài tập đọc trong chương trình lớp 5. - Hệ thống các phương pháp. - Các hình thức tổ chức dạy – học. - Các biện pháp nêu trong đề tài, thông qua chương trình phân môn tập đọc. Xác định đúng đối tượng nghiên cứu giúp cho việc thực hiện đề tài đúng hướng đúng mục đích . Đề tài tập trung vào việc hình thành nên những biện pháp, cách thức tổ chức dạy học nhằm giúp học sinh hứng thú học tập, tiếp thu nội dung tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường có hiệu quả. B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI : I. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ : Trong các năm gần đây, tình hình ô nhiễm môi trường đang báo động không chỉ xảy ra ở nước ta mà kể cả các nước trên toàn thế giới.Vấn đề đặt ra là làm sao để thực hiện giáo dục ý thức bảo vệ môi trường trong toàn dân trong đó có học sinh. Vì vậy giáo dục ý thức bảo vệ môi trường là biện pháp hữu hiệu nhất nhằm khắc phục, chấn chỉnh lại các ý thức vô trách nhiệm đối với môi trường. Để khắc phục tình trạng trên, tôi đã cố gắng nghiên cứu tìm ra một số biện pháp tích hợp có hiệu Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 3
4. quả. Qua việc áp dụng các biện pháp này, tôi thấy học sinh nắm chắc nội dung bài học cũng như tiếp thu nội dung tích hợp một cách có ý thức và hiệu quả. II. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Giúp cho học sinh biết và bước đầu hiểu về: - Các thành phần môi trường và môi quan hệ của chúng: đất, nước, ành sáng, không khí, động thực vật. - Mối quan hệ giữa con người và các thành phần của môi trường. - Ô nhiễm môi trường. - Biện pháp bảo vệ môi trường xung quanh ( môi trường nhà ở, lớp học, trường học, thôn xóm, bản làng, phố phường ) 2. Thái độ - Tình cảm: - Có tình cảm yêu quý, tôn trọng thiên nhiên, yêu quý gia đình, trường lớp, quê hương, đất nước. - Có thái độ thân thiện với môi trường. - Có ý thức: + Quan tâm đến các vấn đề môi trường xung quanh. + Gìn giữ vệ sinh thân thể, vệ sinh môi trường xung quanh. 3. Kỹ năng – Hành vi: + Sống hòa hợp, gần gũi, thân thiện với thiên nhiên. + Sống ngăn nắp, vệ sinh. + Tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường phù hợp với lúa tuổi. + Sống tiết kiệm, chia sẻ và hợp tác. III. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: - Phương pháp sử dụng chủ đạo trong đề tài: + Phương pháp quan sát + Phương pháp hỏi đáp. Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 4
5. - Muốn thực hiện tốt việc lồng ghép nội dung GDMT, giáo viên phải nghiên cứu kĩ nội dung bài dạy của tất cả các bài học trong chương trình lớp 5 bộ môn Tiếng Việt, phân môn tập đọc. - Xác định đúng địa chỉ tích hợp từng bài để xây dựng mục tiêu giáo dục môi trường cho từng bài giảng. Chú ý nắm chắc mức độ tích hợp: bộ phận, liên hệ, toàn phần để có biện pháp lồng ghép phù hợp, có hiệu quả. - Chú ý: đảm bảo thông tin đúng ( nguồn thông tin đáng tin cậy: báo chí, sách, tài liệu chuyên môn), không ôm đồm, không quá lạm dụng làm ảnh hưởng đến nội dung của bài học. - Thông tin truyền đạt đơn giản và trong sáng, phù hợp với tâm sinh lí của học sinh - Thông tin dễ hiểu, phù hợp với nội dung bài giảng. - Thông tin truyền đạt đảm bảo tính gần gũi, thân thiện. - Thời điểm truyền đạt thông tin phù hợp với diễn biến bài học và tâm lí của học sinh. - Thông tin hấp dẫn, dễ ghi nhớ, học sinh thích thú, ấn tượng. Sau đây là các bài tập đọc có nội dung tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong bộ môn Tiếng Việt lớp 5 mà theo tôi là đáng tin cậy nhất. Phân môn Địa chỉ / mức độ tích hợp Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường Tập Chủ điểm: đọc * Việt Nam – Tổ quốc em - Cung cấp cho học sinh những đặc điểm Bài: Quang cảnh làng mạc về sinh thái môi trường, sự giàu có về tài ngày mùa ( Bộ phận) nguyên thiên nhiên. Bài: Sắc màu em yêu ( Liên - Con người cảm nhận vẻ đẹp của thiên hệ) nhiên, con người và thiên nhiên giao hòa, gắn bó với nhau. Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 5
6. * Cánh chim hòa bình - Tác hại của chất độc hóa học, chất Bài: Những con sếu bằng phóng xạ đối với môi trường và sức khẻo giấy ( Toàn phần) con người. - Bất bình trước hành động phá hoại môi trường sống. Bài: Bài ca về trái đất ( Toàn - Góp phần lên án những hành vi phá phần ) hủy môi trường * Con người với thiên nhiên Bài: Những người bạn tốt - Giáo dục tình yêu thiên nhiên. Giữ gìn, ( Liên hệ ) vun đắp vẽ đẹp của cảnh vật thiên nhiên, Bài: Kì diệu rừng xanh ( Liên quê hương đất nước. hệ ) * Giữ lấy màu xanh Bài: Người gác rừng tí hon - Giáo dục tình yêu thiên nhiên. Giữ gìn, ( Bộ phận, Liên hệ ) vun đắp vẽ đẹp của cảnh vật thiên nhiên, Bài: Trồng rừng ngập mặn quê hương đất nước ( Toàn phần ) * Vì hạnh phúc con người Bài: Ngu Công xã Trịnh - Giáo dục học tập tấm gương trồng cây Tường ( Bộ phần ) gây rừng để giữ gìn môi trường sống tốt đẹp. * Khi dạy bài: Quang cảnh làng mạc ngày mùa - GV cần xác định mức độ tích hợp chính xác ( bộ phận, liên hệ ). - Mục tiêu: - Cung cấp cho học sinh những đặc điểm về sinh thái môi trường, sự giàu có về tài nguyên thiên nhiên. - Lồng ghép ở hoạt động 3: tìm hiểu bài. Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 6
7. + Biện pháp: GV sử dụng phương pháp quan sát và hỏi đáp. - Cho học sinh quan sát tranh làng quê Việt Nam. - Muốn giữ cho phong cảnh làng quê đẹp mãi như bức tranh các em vừa quan sát thì chúng ta cần phải làm gì? ( HS trả lời, GV uốn nắn và kết luận). * Chúng ta phải biết quý trọng, giữ gìn tài nguyên thiên nhiên và chính những việc làm của các em là những hành động BVMT. - Với biện pháp và hình thức tổ chức như trên, tôi đã giáo dục được ý thức BVMT cho học sinh một cách nhẹ nhàn không gò bó. * Khi dạy bài: Sắc màu em yêu - Xác định mức độ tích hợp ( bộ phận, liên hệ ). - Lồng ghép ở hoạt động 4: củng cố bài. - Mục tiêu: - Giáo dục tình yêu thiên nhiên, giữ gìn vun đắp vẽ đẹp của cảnh vật thiên nhiên trên quê hương, đất nước chúng ta. + Biện pháp: GV sử dụng phương pháp quan sát và hỏi đáp. - Cho học sinh quan sát bức tranh trong bài. - GV qua bài thơ và bức tranh ta thấy con người và thiên nhiên giao hòa, và gắn bó với nhau. - Chúng ta cần làm gì để phong cảnh thiên nhiên ở quê hương mãi mãi thơ mộng? ( HS trả lời, GV uốn nắn và kết luận). - Đó chính là những việc làm nhằm góp phần BVMT xung quanh. - Bằng hình thức lồng ghép như trên tôi thấy học sinh mình đến với ý thức BVMT một cách tự nhiên. * Khi dạy bài: Những con sêu bằng giấy - Xác định mức độ tích hợp ( bộ phận ). - Lồng ghép ở hoạt động 3: tìm hiểu bài. - Mục tiêu: Người thực hiện:Nguyễn Thanh Liêm 7