Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử 9

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử 9

1. I, Đặt vấn đề. Môn lịch sử trong trường THCS là môn học có ý nghĩa và vị trí quan trọng đối với việc đào tạo thế hệ trẻ theo mục tiêu giáo dục đã được Nhà nước xác định, giúp học sinh nắm được những kiến thức cơ bản cần thiết về lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc làm cơ sở bước đầu cho sự hình thành thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước tin vào lí tưởng độc lập dân tộc và CNXH. Hơn nữa, học sinh biết tự hào về truyền thống dựng nước, giữ nước và nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc, biết quan tâm đến những vấn đề bức xúc có ảnh hưởng tới quốc gia, khu vực và toàn cầu. Trên nền tảng kiến thức đã học môn lịch sử còn giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, hành động, có thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội, chủ yếu đáp ứng yêu cầu của sự phát triển con người Việt Nam XHCN trong công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Môn lịch sử 9 cũng là môn học quan trọng cần thiết, đáp ứng những yêu cầu của giáo dục nêu trên. Với tầm quan trọng đó, năm học 2008 – 2009 môn học này tiếp tục được đổi mới toàn diện về chương trình, sách giáo khoa và phương pháp dạy học. Trong phạm vi bài viết này, tôi xin đưa ra một vài kinh nghiệm nhỏ góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học lịch sử sao cho có hiệu quả hơn – kinh nghiệm dạy bài “Các nước Tây Âu”. II, Nội dung. II.1. Một số vấn đề cần lưu ý khi dạy học môn lịch sử 9. 1.1. Những lưu ý trong đổi mới phương pháp dạy học môn lịch sử 9. Cũng như khi giảng dạy các môn học đổi mới ở trường THCS , việc day học môn lịch sử 9 cũng phải thay đổi phương pháp dạy học theo hướng thầy- trò cùng làm việc để thực hiện tốt mục tiêu chung của chương trình lịch sử và mục tiêu của hệ thống giáo dục phổ thông muốn vậy cần lưu ý mấy điểm sau: a. Khi dạy và học các phần trong chương trình lịch sử 9 ( Lịch sử Thế giới và lịch sử Việt Nam hiện đại, lịch sử địa phương ) cần chú ý sự khác nhau về yêu cầu nhận thức và truyền thụ nên giáo viên cần lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp . b. Phần lịch sử thế giới hiện đại nhằm cung cấp cho học sinh những hiểu biết sơ lược về tình hình thế giới sau chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay ( đến năm 2000 ). Đây là thời kì gần thời đại chúng ta nhất, xong thực ra các em không được tường tận chứng kiến mọi sự kiện lịch sử nên giáo viên cần phải sử dụng bản đồ, lược đồ, tranh ảnh kết hợp với những đoạn chữ nhỏ, phần tài liệu tham khảo và câu hỏi cuối mỗi mục hay giữa mục Phương pháp trình bày cần linh hoạt: bằng tường thuật, kể chuyện hoặc phương pháp hỏi đáp để bài giảng sinh động, học sinh dễ tiếp thu và phát huy được tính tích cực chủ động của bản thân. - Phần lịch sử Việt Nam hiện đại là phần lịch sử viết về chính lịch sử dân tộc mình nên gần gũi với các em nhất. Giáo viên nên tiếp tục sử dụng có hiệu quả 1
2. phương pháp dạy học ở phần lịch sử thế giới hiện đại nhưng trình bày kỹ hơn , lưu ý nhiều hơn đến việc sử dụng đồ dùng dạy học, các sự vật, sự việc cụ thể đương thời nhằm tăng tính lịch sử cho bài học, học sinh dễ tiếp thu và bài giảng thêm sinh động hấp dẫn. - Phần lịch sử địa phương gồm một số nội dung lịch sử ở ngoài trường, lớp như hướng dẫn học sinh học lịch sử ở bảo tàng, tham quan , ngoại khoá lịch sử giáo viên cần chú ý chuẩn bị cho tiết dạy thật chu đáo ( nội dung, địa điểm, phương pháp thực hiện ) Song những địa điểm di tích lịch sử, bảo tàng phải gần sát với nội dung của bài học trong chương trình và phải giúp các em có nhận thức rõ rệt về lịch sử. 1.2. Những thuận lợi và khó khăn khi dạy học môn lịch sử 9 theo phương pháp mới . - Đối với học sinh THCS, nhất là học sinh lớp 9 môn học lịch sử không phải mới mẻ. Các em đã được học từ cấp I có hệ thống theo tiến trình lịch sử nên ít nhiều đã có những tư duy lịch sử nhất định. Do đó, các em dễ dàng nắm bắt được về những sự kiện lịch sử và bài học được rút ra. - Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy rất nhiều học sinh quan tâm và có hứng thú đối với môn học. Các em tỏ ra muốn tìm hiểu sâu các sự kiện lịch sử để rút ra bài học lịch sử bổ ích. Nhưng các em lại gặp một số trở ngại khiến cho việc học tập môn học này chưa đạt kết quả như mong muốn. Đó là: + Từ trước đến nay các em đã quen với phương pháp học cũ thầy trình bày bài học nên các em chưa thực sự tích cực, chủ động, linh hoạt trong học lịch sử, làm cho giờ học trầm và nhàm chán. + Trong điều kiện thực tế của nhà trường còn thiếu thốn, các em ít có cơ hội tiếp xúc, làm quen thường xuyên với đồ dùng thiết bị dạy học lịch sử nhất là đối với các phương tiện hiện đại: máy chiếu nên bài giảng chưa phong phú. + Trong tư tưởng của một số học sinh phân biệt môn chính môn phụ, ít giành thời gian cho việc học môn lịch sử, học chỉ mang tính chất chống đối, học thuộc vẹt chứ chưa có ý thức tìm hiểu để có cái nhìn sâu sắc, toàn diện về lịch sử, chưa biết liên hệ giữa lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc. II.2. Giải quyết vấn đề. Trước những đòi hỏi của môn học và thực tế của việc học lịch sử trong trường THCS tôi luôn trăn trở làm thế nào để việc dạy học môn lịch sử ( nhất là môn lịch sử 9 ) có hiệu quả hơn, việc học mang tính giao tiếp hơn. Vì vậy tôi đã tiến hành thí điểm hai phương pháp dạy học cũ và mới ở hai lớp 9A1, 9A2 Trường THCS Đoàn Kết - Yên Thủy - Hòa Bình với bài dạy “Các nước Tây Âu”. * ở lớp 9A 1: tôi dùng phương pháp truyền thống: trình bày kết hợp với vấn đáp. Kết quả có nhiều em thuộc bài song đó chỉ là các sâu chuỗi sự kiện lịch sử mà không hiểu bản chất lịch sử hoặc rất mơ hồ và không rút ra được bài học. 2
3. * ở lớp 9A2: bản thân tôi chuẩn bị rất chu đáo cho giờ học: bản đồ thế giới, biểu bảng thống kê tỷ trọng kinh tế của các nước Tây Âu so với Mĩ từ 1950 – 1975, băng hình về nước Đức, lược đồ các nước trong Liên minh châu Âu, đồng thời tôi hướng dẫn học sinh nghiên cứu trước bài học và sưu tầm một số tranh ảnh tư liệu về các nước Tây Âu và Liên minh châu Âu Trong quá trình dạy học tôi đã sử dụng những đồ dùng dạy học trên kết hợp với phương pháp hỏi - đáp, khuyến khích các em kể về những sự kiện lịch sử liên quan đến bài học. Kết quả thật bất ngờ: các em nắm bài rất nhanh có hệ thống và sâu sắc, giờ học sôi nổi, các em thực sự bị cuốn hút vào bài học. Trên cơ sở tiếp thu những yêu cầu chung trong đổi mới phương pháp dạy học môn lịch sử, trải nghiệm qua thực tế thí điểm và thực tế giảng dạy tôi tự rút ra cho mình một số kinh nghiệm nhỏ. áp dụng vào bài “Các nước Tây Âu” tôi xin đưa ra để các đồng chí hiểu cụ thể và đóng góp ý kiến để kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn. 2.1. Sự chuẩn bị cho tiết học. Muốn dạy và học tốt môn lịch sử thì trước hết giáo viên và học sinh phải có sự chuẩn bị tốt, phải tạo được tâm thế thoải mái, sẵn sàng chờ đợi và say mê trong suốt giờ học. Điều đó có ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp thu bài học của học sinh. Do vậy cần lựa chọn phương tiện, đồ dùng, phương pháp phù hợp với từng loại bài, từng điều kiện và từng đối tượng học sinh. Đối với bài học này cần chuẩn bị như sau: a. Về phía giáo viên: bản đồ thế giới, biểu bảng thống kê tỷ trọng kinh tế của các nước Tây Âu so với Mĩ từ 1950 – 1970, băng hình về nước Đức, lược đồ các nước trong Liên minh châu Âu, b. Về phía học sinh: nghiên cứu bài trước ở nhà theo câu hỏi hướng dẫn trong sách giáo khoa, tìm hiểu đặc điểm tên các nước Tây Âu, và tìm hiểu tổ chức Liên minh châu Âu ( tên các nước thành viên, mục đích, hoạt động ). Sự chuẩn bị chu đáo của giáo viên và học sinh tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành tiết học phong phú sinh động. 2.2. Dạy học bài mới Để học sinh tiếp thu bài học có hiệu quả tôi đã tiến hành theo các bước như sau: Trước hết tôi hình thành cho học sinh khái niệm về các nước Tây Âu để học sinh hiểu phân biệt với các nước Đông Âu và các nước khác trên thế giới, đó là các nước Tư bản chủ nghĩa ở phía tây châu Âu. Hiện nay mặc dù tình hình đã thay đổi các nước XHCN ở Đông Âu đã khủng hoảng và tan rã nhưng người ta vẫn quen sử dụng khái niệm Tây Âu này. Lần lượt tôi hướng dẫn các em đi vào tìm hiểu từng phần đơn vị kiến thức. Mỗi phần tôi lại chia thành các phần nhỏ hơn để các em dễ nắm bắt các đơn vị kiến thức. 3
4. A, ở phần I – Tình hình chung Tôi đã sử dung bản đồ thế giới cho các em quan sát, dựa vào kiến thức địa lí về khu vực lãnh thổ trên thế giới các em đã được học để xác định vị trí địa lí của các nước Tây Âu. - Phía bắc và đông bắc giáp với Bắc Âu, phía đông giáp với Đông Âu, phía nam giáp với Nam Âu và vùng châu Phi, phía tây giáp với Đại Tây Dương. Trên cơ sở vị trí địa lí, dựa vào những kiến thức địa lí, lịch sử đã học các em thấy rằng đây là một khu vực rộng lớn của châu Âu và là một trung tâm văn minh của thế giới, là cái nôi của các cuộc cách mạng công nghiệp then chốt trong lịch sử, là đầu mối giao lưu với các nền kinh tế trong khu vực bắc, đông, nam Âu và vùng châu Phi. Chính vì vậy Tây Âu có một vị trí quan trọng không chỉ đối với khu vực mà còn đối với cả thế giới. - Với vị thế như vậy sau chiến tranh thế giới thứ hai tình hình Tây Âu có những nét chung gì tôi hướng dẫn học sinh đi vào tìm hiểu về kinh tế, chính trị. 1, Về kinh tế Từng bước tôi đưa ra các câu hỏi gợi mở để học sinh tìm hiểu về tình hình kinh tế của các nước Tây Âu. G: Trong chiến tranh thế giới thứ hai tình hình các nước Tây Âu như thế nào? H: Nhiều nước Tây Âu bị phát xít chiếm đóng và tàn phá nặng nề G: Sự chiếm đóng và tàn phá đó đã ảnh hưởng như thế nào đến nền kinh tế của các nước Tây Âu mà đặc biệt là các nước tham chiến? H: Năm 1944 sản xuất công nghiệp của nước Pháp giảm 38%, nông nghiệp giảm 60% so với trước chiến tranh. Italia sản xuất công nghiệp giảm khoảng 30%, sản xuất nông nghiệp chỉ bảo đảm 1/3 nhu cầu lương thực trong nước. Các nước đều bị mắc nợ, đến tháng 6 – 1945, nước Anh nợ tới 21 tỉ bảng Anh. G: Em có nhận xét gì về tình hình kinh tế của các nước Tây Âu? H: - Kinh tế bị tàn phá nặng nề, giảm sút nghiêm trọng, nhiều nước trở thành những con nợ lớn. Tôi cho học sinh liên hệ tới hậu quả của cuộc chiến tranh thế giới đã tàn phá nặng nề nền kinh tế của các nước Tây Âu ( kể cả các nước thắng hay bại trận ) để các em thấy được đó cũng chính là bối cảnh mà các nước Tây Âu bước vào thời kì xây dựng đất nước, hàn gắn vết thương chiến tranh. G: Trong điều kiện khó khăn đó các nước Tây Âu đã làm gì để khôi phục kinh tế? H: - Năm 1948 : 16 nước Tây Âu đã nhận viện trợ của Mĩ : Anh , Pháp , ý , Tây Đức .theo kế hoạch “ Phục Hưng Châu Âu “ hay còn gọi là kế hoạch Mac san do Mĩ vạch ra . Kế hoạch đựơc thực hiện ( 1948 – 1951 ) với tổng số tiền 17 tỉ đô la . G: Đưa thêm tư liệu để học sinh hiểu rõ về kế hoạch phục hưng châu Âu: còn gọi là kế hoạch Mácsan, do tướng Mác san, lúc đó là ngoại trưởng Mĩ đề ra. G: Vậy kế hoạch “ Phục Hưng Châu Âu “ được thực hiện nhằm mục đích gì ? 4