Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng học sinh giỏi Toán Lớp 4

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng học sinh giỏi Toán Lớp 4

1. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm Trường tiểu học Phong Vân Phần mở đầu I. Lý do chọn đề tài Trước ngưỡng cửa của thế kỷ 21 - thế kỷ của nền công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, ngành giáo dục nói chung và ngành giáo dục tiểu học nói riêng rất quan tâm đến mục đích nâng cao trí tuệ cho học sinh, không những thế còn phải giáo dục cho học sinh phát triển, thành những con người toàn diện về đức - trí - thể - mỹ, chuẩn bị hành trang cho thế hệ trẻ vững bước vào tương lai. Đảng và nhà nước đã coi giáo dục là quốc sách hàng đầu và đã đặc biệt quan tâm đến giáo dục nhất là việc đào tạo nhân tài, đào tạo những học sinh có năng khiếu để các em có thể dễ dàng nắm bắt được các khoa học kỹ thuật tiến bộ trên thế giới, muốn trở thành những nhân tài cho đất nước sau này thì các em phải có một vốn trí tuệ nhất định. Vì con người có trí tuệ có lý tưởng có niềm tin thì sẽ có tất cả. Hơn ai hết mỗi chúng ta (nhà sư phạm ) phải giáo dục cho học sinh và tự mình vun đắp cho mầm xanh trí tuệ của mình để cho nó mãi mãi xanh tươi. Vốn tiềm năng tự có của trẻ là có hạn phần lớn có được trong quá trình học tập và bồi dưỡng. Là một giáo viên tiểu học tôi nhận thấy tất cả các môn học trong chương trình đều góp phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu rất quan trọng của nhân cách con người Việt Nam. Trong các môn đó có môn toán có vị trí rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề nó góp phần phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, khả năng tư duy sáng tạo vốn trí tuệ cho học sinh đồng thời nó cũng góp phần vào việc hình thành những phẩm chất cần thiết và quan trọng của người lao động như cần cù, cẩn thận, có ý vượt khó, làm việc có kế hoạch có nền nếp, có tác phong khoa học. Môn toán có vị trí quan trọng như thế nên chúng ta cần phải quan tâm bồi dưỡng cho học sinh về môn toán đặc biệt là những học sinh có năng khiếu ngay từ cấp tiểu học để các em có cơ sở có nền tảng để học tốt môn toán sau này. Vì các em có kiến thức ngày từ nhỏ thì sau này sẽ vững vàng hơn. - Xuất phát từ thực tế dạy học tôi nhận thấy năm nào có sự quan tâm nỗ lực của nhà trường của giáo viên thì năm đó có nhiều học sinh đạt học sinh giỏi. Nguyễn Thị Tuyết Thu -1-
2. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm Trường tiểu học Phong Vân Năm nào thiếu sự quan tâm thì sẽ không có hoặc có thì rất ít học sinh giỏi nên tôi chọn đề tài “Bồi dưỡng học sinh giỏi toán lớp 4" để nói lên những suy nghĩ những trăn trở của bản thân tôi về vấn đề này . II. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu các phương pháp dạy bồi dưỡng cho học sinh khá giỏi ở tiểu học. III. Phạm vi và thời gian nghiên cứu thực hiện đề tài - Nghiên cứu trong phạm vi khối 4 Trường Tiểu học Phong Vân - Ba Vì - Hà Nội. - Thời gian trong 1 năm học 2008 - 2009 Tình trạng thực tế khi chưa thực hiện. Dạy toán nâng cao cho học sinh lớp 4 là dạy những kiến thức nâng cao hoặc những kiến thức hoàn toàn mới so với các kiến thức đại trà. Vì là những bài toán khó mà học sinh không được học thường xuyên, không được học đúng phương pháp thì học sinh sẽ không nắm được cách giải các bài toán đó. Nhà trường chưa thực sự quan tâm đến học sinh khá giỏi nên các em bị hổng về kiến thức từ các lớp dưới, nên khi được học thì cũng khó tiếp thu khó hiểu khó nhớ. Trong năm học trước cũng như trong năm học này nhà trường và giáo viên chưa quan tâm đến việc bồi dưỡng học sinh giỏi theo khối lớp mà lại giao về cho các giáo viên chủ nhiệm tự bồi dưỡng. Giáo viên ở lớp thì dạy chủ yếu cho các em các kiến thức đại trà không có thời gian và cũng chưa nhiệt tình để bồi dưỡng học sinh khá giỏi nhu cầu học hỏi của các em rất lớn, các em muốn được học tập, muốn được tiếp cận với những kiến thức mới, kiến thức nâng cao. Nhưng lại không có giáo viên dạy, vì vậy các em phải tự mày mò tìm lấy cách giải nên có thể đúng cũng có thể không đúng hoặc giải ra kết quả nhưng không đúng phương pháp. Thiếu sự suy luận lo gic mà tự mò ra kết quả. Vì thế nên trong các năm học gần đây năm nào có sự quan tâm chỉ đạo của nhà trường, có sự nỗ lực của giáo viên dạy thì năm đó đạt kết quả cao. Năm nào không quan tâm, bỏ bê thì năm đó sẽ không có hoặc có rất ít học sinh. Nguyễn Thị Tuyết Thu -2-
3. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm Trường tiểu học Phong Vân Các biện pháp chung Muốn bồi dưỡng cho học sinh để có thể học giỏi toán thì tất cả các ngành các cấp phải phối hợp hành động, cùng quam tâm thì mới có thể đạt được kết quả cao. 1. Ngành giáo dục phải có sự quan tâm chỉ đạo sát sao đến việc bồi dưỡng học sinh giỏi bằng một số việc làm cụ thể sau: + Tổ chức thi học sinh giỏi hàng năm. + Có sự thưởng phạt nghiêm minh, thường xuyên, nhất quán và có hệ thống chứ không hề năm thì quan tâm coi trọng, năm thì bỏ bê không chú ý. + Chỉ đạo việc biên soạn sách nâng cao, sách bồi dưỡng học sinh giỏi toán một cách có hệ thống, thống nhất ở một loại sách theo quy định của Bộ của ngành với đầy đủ các dạng toán trong cả nước. + Thường xuyên mở các chuyên đề bồi dưỡng cho giáo viên để mọi giáo viên đề có thể học hỏi kinh nghiệm với nhau để tự nâng cao tay nghề. 2. Các nhà trường phải trực tiếp chỉ đạo việc dạy bồi dưỡng cho các học sinh khá giỏi học sinh có năng khiếu về môn toán để các em được học tập được phát triển tư duy sáng tạo của mình một cách độc lập và tự nhiên. + Mở các chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi cho tất cả các giáo viên trong từng khối lớp để giáo viên chủ nhiệm tự bồi dưỡng cho học sinh của mình ở trong lớp mình chủ nhiệm. + Nhà trường nên phát động phong trào thi giải toán sao (toán khó) cho tất cả giáo viên trong trường cùng tham gia để từ đó tự trau dồi vốn kiến thức của mình để nâng cao tay nghề, nắm chắc các dạng toán để có thể tìm ra những phương pháp giảng dạy một cách dễ hiểu nhất để hướng dẫn học sinh. + Tổ chức bồi dưỡng cho học sinh khá giỏi ngày từ lớp 1. Mỗi khối lớp chọn ra một số học sinh khá giỏi của lớp mình để bồi dưỡng cho các em một cách có hệ thống. + Chọn giáo viên giỏi có trách nhiệm có tay nghề cao để dạy bồi dưỡng. Nguyễn Thị Tuyết Thu -3-
4. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm Trường tiểu học Phong Vân + Động viên khuyến khích kịp thời những giáo viên và học sinh đạt kết quả cao trong giảng dạy và học tập. 3. Đối với giáo viên trực tiếp dạy bồi dưỡng phải có tình thần trách nhiệm, có lòng nhiệt tình với học sinh, hết lòng dạy dỗ giáo dục các em để các em trở thành những con người có ích cho xã hội. + Thường xuyên học hỏi đồng nghiệp và bạn bè để nâng cao tay nghề. + Chọn lựa các loại sách để soạn ra các dạng toán cơ bản điển hình dạy cho các em + Lựa chọn phương pháp dạy phù hợp với từng dạng toán khác nhau để giúp học sinh dễ hiểu, dễ nhớ, dễ tiếp thu. + Dạy học sinh theo từng dạng, từng chuyên đề cụ thể để cho học sinh nắm chắc rồi ôn tập củng cố hệ thống lại tất cả các dạng đó rồi cho học sinh ôn tập dưới các dạng đề toán hoặc giải một số đề toán của những năm trước đó. + Giáo viên giải các bài toán sẽ dạy thật kỹ càng trước khi dạy cho học sinh để có thể tìm ra cách giải dễ hiểu nhất, diễn giải một cách nhanh nhất. + Phải sát sao với học sinh để có thể nhận thấy các dạng mà học sinh chưa nắm chắc hoặc còn lơ mơ để giảng lại hoặc tăng cường bài tập ứng dụng. 4. Đối với học sinh - Động viên khích lệ học sinh kịp thời để kích thích sự tìm tòi sáng tạo cho các em. - Trước khi giải toán phải đọc kỹ đề bài phân tích các dữ kiện đầu bài cho và phải tìm gì? để tìm ra cách giải. - Học sinh phải có lòng say mê học tập phải chú ý nghe giảng, phân tích, lập luận suy luận một cách lô gic để tìm ra cách giải. Muốn học sinh giỏi toán thì không chỉ có những biện pháp như trên mà còn cần có nhiều biện pháp khác nữa như đối với giáo viên trực tiếp dạy các kiến thức theo đại trà cũng cần cố gắng vì các em có giỏi các kiến thức cơ bản thì mới có thể học nâng cao thêm được hoặc gia đình là một yếu tốt rất quan trọng để thúc đẩy các em học giỏi. Nguyễn Thị Tuyết Thu -4-
5. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm Trường tiểu học Phong Vân * Những biện pháp cụ thể Qua thực tế đã từng giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi nhiều năm, để có học sinh giỏi toán lớp 4 tôi đã phân chia các bài toán khó thành các dạng nghiên cứu kỹ từng dạng toán đó rồi dạy cho học sinh. Dạng 1: Một số bài toán về số tự nhiên và phân số. Dạng 2: Biểu thức và dãy số. Dạng 3: Cấu tạo số. Dạng 4: Các bài toán về 4 phép tính cộng, trừ, nhân, chia. Dạng 5: Tìm số trung bình cộng. Dạng 6; Tìm hai số khi biết tổng và tỷ. Dạng 7: Tìm hai số khi biết hiệu và tỷ số của chúng. Dạng 8: Chia tỷ lệ. Dạng 9: Tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số đó. Dạng 10: Các bài toán về đại lương tỉ lệ thuận và tỷ lệ nghịch. Dạng 11: Tìm hai số khi biết hai hiệu. Dạng 12: Toán trồng cây. Dạng 13: Các bài toán về hình học. Dạng 14: Toán suy luận. Khi dạy ở mỗi dạng toán giáo viên cần nghiên cứu rõ đặc thù, tính chất, cách làm của từng dạng để có phương pháp cụ thể riêng biệt giữa các dạng, nhưng thường thường ở mỗi dạng tôi đều hướng dẫn học sinh theo các bước như sau: + Cho học sinh ôn tập các kiến thức đã học có liên quan đến loại toán đó để học sinh nắm chắc các kiến thức cơ bản bài toán. + Giáo viên bổ sung thêm các kiến thức cần ghi nhớ, các kiến thức cần ghi nhớ, các tính chất mới, kiến thức mới về dạng toán đó và yêu cầu học sinh học thuộc. + Học sinh tự mình lấy ví dụ theo các tính chất mới bổ sung (nếu khó giáo viên có thể làm mẫu 1 ví dụ) Nguyễn Thị Tuyết Thu -5-
6. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm Trường tiểu học Phong Vân + Đưa ra các bài toán có liên quan đến các kiến thức của dạng đó theo nguyện tắc học từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp để hướng dẫn học sinh phân tích và tự tìm ra cách giải của mình. - Học sinh đọc kĩ đề bài toán. - Phân tích đề bài tìm ra các mối quan hệ của các dữ kiện rồi nhận xét các dữ kiện có liên quan cho thế dữ kiện cho trực tiếp hoặc gián tiếp. - Lập luận, suy luận tìm ra cách giải . Nếu nói đến tất cả các dạng toán thì rất dài nên tôi chỉ chọn một dạng toán “Tìm hai số khi biết tổng và tỷ số của hai số đó” để hướng dẫn học sinh. Dạng 6: Tìm hai số khi biết tổng và tỷ số : 1. Các kiến thức cần ghi nhớ a. Học sinh nhắc lại các bước giải toán này - Tìm tổng số phần bằng nhau. - Tìm giá trị của một phần (có khi là số bé). - Tìm hai số đó. + Học sinh nhắc lại hiểu thế nào là tổng của hai số (là hai số cộng lại, hai số gộp lại). + Em hiểu thế nào là tỷ số. ( Số này chia cho số kia là tỷ số, số này gấp số kia, số này bằng một phần mấy của số kia gọi là tỷ số. b. Các kiến thức cần bổ sung Có những bài cho chúng ta biết tổng, tỷ một cách cụ thể tường minh nhưng cũng có khi người ta cho biết một trong hai dữ kiện này bằng cách diễn đạt khác đi như: - Thương của hai số là a thức là số lớn gấp a lần số bé (cho biết tỉ số là a) học sinh lấy ví dụ). - Số lớn bằng tích của số bé với số lớn nhất có 1 chữ số thì ta suy ra số lớn gấp 9 lần số bé (vì số tự nhiên lớn nhất có 1 chữ số là 9) (cho biết tỷ số là 9) - Có bài phải tự suy luận để tìm ra tổng số ví dụ như cho biết chu vi ta suy ra tổng số bằng cách tính nửa chu vi. Nguyễn Thị Tuyết Thu -6-