Đề tài Nội dung dạy các yếu tố hình học ở Tiểu học những sai lầm của học sinh khi giải các bài toán về nội dung hình học

Nội dung text: Đề tài Nội dung dạy các yếu tố hình học ở Tiểu học những sai lầm của học sinh khi giải các bài toán về nội dung hình học

1. SỞ GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO BẮC NINH TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BẮC NINH ___ ___  ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU NỘI DUNG DẠY CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC Ở TIỂU HỌC NHỮNG SAI LẦM CỦA HỌC SINH KHI GIẢI CÁC BÀI TOÁN VỀ NỘI DUNG HÌNH HỌC Giáo viên hướng dẫn : THS. NGUYỄN VĂN MINH Giảng viên trường Cao đẳng Sư phạm Tỉnh Bắc Ninh Sinh viên thực hiện : NGUYỄN THỊ MÙI Trường tiểu học Ninh Xá-Thuận Thành Tỉnh Bắc Ninh Hà Nội - 04/2004
2. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU LỜI NÓI ĐẦU Trong môn toán tiểu học, nội dung và phương pháp dạy các yếu tố hình học ngày càng được quan tâm. Hình học là một bộ phận được gắn bó mật thiết với các kiến thức về số học, đại số, đo lường và giải toán. Từ đó tạo thành bộ tạo thành Bộ môn toán thống nhất. Với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy học các yếu tố hình học nói riêng, môn toán ở trường tiểu học nói chung. Tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: "Nội dung dạy các yếu tố hình học ở tiểu học - Những sai lầm của học sinh khi giải các bài toán về nội dung hình học". Các bài toán hình học ở tiểu học giúp các em phát triển tư duy về hình dạng không gian. Từ tri giác như là một cái "toàn thể" lớp 1, 2 đến việc nhận diện hình học qua việc phân tích đặc điểm các hình bằng con đường trực giác (lớp 3, 4, 5). Trong chương trình toán tiểu học, các yếu tối hình học được sắp xếp từ dễ đến khó, từ trực quan cụ thể đến tư duy trừu tượng, rồi đến khái quát vấn đề. Qua các lớp học, kiến thức hình học được nâng dần lên và cuối cấp (lớp 5) có biểu tượng về tính chu vi diện tích, thể tích. Học sinh được làm quen với các đơn vị đo độ dài, các đoạn thẳng, diện tích các hình học phẳng, hình học không gian, thể tích các hình hộp. Thông qua bộ môn hình học các em được làm quen với têngọi, công thức, ký hiệu, mối liên quan giữa các đơn vị. Biết biến đổi các đơn vị do. Qua đó biết tự phát hiện các sai lầm khi giải toán hình học. Như vậy, thông qua việc "Dạy các yếu tố hình học ở tiểu học" giúp các em nắm được kiến thức đầy đủ, tổng hợp về môn toán. Qua đó các em thấy được giá trị thực tiễn của toán trong cuộc sống, làm cho các em càng yêu thích học toán hơn. Từ đó góp phần phát triển tư duy cho các em một cách nhẹ nhàng, có hiệu quả, trang bị cho các em vốn kiến thức cơ bản về hình học phẳng, hình học không gian để làm cơ sở cho việc học hình học ở cấp học trên. Nội dung nghiên cứu của đề tài: 1. Nội dung dạy các yếu tố hình học ở tiểu học. 2. Những sai lầm của học sinh khi giải các bài toán về nội dung hình học. Qua trình nghiên cứu, tôi đã hết sức cố gắng tìm tòi, phân tích, tổng hợp và khái quát vấn đề thành lý luận. Song chắc chắn việc nghiên cứu không tránh khỏi sự sơ suất, rất mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp nhiệt tình giúp đỡ. Nguyễn Thị Mùi - Trường tiểu học Ninh Xá 2
3. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Xin chân thành cảm ơn. LỜI CẢM ƠN Để tiến hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này, tôi xin chân thành cảm ơn. - Trường Cao đẳng sư phạm Bắc Ninh, Khoa Tiểu học của trường. - Các thầy giáo, cô giáo của trường, của khoa. Đặc biệt là thầy giáo dạy bộ môn "Nghiên cứu khoa học giáo dục" đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài. - Anh chị em giáo viên Trường tiểu học Ninh Xá huyện Thuận Thành, Tỉnh Bắc Ninh đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình điều tra, khảo sát thực tế. Đây là đề tài nghiên cứu đầu tiên mà tôi thực hiện với bộ môn toán, do vậy có thể còn thiếu sót, mong người đọc và các bạn đồng nghiệp đóng góp thêm ý kiến cho đề tài nghiên cứu của tôi đầy đủ và phong phú hơn. Ninh Xá, tháng 4 năm 2004 Tác giả Nguyễn Thị Mùi Nguyễn Thị Mùi - Trường tiểu học Ninh Xá 3
4. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận. - Là giáo viên tiểu học tiểu và đã thực tế giảng dạy nhiều năm môn toán ở khối lớp 5 tôi thấy việc nghiên cứu đề tài "Dạy các yếu tố hình học ở tiểu học - Những sai lầm của học sinh khi giải toán có nội dung hình học" có ý nghĩa rất thiết thực trong giảngdạy của giáo viên tiểu học, trong việc học của học sinh mà các bậc phụ huynh đang quan tâm. Nhằm đáp ứng nhu cầu bức thiết việc dạy học hiện nay. Việc dạy học ở bậc tiểu học là một bộ phận cấu thành không thể thiếu của môn toán ở bậc tiểu học. Việc dạy các yếu tố hình học góp phần phát triển trí tưởng tượng cho học sinh, phát triển năng lực tư duy, phát huy khả năng áp dụng kiến thức hình học vào thực tế cuộc sống và giúp các em học tốt bộ môn toán - là một trong các bộ môn chủ lực trong chương trình phổ thông. 2. Cơ sở thực tiễn. - Qua thực tiễn giảng dạy cho thấy: Việc dạy các yếu tố hình học còn có những hạn chế nhất định, tỷ lệ các em đạt yêu cầu trở lên chưa cao, các em hiểu về bản chất của chu vi, diện tích, thể tích của một hình chưa sâu. Đặc biệt là kỹ năng vận dụng những tri thức đó vào cuộc sống hàng ngày như tính diện tích thửa ruộng, mảnh vườn, tính diện tích cần quét vôi của một căn phòng, tính diện tích để gò một cái thùng, một cái hòm có hình dạng nhất định hay tính khối lượng của một khúc gỗ còn hạn chế. - Về chương trình giảng dạy các yếu tố hình học chưa nhiều (chỉ tăng cường ở kỳ II lớp 5). Cơ sở vật chất, đồ dùng trực quan để phục vụ cho việc dạy các yếu tố hình học còn rất hạn chế. Giáo viên nói chung lên lớp chưa thật chú trọng việc sử dụng đồ dùng trực quan. Vậy kết quả học tập của học sinh chưa được tốt. Nguyễn Thị Mùi - Trường tiểu học Ninh Xá 4
5. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU - Việc nghiên cứu đề tài "Dạy các yếu tố hình học ở tiểu học - Những sai lầm của học sinh khi giải toán có nội dung hình học". Là nhằm mục đích giúp giáo viên nâng cao chất lượng dạy học. Đi sâu vào việc áp dụng phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm trong quá trình giảng dạy, giúp học sinh nắm chắc các loại hình hình học, giúp học sinh khắc sâu tránh các sai lầm khi giải toán hình học. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU. 1. Nâng cao hiệu quả dạy học của giáo viên khi giảng dạy các yếu tố hình học. 2. Nâng cao chất lượng học các yếu tố hình học của học sinh đặc biệt việc tính chu vi, diện tích, thể tích đối với các đơn vị đo, cắt ghép hình. 3. Các em biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống hàng ngày. 4. Giúp các em học tốt bộ môn toán nói chung và các yếu tố hình học nói riêng ở bậc tiêu học. Từ đó góp phần vào việc phát triển ttư duy, hình thành nhân cách cho các em. 5. Trang bị cho các em vốn kiến thức cơ bản về hình học làm cơ sở, nền tảng để học môn hình học ở các lớp trên. III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU. Học sinh từ khối lớp 1 đến khối lớp 5, cụ thể là: Học sinh khối lớp 1 đến lớp 5 ở khu phố mới Ninh xã - Thuận thành Tỉnh Bắc Ninh. IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC. 1. Giải pháp mới để nâng cao, cải tiến nội dung và phương pháp dạy các yếu tố hình học ở tiểu học. Qua đó học sinh sẽ tránh được các sai lầm thường hay mắc phải khi giải toán hình học ở tiểu học. - Nắm vững yêu cầu đạt được khi dạy các yếu tố hình học ở từng khối từng lớp. Tìm ra một quy luật nhất định, theo thứ tự không bị nhầm lẫn, không sót hình. Nguyễn Thị Mùi - Trường tiểu học Ninh Xá 5
6. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU - Giúp học sinh nhận biết các yêu tố hình học từ trực quan cụ thể đến tư duy trừu tượng (từ dễ đến khó), trở về thực tế khách quan. Trên cơ sở đó, hình thành cho các em kỹ năng giải các loại toán về yếu tố hình học ở tiểu học: - Điểm và đoạn thẳng. - Đường gấp khúc, đường thẳng, đường thẳng song song. - Góc và các loại góc. - Tam giác và tứ giác. - Hình tròn, đường tròn, hình trụ, hình chữ nhật, hình vuông. - Hình hộp chữ nhật, hình lập phương. Từ các dạng toán tren, nhiều bài tập có tính chất lồng ghép giữa dạng này với dạng khác như hình tam giác với hình tứ giác, hình chữ nhật với hình vuông, hình hộp chữ nhật với hình lập phương. Cũng qua các dạng toán đó rèn cho học sinh một số kỹ năng thực hành, tập duyệt và sử dụng những dụng cụ như: thước kẻ, ê ke, compa, vòng đo góc. Những kỹ năng này không thể rèn ngay lập tức mà phải trải qua một quá trình tập duyệt từ thấp đến cao. Ví dụ: Ở lớp 1: Học sinh được tập vẽ đoạn thẳng qua các điểm, qua giấy kẻ ô vuông. Ở lớp 2: Điểm và đoạn thẳng bắt đầu được gắn với hình. Đến lớp 3, lớp 4: Học sinh bắt đầu được sử dụng ê ke, vẽ đường thẳng song song, hình chữ nhật. Đến lớp 5: Học sinh phải biết vẽ hình học không gian như hình hộp chữ nhật, lập phương, hình trụ. Qua việc học các yếu tố hình học giúp học sinh phát triển năng lực phân tích, tổng hợp, trí tưởng tượng không gian, năng lực quan sát, năng lực so sánh và ngôn ngữ toán học. Đồng thời với kỹ năng kiến thức nói trên như tìm hiểu tự nhiên xã hội Cần thiết cho cuộc sống thực tế, làm nền tảng vững chắc để học toán hình ở bậc học trên. Nguyễn Thị Mùi - Trường tiểu học Ninh Xá 6
7. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU - Để học sinh tiếp thu tốt các yếu tó hình học ở tiểu học, người giáo viên phải nghiên cứu vận dụng những vấn đề mới về phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm trong quá trình giảng dạy. 2. Cải tiến công tác kiểm tra đánh giá. - Phát huy tốt việc kiểm tra, đánh giá theo Thông tư 15 của Bộ Giáo dục - Đào tạo cho bậc tiểu học cho từng môn học. - Đánh giá xếp loại học lực của học sinh tiểu học theo từng môn học. - Kiểm tra hợp lý sâu sát kiến thức của học sinh sau từng phần học và các bài kiểm tra định kỳ. V. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI. 1/ Giúp giáo viên trong quá trình giảng dạy các yếu tố hình học ở tiểu học sẽ được nâng cao hơn và có hiệu quả cao nhất trong cách học của học sinh và cách dạy của giáo viên. Giúp học sinh nắm vững chi thức về hình học. Vận dụng tri thức đó vào cuộc sống. 2/ Về mặt lý luận: Tìm hiểu và vận dụng những vấn đề mới về lý luận dạy học môn toán ở bậc tiểu học. Quán triệt sâu sắc tinh thần dạy học lấy ọhc sinh làm trung tâm. 3. Về mặt thực tiễn: Thông qua nghiên cứu đề tài, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, hiệu quả về hình học tiểu ở tiểu học. Định rõ vai trò của người giáo viên trong quá trình dạy học (là người tổ chức quá trình lĩnh hội tri thức của học sinh) chú trọng vào quá trình rèn luyện kỹ năng thực hành giải toán – tránh được những sai lầm thường mắc khi giải toán hình học (ví dụ lầm lẫn về số đo, xác định vị trí của đường cao hay đáy tam giác ). VI. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 1. Nghiên cứu lý luận. Để có cơ sở lý luận cũng như cơ sở giúp quá trình nghiên cứu làm đề tài tôi đã tiến hành. Nguyễn Thị Mùi - Trường tiểu học Ninh Xá 7