SKKN Phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề theo chương trình chuẩn

Nội dung text: SKKN Phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề theo chương trình chuẩn

1. ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC NÊU VẤN ĐỀ VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THEO CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN PHẦN I MỞ ĐẦU I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1/ lý do chủ quan và khách quan a/Lý do khách quan : Chúng ta đang sống trong một xã hội hiện đại , văn minh . Đất nước đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa , hiện đại hóa . Theo nghị quyết trung ương Đảng khóa VIII đã chỉ rõ “Mục tiêu chủ yếu là thực hiện giáo dục toàn diện về đạo đức , trí dục , thể dục ở tất cả các bậc học ” Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo quyết định số 16/2006 / QĐ- BG ĐT ngày 5/5/2006 của bộ trưởng bộ giáo dục đào tạo cũng đã nêu “ Phải phát huy tính tích cực , chủ động sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trưng môn học , đặc điểm đối tượng học sinh , điều kiện của từng lớp học , bồi dưỡng học sinh phương pháp tự học , khả năng hợp tác ,rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn , tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú và trách nhiệm học tập của mình” b/ Lý do chủ quan Trong tất cả các môn học Thì vật lý là một trong những môn khoa học khó nhất đối với HS . Vật lý là môn khoa học thực nghiệm , liên quan đến các hiện tượng tự nhiên , Và ứng dụng nhiều trong các ngành khoa học và đời sống . Đòi hỏi học sinh phải có kỹ năng phân tích , kỹ năng thu nhập thông tin dự liệu để tính toán , kỹ năng tổng hợp , kỹ năng vận dụng khi quan sát một hiện tượng vật lý xẩy ra . Nếu biết vân dụng và tổng hợp các kỹ năng nói trên thì môn vật lý trở thành môn học gây nhiều hứng thú cho học sinh Chính vì thế đổi mới phương pháp dạy học là nhằm nâng cao hiệu quả dạy học là vấn đề rất cần thiết Muốn nâng cao hiệu quả dạy học cần khai thác những mặt mạnh của phương pháp truyền thống và vận dụng những phương pháp dạy học tích cực nhằm rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh . Muốn đạt được điều đó , trong mỗi tiết học giáo viên phải xác định “ Lấy học sinh làm trung tâm , người học phải tích cực tự lực trong quá trình học tập , tự tiềm kiếm kiến thức có sự hướng dấn của giáo viên để có thể tự học , tự nghiên cứu , tự giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống hiện tại và sau này ” Chính vì lý do trên tôi xin chọn đề tài sáng kiến “Phát huy tính tích cực của học sinh thông qua dạy học giải quyết vấn đề ”thông qua một số tiết dạy bài học mới và bài tập mà bấy lâu bản thân tôi đang trăn trở 1
2. 2/ MỤC ĐÍCH CHỌN ĐỀ TÀI : Phát huy tính tích học tập của học sinh theo định hướng dạy học Giải quyết vấn đề thông qua nội dung một số bài học đã chọn , nhằm nâng cao chất lượng dạy học 3 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU a/ Đối tượng nghiên cứu + lý thuyết dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh thông qua dạy học theo định hướng giải quyết vấn đề + Học sinh lớp học có khả năng nhận thức khá , lớp có năng lực nhận thức TB , lớp có năng lực nhận thức kém hơn ở trường THPT 1/5 Nghĩa Đàn - Nghệ An b/ Phạm vi nghiên cứu + Nội dung kiến thức bài học đã chọn của lớp 10 , lớp 11 , lớp 12 theo chương trình chuẩn + Dạy học tích cực theo định hướng giải quyết vấn đề trong bộ môn vật lý 4 NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU + Nghiên cứu lý thuyết dạy học tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh + Tìm hiểu lý luận dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề + Nghiên cứu điều kiện vận dụng dạy học GQVĐ vào một số bài học đã chọn nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học vật lý + Tìm hiểu thực trạng nhận thức cửa học sinh ở mỗi lớp trong trường THPT 1/5 để vận dụng phương pháp dạy học GQVĐ cho thích hợp từng lớp học + Xây dựng tiến trình dạy học của một số bài học phù hợp với đối học + Thực nghiệm đánh giá kết quả nghiên cứu 5 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU a/ Phương pháp nghiên cứu lí luận dạy học từ các tài liệu liên quan , từ sách báo , từ các tạp chí giáo dục thời đại “ Dạy và học ngày nay ” b/Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Từ cung đoạn thiết kế giáo án , từ kết quả giảng dạy trên lớp , từ các tiết dạy của đồng nghiệp và sự góp ý của đồng nghiệp c/ Phương pháp thống kê toán học để rút kinh nghiệm 6/ CẤU TRÚC ĐỀ TÀI Mở đầu Nội dung Chương 1 : Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài Chương 2 : Tiến hành dạy học Chương 3 : thực nghiệm sư phạm Bài học rút kinh nghiệm Phụ lục 2
3. NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1. Khái niệm về tính tích cực học tập của học sinh Vấn đề tich cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh đã được các nhà quản lý giáo dục đề cập từ lâu đặc biệt những năm gần đây phong trào đổi mới PPDH lại được quan tâm đúng mức . Mới đây bộ Giáo dục ban hanh chủ trương “ Trường học thân thiện học sinh tích cưc ” Vậy ta hiểu thế nào là tính tích cực “ Tích cực là trang thái hoạt động của chủ thể hành động . Tính tích cực trong học tập là trạng thái hoạt động của học sinh bằng khát vọng học tập cố gắng vươn lên bằng nghị lực trong trí tuệ để chiếm lĩnh những kiến thức nhân loại cho bản thân ” Muốn thể hiện tính tích cực trong học tập bản thân chủ thể phải có thái độ hăng say thực hiện công việc một cách khoa học nhằm đạt mục đích cuối cùng qua đó chủ thể có bước chuyển mình trong nhận thức 2 Tính tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học Ta phải hiểu tính tích cực hóa hoạt động của học sinh là sự phát triển ở mức độ cao trong tư duy đòi hỏi một quá trình hoạt động bên trong hết sức căng thẳng do đó đòi hỏi học sinh phải có nghị lực cao của bản thân để đạt được mục đích là giải quyết được vấn đề đặt ra “ Vì bản chất của sự học tập được xem như là quá trình nắm vững kiến thức vận dụng linh hoạt , biết phân tích , biết tổng hợp khi nhìn nhận một vấn đề một hiện tượng Theo định nghĩa giáo dục học “ Kiến thức là sự thông hiểu và lưu trữ trong trí nhớ những sự kiện cơ bản của khoa học và những nguyên tắc lí luận và quy luật xuất xứ những sự kiện ấy . Tóm lại việc học tập là quá trình hoạt động của nhận thức do đó người giáo viên phải biết khơi dậy tính hiếu ngộ của từng cá nhân học sinh . Giáo viên biết phát huy năng lực học sinh sẵn có Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh là một trong những nhiệm vụ của giáo viên trong nhà trường nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học bằng việc quan tâm đến việc đổi mới PPDH . Tất cả đều thay đổi vai trò của người dạy và người học nhằm nêu cao hiệu quả quá trình dạy học để đáp ứng yêu cầu dạy học trong giai đoạn mới “ Giáo viện lấy học sinh làm trung tâm , học sinh là người chủ động tiếp nhận thông tin xử lý thông tin . Giáo viện là người tổ chức hoạt động và cập nhật thông tin đồng thời hộ trợ giups đỡ học sinh giải quyết thông tin và tìm kiếm kiến thức trong thông tin đồng thời biết vận dung những kiến thức đã thu nhận được vào thực tiễn . 3
4. 3 Các biện pháp nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh trong dạy học vật lý Theo yêu cầu đổi mới PPDH “ Giáo viện lấy học sinh làm trung tâm , học sinh là người chủ động tiếp nhận thông tin xử lý thông tin . Giáo viện là người tổ chức hoạt động và cập nhật thông tin đồng thời hộ trợ giups đỡ học sinh giải quyết thông tin và tìm kiếm kiến thức trong thông tin ” Người giáo viên trong mỗi tiết dạy ta hãy tạm thời quy ước coi bài dạy là một câu chuyện được chuyển thành kịch . Vậy người giáo viên biết chuyển thể , vừa đạo diến , vừa diến viên Muốn vậy cần phải - Khi soạn bài xác định đúng trọng tâm kiến thức đặt ra mục đích và yêu cầu cần đạt được về nội dung , về kỹ năng phân tích kỹ năng vận dụng để giải thích hiện tượng liên quan đến bài học - tạo ra và duy trì không khí học tấp của học sinh đề các em có động cơ và hứng thú học tập . Đây là vấn để nhạy cảm đòi hỏi giáo viên phải có nghệ thuật sư phạm phải tạo ra sân chơi thoải mái cho học sinh để các em có đủ tự tin, say mê hứng thú trong học tập rèn luyện và phát triển - Tạo thế năng tâm lý tính tích cực của học sinh Muốn vậy giáo viên cần nắm được những kiến thức nào các em cần biết , kiến thức nào các em có thể tự chiếm lĩnh , kiến thức nào cần gợi ý và gợi ý đến mức độ nào Nghĩa là người giáo viên tạo cho các em các nấc ván để các em nhảy qua con mương rộng dưới có nước sâu . Dó đó người giáo viên phải luôn tạo ra tình huống có vấn đề theo yêu cầu nội dung từ thấp lên cao . Coi mỗi tình hướng có vấn đề là một bài tập về vấn đề nhận thức có thể hiếu như sau theo sơ đồ nhận thức Bài tập nhân thức Hoạt động nhận thức Nhận thức _ lựa chọ tốt phương pháp , phương tiện dạy học Không thể có một phương pháp duy nhất áp dụng cho mỗi bài học . Tùy vào từng phần , tường chương , từng bài mà giáo viên cần phải lựa chọn , có thể phối hợp nhiều phương pháp cho đặc trưng bộ môn , cho từng đối tượng . Các phương pháp nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh như . Dạy học nêu vấn đề , dạy học dự án , phương pháp thực nghiệm , phương pháp thực nghiệm tương đương Trong giờ lên lớp đòi hỏi giáo viên nắm vững kiến thức bài học bình tĩnh tự tin linh hoạt trong từng điều kiện cụ thể bằng cách học hỏi từ thực tế , từ sách vở tham thảo, từ đồng nghiệp và biết sử dụng intenet khi đó sẽ duy trí được không khí học tập . Phát huy tối đa khả năng khai thác tiềm ẩn tri thức trong từng học sinh 4
5. Khai thác thí nghiệm vật lý nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Thí nghiệm vật lý đóng vai trò rất quan trong dạy học ,nó tăng thêm tính trực quan sinh động cho bài học tạo thêm niềm tin khoa học và gây hứng thú học tập cho học sinh . Thí nghiệm vật lý nó có tác dụng năng lực nhận thưc khoa học cho học sinh đồng thời giúp học sinh làm quyen dần phương pháp nghiên cứu khoa học . Qua đó học sinh được quan sát hiện tượng, cách đo đạc giúp học sinh rèn luyện tính cẩn thận , kiên trì trong việc nghiên cứu khoa học Thí nghiệm vật lý III/ Một số khó khăn và thuận lợi a/ Những thuận lợi Việc đổi mới phương pháp dạy học phát huy năng lực hoạt động của học sinh nhằm tích hóa hoath động của học sinh trong giờ học là sự quan tâm thường xuyên chi bộ của BGH , cử đồng nghiệp , của tổ chuyên môn Từ s¸ch gi¸o khoa vËt lý 10 lớp 11, lớp 12 ban cơ bản kết hợp tài liệu tham khảo . Mặt khác Bản thân tôi luôn có ý thức tìm tòi từ sách báo , từ đồng nghiệp với mong muốn và mục đích cuối cùng làm sao đê có tiết dạy hiệu quả . b/ Những khó khăn Ngoài những thuận lợi đã nêu ở trên bản thân còn gặp một số khó khăn + Trong nhóm môn vật lý chưa có đề tài nào được cấp trên công nhận để bản thân có điều kiện học hỏi + Đặc biệt khó khăn lớn nhất là đối tượng học sinh các em học rất yếu các môn học tự nhiên ( từ THCS ) . Học sinh đại bộ phận còn ỷ lại , còn lười học , học sinh ít say sưa với các môn khoa học tự nhiên . Do đó đã gây không ít khó khăn cho tôi thực hiện đề tài . Chương 2 TIẾN HÀNH DẠY HỌC A. Nội dung bao gồm 4tiết Tiết 1 Bài tổng hợp lực và phân tích lực điều kiện cân bằng của chất điểm Tiết 2 Kính lúp Tiết 3 Bài tập tự chọn Ôn tập Tiết 4 Thực hảnh ĐO HỆ SỐ MA SÁT 5