SKKN Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh khối Lớp 3

Nội dung text: SKKN Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh khối Lớp 3

1. A – ĐẶT VẤN ĐỀ N­íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), nÒn kinh tÕ c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt cïng víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ nhµ n­íc, ®©y lµ mét chñ tr­¬ng phï hîp víi thêi kú qu¸ ®é ®i lªn CNXH. §Êy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc thu©n lîi cho kinh tÕ n­íc nhµ ph¸t triÓn, ®ång thêi lµ mét tiÒn ®Ò cho nÒn gi¸o dôc n­íc nhµ ph¸t triÓn. Song còng chÝnh lµ th¸ch thøc cho ngµnh gi¸o dôc ®ßi hái ngµnh gi¸o dôc ph¶i ®µo t¹o ra mét thÕ hÖ trÎ cã tri thøc vµ ®¹o ®øc ®Ó ®¸p øng víi yªu cÇu phôc vô sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n­íc. Vai trò đặc biệt quan trọng của GD&ĐT được Đảng ta xác định tại Đại hội Đảng lần thứ IX “ Phát triển GD&ĐT là một trong những động lực thức đẩy, hoạt động là điều kiện để phát triển nguồn nhân lực, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội tăng trưởng nhanh và bền vững”. Cùng với công cuộc đổi mới toàn diện của đất nước, giáo dục nước ta cũng đã và đang tìm kiếm những giải pháp tiên tiến, để tiến tới xây dựng một nền giáo dục hiện đại. Một trong những đổi mới cơ bản, quan trọng của giáo dục Việt Nam đã làm được đó là đổi mới chương trình sách giáo khoa, mà nhiệm vụ và mục tiêu là đào tạo con người hiện nay và mai sau, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kĩ năng thực hành giỏi. Đổi mới chương trình sách giáo khoa là đổi mới cả về nội dung, hình thức và phương pháp giảng dạy. Giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động, sáng tạo thông qua các phương tiện, thiết bị, đồ dùng dạy học. Vì thiết bị - đồ dùng dạy học vừa là phương tiện để chuyển tải thông tin, vừa là nội dung của quá trình truyền thụ kiến thức, giáo dục tư cách, rèn luyện kĩ năng thực hành cho học sinh. Nó điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Nó có tác dụng to lớn trong việc phát huy trí tuệ sáng tạo, kích thích hứng thú trong việc dạy và học của thầy và trò. Bởi thiết bị dạy học luôn là một chân lí đúng cho những kết quả khẳng định và khắc sâu kiến thức cho học sinh, nó đảm bảo tính khoa học, tính sáng tạo và tính thẩm mĩ cao. Đặc biệt là đối với học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng. Các em bắt đầu được tiếp cận với những khái niệm mới ở tất cả các bộ môn như: Toán, Tiếng Việt, Âm nhạc, Tự nhiện & xã hội, Mĩ thuật, Vì vậy sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học tốt sẽ phát huy được tính tích cực của học sinh, góp phần nâng cao 1
2. chất lượng dạy học. Hiện nay việc sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học vẫn còn một số giáo viên đang gặp không ít khó khăn, một phần do thiết bị - đồ dùng dạy học được trang bị còn thiếu, chưa đồng bộ, tần số sử dụng chưa cao, một phần do giáo viên sử dụng còn lúng túng thiết bị - đồ dùng dạy học nên chưa đạt hiệu quả giờ dạy, từ đó dẫn đến tâm lý ngại sử dụng. Là một cán bộ quản lý trong nhà trường, để giúp giáo viên, đặc biệt là giáo viên khối 3 nâng cao việc sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học. Do đó tôi đã chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh khối lớp 3” để nghiên cứu, viết sáng kiến kinh nghiệm. B – GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÍ LUẬN: Thiết bị - đồ dùng dạy học là một phương tiện góp phần nâng cao hiệu quả giờ lên lớp, ở các cấp học nói chung và bậc Tiểu học nói riêng. Mục tiêu dạy học ở bậc Tiểu học đã được khẳng định rõ: “ Tiểu học đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành, phát triển toàn bộ nhân cách của con người, đặt nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân”. Để đạt được mục tiêu này, các trường Tiểu học cần phải được đổi mới về nội dung, phương pháp dạy học, trong những vấn đề đổi mới về giáo dục đào tạo hiện nay thì đổi mới về phương pháp dạy học có vị trí đặc biệt quan trọng. Vì hoạt động dạy và hoạt động học là hai hoạt động chủ yếu của nhà trường. Cuộc cách mạng về phương pháp giáo dục, phương pháp lựa chọn nội dung, phương pháp dạy học, phương pháp sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học (thiết bị được cấp và đồ dùng tự làm có hiệu quả) sẽ đem lại những chuyển biến tích cực trong giáo dục, đối với bậc Tiểu học là bậc học nền tảng nên vai trò của việc đổi mới phương pháp lại càng có vị trí đặc biệt quan trọng. Quá trình dạy học ở Tiểu học thường bắt đầu từ việc cung cấp những hình ảnh cụ thể của sự vật, hiện tượng, trên cơ sở đó dần dần hình thành các khái niệm, quy tắc, ban đầu cho học sinh nhưng học sinh nhận thức rất khó khăn. Nếu biết sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học một cách hợp lí, khoa học thì học sinh dễ 2
3. hiểu, khắc sâu, nhớ lâu kiến thức hơn. Nhìn chung phương pháp trực quan là phương pháp phù hợp với tư duy đối với học sinh Tiểu học và được sử dụng nhiều ở bậc học này, đó là trực quan nghe (nghe ngôn ngữ, băng ghi âm), trực quan nhìn (tranh ảnh, mô hình, vật mẫu) và trực quan nghe nhìn (phim đèn chiếu, băng hình) nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi ở Tiểu học, tư duy cụ thể chiếm vai trò chủ đạo, tư duy trừu tượng còn hạn chế, ghi nhớ máy móc. Chính vì vậy, khi dạy cho học sinh cần phải đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng Sử dụng thiết bị dạy học trong quá trình dạy và học là con đường kết hợp chặt chẽ giữa cái cụ thể và cái trừu tượng, bằng hành động vật chất, bằng ngôn ngữ bên ngoài để chuyển thành ngôn ngữ bên trong, phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học. Sử dụng thiết bị dạy học chính là tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học và hoạt động theo hướng đổi mới, tích cực hóa hoạt động của học sinh, cá thể hóa người học trong hoạt động học tập, rèn luyện, phát huy hết tài năng của mỗi giáo viên và tiềm năng của học sinh. Việc sử dụng thiết bị dạy học là một trong những nội dung của việc thực hiện chương trình sách giáo khoa. Để thực hiện tốt nội dung chương trình sách giáo khoa, ngành Giáo dục nói chung, các trường Tiểu học nói riêng đã được nhà nước đầu tư trang thiết bị dạy học rất nhiều như: “ mô hình, vật mẫu, vật thực, ấn phẩm, tài liệu nghe nhìn, dụng cụ thí nghiệm, tranh ảnh, ” Nhưng việc sử dụng thiết bị dạy học đó như thế nào? Vào lúc nào? Đối tượng sử dụng? Để giờ dạy đạt hiệu quả, nhằm góp phần vào đổi mới phương pháp dạy học hiện nay “ Lấy học sinh làm nhân vật trung tâm”, “ Học đi đôi với hành”, “ Lí luận đi đôi với thực tiễn” là đòi hỏi cấp thiết của ngành Giáo dục, của các nhà trường, của giáo viên. Mặc dù hằng năm nhà trường luôn tổ chức hội thảo về việc sử dụng thiết bị dạy học cho tất cả giáo viên trực tiếp đứng dạy các khối lớp. Nhưng việc sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học đang còn nhiều hạn chế, chưa quen với cách nghĩ, cách dạy của giáo viên nên chất lượng sử dụng chưa cao, chưa khai thác triệt để các tính năng sử dụng của nó, vì vậy hiệu quả sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học còn là vấn đề nan giải hiện nay trong nhà trường. Để khắc phục tình trạng trên năm học 2011 – 2012 tôi tập trung nghiên 3
4. cứu, tìm ra biện pháp khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong việc sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học của giáo viên. Sử dụng như thế nào cho thật hiệu quả để nâng cao chất lượng học tập cho học sinh, góp phần xây dựng nguồn lực con người trong giai đoạn CNH, HĐH đất nước. II. THỰC TRẠNG VỀ VIỆC SỬ DỤNG THIẾT BỊ - ĐỒ DÙNG DẠY HỌC HIỆN NAY Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH SƠN TĨNH GIA. Trong những năm gần đây, Phòng GD&ĐT Tĩnh Gia luôn tăng cường công tác thanh kiểm tra đơn vị trường học cùng với các nhà trường đã đặc biệt coi trọng việc sử dụng thiết bị trong quá trình dạy học, đồng thời tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra việc sử dụng đồ dùng dạy học, nhưng qua thực tế: Việc sử dụng đồ dùng dạy học của một số giáo viên hiện nay vẫn chưa đạt hiệu quả cao với những lí do: * Về phía nhà trường: - Cơ sở vật chất còn thiếu thốn chưa thực sự đáp ứng nhu cầu giáo dục trong thời kì đổi mới, đặc biệt là những trang thiết bị hiện đại như máy tính, máy chiếu, các thiết bị trợ giảng - Cán bộ quản lí đôi lúc còn lỏng lẻo trong việc kiểm tra, đánh giá cách sử dụng TB-ĐDDH của giáo viên. * Về phía giáo viên: - Nhận thức của một số giáo viên đang còn chưa xác định đúng tầm quan trọng của việc sử dụng thiết bị trong quá trình dạy học theo đúng nghĩa của nó nên có những đồng chí có tâm lí ngại sử dụng hoặc lúng túng khi sử dụng. - Đội ngũ giáo viên, trình độ không đồng đều, thường dạy chay theo phương pháp dạy học cũ, do đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc sử dụng thiết bị dạy học. - Giáo viên hầu hết dạy 8-9 buổi/tuần và công việc gia đình bận rộn, thời gian nghiên cứu tài liệu, thời gian chuẩn bị đồ dùng ít, vì vậy đã hạn chế đến chất lượng sử dụng đồ dùng dạy học. - Việc sử dụng TB - ĐDDH ở một số tiết chưa được chuẩn bị kỹ lưỡng. * Về phía học sinh: - Khi sử dụng đồ dùng dạy học các em rất lúng túng trong thao tác kĩ thuật, hầu hết các em mới quan tâm đến hình thức bên ngoài chưa nhìn thấy cái giá trị bên trong của bộ đồ dùng. - Còn có học sinh chưa mang đầy đủ các bộ đồ dùng học tập cá nhân. 4
5. * Về phía Ban giám hiệu nhà trường: Qua các đợt tập huấn Ban giám hiệu đã nhận thức được tầm quan trọng và hiệu quả của việc sử dụng thiết bị - đồ dùng dạy học của giáo viên trong các tiết dạy. Luôn quan tâm đến các tiết dạy của giáo viên sử dụng giáo án điện tử với việc ứng dụng CNTT và việc sử dụng trang thiết bị hiện đại, để góp ý về thiết kế cũng như những cách sử dụng thiết bị nhằm khơi dạy trong giáo viên tinh thần học hỏi, khám phá, tìm tòi cách sử dụng đồ dùng hiệu quả nhất, đồng thời luôn giúp giáo viên sáng tạo cải tiến thiết bị được cấp sao cho sử dụng thật hiệu quả. Ngoài ra, nhà trường còn hướng dẫn giáo viên hưởng ứng tích cực trong phong trào “Tự làm đồ dùng dạy học” và các khối lớp đã thiết kế được một số bộ đồ dùng dạy học tự làm có hiệu quả cao trong dạy học. Qua các cuộc thi đồ dùng dạy học hằng năm, nhà trường đã nâng cao được nhận thức giáo viên về tầm quan trọng của đồ dùng trong dạy học, bổ sung thêm những bộ đồ dùng có giá trị sử dụng cao. Điều đó đã góp phần không nhỏ trong việc đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với giai đoạn hiện nay. Qua thực tế chỉ đạo ở nhà trường, tôi đã tìm ra được một số giải pháp để khắc phục thực trạng trên. III. NHỮNG GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TB-ĐD DẠY HỌC NHẰM TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH KHỐI LỚP 3 Nhận thức được tầm quan trọng của việc sử dụng TB-ĐDDH trong quá trình dạy học nên ngay từ đầu năm học tôi đã dành nhiều thời gian bắt tay vào nghiên cứu và tìm tòi những giải pháp để sử dụng thiết bị dạy học được cấp và tự làm sao cho có hiệu quả trong các tiết dạy của giáo viên. Sau đây là một số giải pháp mà tôi đã vận dụng vào thực tế trong quá trình chỉ đạo nhà trường: 1. Thống kê, phân loại, lập danh mục thiết bị được cấp ở khối 3, xây dựng kế hoạch sử dụng. Thiết bị - đồ dùng được cấp ít khi được giáo viên xem xét trước và tìm hiểu cách sử dụng của nó như thế nào để xây dựng kế hoạch thực hiện nên thiếu sự chủ động trong quá trình diễn giải hay hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh kiến thức. Xuất phát từ những định hướng đổi mới hiện nay là coi trọng và khuyến khích dạy học trên cơ sở phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo, độc lập của học sinh. Việc sử dụng thiết bị dạy học sẽ là cầu nối thiết thực nhất giữa người dạy và người học, giúp cho người học phát triển tư duy, nhận thức theo hướng lôgic, đó là từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng đến thực tiễn. 5