SKKN Một số kinh nghiệm về dạy học giải phương trình tích - Năm học 2011-2012

Nội dung text: SKKN Một số kinh nghiệm về dạy học giải phương trình tích - Năm học 2011-2012

1. Kinh nghiệm giải phương trình tích Đại số lớp 8 ( 2011 – 2012 ) MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ DẠY HỌC GIẢI PHƯƠNG TRÌNH TÍCH NĂM HỌC 2011 - 2012 I/PHẦN MỞ ĐẦU Môn toán là môn học rất phong phú và đa dạng , đó là niềm say mê của những người yêu thích toán học . Đối với học sinh để có một kiến thức vững chắc , đòi hỏi phải phấn đấu rèn luyện , học hỏi rất nhiều và bền bỉ . Đối với giáo viên : làm thế nào để trang bị cho các em có đầy đủ kiến thức ? Đó là câu hỏi mà giáo viên nào cũng phải đặt ra cho bản thân 1.1/ Lý do chọn đề tài Chuyên đề ' giải phương trình tích ' được học khá kỹ ở chương trình lớp 8 , nó có rất nhiều bài tập và cũng được ứng dụng rất nhiều để giải các bài tập trong chương trình đại số lớp 8 cũng như ở các lớp trên . Vì vậy yêu cầu học sinh nắm chắc và vận dụng nhuần nhuyễn phương pháp giải phương trình tích là vấn đề quan trọng . Nắm được tinh thần này trong quá trình giảng dạy toán 8 tôi đã dày công tìm tòi ; nghiên cứu để tìm ra các phương pháp giải phương trình tích đa dạng và dễ hiểu . Góp phần rèn luyện trí thông minh và năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh . trong SGK đã trình bày các phương pháp phân tích vế trái thành tích của những đa thức bằng các phương pháp đặt nhân tử chung ; tách hạng tử ; phương pháp thêm bớt hạng tử ; phương pháp đặt ẩn phụ ; để làm một số dạng bài tập giải phương trình tích Khi học chuyên đề này học sinh rất thích thú . vì có các ví dụ đa dạng , có nhiều bài vận dụng cách giải khác nhau nhưng cuối cùng cũng đưa về được dạng tích từ đó giúp các em học tập kiến thức mới và giải được một số bài toán khó 1.2/ Mục tiêu nhiệm vụ của đề tài Trong nhiều năm tôi được phân công làm nhiệm vụ trực tiếp giảng dạy . Tôi đã tích lũy được nhiều kiến thức về dạng toán “ giải phương trình tích “ và những dạng bài tập vận dụng đặc biệt là hướng dẫn học sinh cách nhận dạng bài toán để biết được nên áp dụng phương pháp nào để vùa giải nhanh gọn vừa dễ hiểu ; giúp cho học sinh biết nhìn nhận cách học bộ môn toán và cách giải toán theo mạch kiến thức mang tính lo gic - chỉ ra các phương pháp dạy học các loại bài tập “ Giai các dạng phương trình đưa về dạng phương trình tích “ Đổi mới phương pháp dạy học Nâng cao chất lượng dạy học và bồi dưỡng học sinh giỏi Cụ thể là : - Tìm hiểu thực trạng học sinh - Những phương pháp đã thực hiện - Những chuyển biến sau khi áp dụng - Rút ra bài học kinh nghiệm 1.3: Đối tượng nghiên cứu : Sách giáo khoa đại số lớp 8 ; Sách giáo viên ; sách tham khảo nâng cao . Sách bài Tập toán 8 tập hai Học sinh lớp 8 trường THCS Nguyễn Viết Xuân Giáo viên : Nguyễn Thanh Hiền Trường THCS Nguyễn Viết Xuân
2. Kinh nghiệm giải phương trình tích Đại số lớp 8 ( 2011 – 2012 ) 1.4 Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu giải phương trình tích và các bài tập vận dụng trong chương trình Học kỳ II môn đại số lớp 8 1.5 Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp đọc sách và tài liệu - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm - Phương pháp thực nghiệm - Phương pháp đàm thoại nghiên cứu vấn đề II NỘI DUNG ĐỀ TÀI 2.1 Cơ sở lý luận Trong hoạt động giáo dục hiện nay đồi hỏi học sinh cần phải tự học ; tự nghiên cứu rất cao .Tức là cái đích cần phải biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục . Như vậy học sinh có thể phát huy được năng lực sáng tạo ; tư duy khoa học từ đó xử lý linh hoạt được các vấn đề của đời sống xã hội Một trong những phương pháp để học sinh đạt được điều đó đối với môn toán ( cụ thể là môn đại số lớp 8 ) đó là khích lệ các em sau khi tiếp thu thêm một lượng kiến thức các em cần khắc sâu tìm tòi những bài toán liên quan . Để làm được như vậy thì giáo viên cần gợi sự say mê học tập ; tự nghiên cứu , đào sâu kiến thức của các em học sinh 2.2 : Thực trạng : 2.2.1: a/ Thuận lợi : - Cơ sở vật chất của nhà trường đầy đủ - Tài liệu tham khảo đa dạng ; đội ngũ giáo viên có năng lực vững vàng ,nhiệt tình - Đa số các em ham học ; thích nghiên cứu b/ Khó khăn : Lực học của các em không đồng đều . Một số em học sinh tiếp thu còn chậm không đáp ứng được yêu cầu của chương trình Điều kiện kinh tế của gia đình học sinh còn nghèo nên có sự ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng học tập của học sinh 2.2.2: a/Thành công - Đa số các em đã nhận thức đúng đắn về ý thức học tập cần phải hăng say học tập - Học sinh đã nắm được kiến thức một cách có hệ thống ; các em đã nắm được các dạng bài tập và phương pháp giải các bài tập đó - Đã gợi được sự say mê học tập của các em học sinh b/ Hạn chế : Thời lượng thực hiện giảng dạy còn hạn chế . Một số em học sinh tiếp thu còn chậm - Thời gian thực tế trên lớp ít nên việc lồng ghép các dạng toán có liên quan còn khó khăn do đó có những bài toán mới học sinh còn bỡ ngỡ chưa biết cách giải 2.2.3 : a/ Mặt mạnh : - Ban giám hiệu nhà trường chỉ đạo thường xuyên coi việc phát triển năng lực chuyên môn là then chốt ; nhà trường đã phát động nhiều phong trào nhằm đẩy mạnh công tác chuyên Giáo viên : Nguyễn Thanh Hiền Trường THCS Nguyễn Viết Xuân
3. Kinh nghiệm giải phương trình tích Đại số lớp 8 ( 2011 – 2012 ) môn . Tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để các thầy cô giáo có điều kiện học hỏi đúc rút được nhiều kinh nghiệm cho bản thân - Đa số giáo viên nhiệt tình trong công tác giảng dạy ; học sinh ham học - Cơ sở vật chất đầy đủ ; đồ dung học tập phong phú b/ Mặt yếu : Chất lượng học sinh không đồng đều nên việc tiếp thu kiến thức còn hạn chế 2.2.4 : Các nguyên nhân ; các yếu tố tác động - Xuất phát từ thực trạng nói trên nguyên nhân chủ yếu là nhằm giúp cho các em học sinh có ý thức học tập đúng đắn ; tạo sự ham mê học tập giúp các em có điều kiện lĩnh hội được một số kiến thức để các em học tập sau này được tốt hơn - Xuát phát từ sự ham học hỏi của học sinh và sự ham mê nghiên cứu và lòng yêu nghề của bản thân - Sự chỉ đạo sát sao của các cấp chuyên môn phát động phong trào viết sáng kiến kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy 2.3 : Giải pháp , biện pháp 2.3.1: Mục tiêu của giải pháp , biện pháp - Nghiên cứu đề tài nhằm mục đích giúp giáo viên nắm rõ các phương pháp giải các phương trình đưa được về dạng “ Phương trình tích “ . Đồng thời vận dụng các phương pháp đó để giải các bài toán hay và khó hơn như sau - Giải phương trình sử dụng phương pháp tách hạng tử rồi phân tích đa thức đưa - về dạng tích Trước hết giáo viên phải làm cho học sinh thấy rõ “ Giải phương trình tích là gì ? Và những dạng bài tập nào thì vận dụng được nó và vận dụng như thế nào Phân tích vế trái thành một tích ( thừa số ) là biến đổi vế trái thành một tích của các đa thức ; đơn thức khác của ẩn và vế phải bằng 0 2.3.2: Nội dung và phương pháp thực hiện G/V ? : Một tích bằng 0 khi ? Trong một tích nếu có một thừa số bằng 0 thì tích bằng ? - Cần cho học sinh thấy rõ là : Một tích bằng 0 khi một trong các thừa số phải có một thừa số bằng 0 - Trong một tích nếu có một thừa số bằng 0 thì tích đó bằng 0 Ví dụ : Giải phương trình : ( 2x – 3 ) ( x + 1 ) = 0 ( I ) Phương pháp giải Tính chất nêu trên của phép nhân có thể viết ab = 0 a = 0 hoặc b = 0 ( với a ; b là các số ) Đối với phương trình ta cũng có : ( 2x – 3 ) ( x + 1 ) = 0 2x – 3 = 0 Hoặc x + 1 = 0 Do đó để giải phương trình ( I ) ta phải giải hai phương trình 1/ 2x – 3 = 0 2x 3 x 1,5 2/ x + 1 = 0 x = - 1 Vậy phương trình đã cho có hai nghiệm : x = 1,5 và x = - 1 Giáo viên : Nguyễn Thanh Hiền Trường THCS Nguyễn Viết Xuân
4. Kinh nghiệm giải phương trình tích Đại số lớp 8 ( 2011 – 2012 ) Và ta viết tập hợp nghiệm của phương trình là : S = 1,5; 1 Giải phương trình như trên được gọi là giải phương trình tích Giáo viên đưa ra dạng phương trình tích tổng quát như sau GV? : Để giải phương trình tích : A(x 1 ) . A(x 1 ) . .A(x n ) = 0 ( II ) thì ta cần giải những phương trình nào ? HS: Để giải phương trình ( II ) ta cần giải các phương trình sau A( x 1 ) = 0 ( 1 ) A( x 2 ) = 0 ( 2 ) A ( x n ) = 0 ( n ) Nghiệm của các phương trình ( 1 ) ; ( 2 ) .( n ) là nghiệm của phương trình ( II ) Với các giá trị của x thỏa mãn điều của phương trình ( II ) SAU ĐÂY LÀ MỘT SỐ VÍ DỤ ÁP DỤNG I/ DẠNG PHƯƠNG TRÌNH TÍCH ĐƠN GIẢN VÍ DỤ 1: Giải phương trình ( x + 1 ) ( x + 4 ) = ( 2 – x ) ( 2 + x ) Nhận xét : Hai tích không có nhân tử chung thi ta phải khai triển và thu gọn để tìm cách đưa về dạng tích , do đó để giải phương trình này ta cần thực hiện hai bước Bước 1 : Đưa phương trình đã cho về dạng phương trình tích bằng cách chuyển tất cả các hạng tử từ vế phải sang vế trái và đổi dấu các hạng tử đó ; vế phải bằng 0 ; rồi áp dụng phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử để phân tích vế trái thành tích Ta có : ( x + 1 ) ( x + 4 ) = ( 2 – x ) ( 2 + x ) ( x + 1 ) ( x + 4 ) – ( 2 – x ) ( 2 + x ) = 0 x 2 x 4x 4 22 x2 0 2x2 5x 0 x(2x 5) 0 Bước 2 : Giải phương trình tích vừa tìm được rồi kết luận nghiệm x 0 x 0 x 0 x ( 2x + 5 ) = 0 5 2x 5 0 2x 5 x 2 5 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 0;  2 3 1 VÍ DỤ 2: Giải phương trình : x 1 x 3x 7 7 7 Tương tự ví dụ 1 ta thực hiện phép chuyển vế ta có : 3 1 3 3 x 1 x 3x 7 x 1 x2 x 0 7 7 7 7 Giáo viên : Nguyễn Thanh Hiền Trường THCS Nguyễn Viết Xuân
5. Kinh nghiệm giải phương trình tích Đại số lớp 8 ( 2011 – 2012 ) 3 3 2 3 3 2 x 1 x x 0 x x 1 x 0 7 7 7 7 3 3 x 1 x 1 x 0 1 x x 1 0 7 7 1 x 0 x 1 3 7 x 1 0 x 7 3 7  Vậy nghiệm của phương trình là : S = 1;  3 VÍ DỤ 3 : Giải phương trình : x2 2x 1 4 0 Đối với phương trình này giáo viên cần hướng dẫn học sinh biến đổi vế trái dựa vào hằng đẳng thức x2 2x 1 4 0 Giải : Ta có : x2 2x 1 4 0 x 1 2 22 0 x 1 2 x 1 2 0 x 3 x 1 0 x 3 0 x 3 x 1 0 x 1 Vậy nghiệm của phương trình là S = 1;3 VÍ DỤ 4: 2 2 Giải phương trình : x 1 2 x 1 x 2 x 2 0 Đối với phương trình này giáo viên cần hướng dẫn học sinh nhận ra được hằng đẳng thức bình phương của một tổng để áp dụng giải nhanh gọn việc nhân đa thức rồi mới phân tích thành nhân tử Ta xem ( x- 1 ) =A ; ( x + 2 ) = B phương trình có dạng ( A + B ) 2 = 0 2 2 Giải : ta có x 1 2 x 1 x 2 x 2 0 2 x 1 x 2 0 x 1 x 2 0 x 1 x 2 0 2x 1 0 Giáo viên : Nguyễn Thanh Hiền Trường THCS Nguyễn Viết Xuân