Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi giải toán trên máy tính cầm tay

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi giải toán trên máy tính cầm tay

1. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Với xu thế phát triển của xã hội nói chung và xự phát triển của khoa học nói riêng, con người cần phải có một trí thức, một tư duy nhạy bén. Muốn có những tri thức đó con người cần phải tự học tự nghiên cứu. Hiện nay, với sự phát triển như vũ bão của khoa học-kỹ thuật nhất là các ngành thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin, trong đó máy tính điện tử cầm tay là một thành quả của những tiến bộ đó. Máy tính điện tử cầm tay đã được sử dụng rộng rãi trong các nhà trường với tư cách là một công cụ hỗ trợ việc giảng dạy, học tập hay cả việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại như hiện nay một cách có hiệu quả. Đặc biệt, với nhiều tính năng mạnh như của các máy CASIO Fx-570MS, CASIO Fx-570ES trở lên thì học sinh còn được rèn luyện và phát triển dần tư duy thuật toán một cách hiệu quả. Máy tính điện tử là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho giáo viên và học sinh trong việc giải toán. Nó giúp cho giáo viên và học sinh giải toán một cách nhanh hơn, tiết kiệm được thời gian, nó giúp cho giáo viên và học sinh hình thành thuật toán, đồng thời góp phần phát triển tư duy cho học sinh. Có những dạng toán nếu không sử dụng máy tính điện tử thì việc giải gặp rất nhiều khó khăn, có thể không thể giải được, hoặc phải mất rất nhiều thời gian để giải. Nhưng nhờ sử dụng máy tính điện tử cầm tay việc giải bài toán dễ dàng hơn, tiết kiệm được thời gian để giải hơn. Đặc biệt với các em học sinh, tôi thấy các em có sự say mê khi khám phá được nhiều chức năng của máy tính cầm tay nên các em ham học, say mê tìm tòi hơn. Nhưng trong khuôn khổ sách giáo khoa thì chỉ đưa ra một số ít lần hướng dẫn việc sử dụng máy tính cầm tay để giải toán. Nên việc giúp các em tiếp cận với các dạng toán giải có sự hỗ trở và sử dụng máy tính để giải là điều khó khăn với nhiều giáo viên dạy toán. Vì vậy qua nhiều lần ôn học sinh giỏi đội tuyển thi giải toán bằng máy tính tôi thấy sự cần thiết nên chia thành nhiều dạng toán và ôn tập các em từ lớp 6 đến lớp 9 nên tôi đã tìm hiểu nhiều tài liệu và mạnh dạn xin đưa ra một số dạng toán sử dụng máy tính cầm tay phù hợp với từng lớp từ lớp 6 đến lớp 9 và một số dạng toán nâng cao để bồi dưỡng học sinh giỏi. Trường THCS Lương Tâm- 1 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi
2. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay Trong những năm gần đây, các cơ quan quản lý giáo dục cũng như các tổ chức kinh tế tài trợ thiết bị giáo dục (nhất là các công ty cung cấp thiết bị điện tử và máy văn phòng) rất chú trọng việc tổ chức các cuộc thi giải toán trên MTCT. Từ năm 2001, BGD&ĐT bắt đầu tổ chức cuộc thi “Giải toán trên MTCT”- cho học sinh THCS - đến cấp khu vực; báo Toán tuổi thơ 2 tổ chức thi giải toán bằng MTCT qua thư cho học sinh THCS- do tập đoàn CASIO tài trợ, báo Toán học & Tuổi trẻ tổ chức cuộc thi tương tự - cho cả học sinh THCS và THPT- do tập đoàn SHARP tài trợ, nhằm góp phần phát huy trí lực của học sinh và tận dụng những tính năng ưu việt của MTCT để hỗ trợ học tốt các môn học khác nữa như Lý,Hoá, Sinh, Địa Để giúp cho các em có nhiều kiến thức khi sử dụng máy tính và cũng là để tuyển chọn đội tuyển tham gia các hội thi học sinh giỏi cấp trường, cấp huyện, cấp tỉnh, tôi quyết định chọn đề tài “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi giải toán trên máy tính cầm tay ”. Trường THCS Lương Tâm- 2 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi
3. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay 2. NỘI DUNG 2.1 Thực trạng của việc ôn luyện học sinh giỏi giải toán trên MTCT Chúng ta đã biết rằng môn học giải toán trên máy tính cầm tay là môn học mới đối với học sinh THCS mà, vì vậy để học sinh tiếp cận và vận dụng được máy tính cầm tay Casio vào giải Toán thì người thầy không phải cứ hướng dẫn học sinh làm bài tập theo kiểu dạy nhồi nhét, thụ động. Dạy như vậy thì học trò học đâu quên đó, làm bài tập nào biết bài tập đó, giải hết bài này đến bài khác, tốn rất nhiều công sức mà không đọng lại trong đầu học sinh điều gì đáng kể. Ngay cả những học sinh khá giỏi cũng vậy, mới chỉ đầu tư vào giải hết bài toán khó này đến bài toán khó khác mà vẫn chưa phát huy được tính tư duy sáng tạo, chưa có phương pháp làm bài. Trong khi đó từ một đơn vị kiến thức cơ bản nào đó của Toán học lại có một hệ thống bài tập rất đa dạng và phong phú, mỗi bài là một kiểu, một dạng mà lời giải thì không theo một khuôn mẫu nào cả. Do vậy mà học sinh lúng túng khi đứng trước một đề toán Casio, vì vậy mà số lượng và chất lượng của bộ môn giải toán trên máy tính cầm tay Casio vẫn thấp, chưa đáp ứng được lòng mong mỏi của chúng ta. * Bảng thống kê học sinh khối 9 sử dụng thành thạo MTCT để giải các bài toán trên lớp ở trường THCS Lương Tâm khi chưa áp dụng đề tài. Năm học Số học sinh Số HS khối 9 sử dụng Tỉ lệ (%) khối 9 thành thạo MTCT 2011-2012 95 20 21.05 2012-2013 82 18 21.95 * Bảng thống kê kết quả thi HSG giải toán trên MTCT vòng huyện của trường THCS Lương Tâm khi chưa áp dụng đề tài. Năm học Số HS được Số HS dạt giải Tỉ lệ (%) bồi dưỡng 2011-2012 3 0 0 2012-2013 4 1 25 Trường THCS Lương Tâm- 3 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi
4. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay Do đó để nâng cao chất lượng bộ môn giải toán trên máy tính cầm tay Casio, đặc biệt là chất lượng học sinh giỏi của bộ môn này, hơn ai hết người thầy đóng vai trò quan trọng, phải thực sự chuyên tâm tìm tòi, nghiên cứu, phân loại dạng toán và tìm ra phương pháp bấm máy nhanh, hợp lí nhất Đồng thời phải tích cực hóa hoạt động của học sinh nhằm hình thành cho học sinh tư duy tích cực, tính độc lập sáng tạo, qua đó nâng cao năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng. Sau hai năm thực hiện hướng dẫn học sinh giải toán trên máy tính cầm tay và bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi cho bộ môn này, tôi xin đưa ra một số giải pháp của bản thân về việc giúp học sinh tiếp cận, luyện thi học sinh giỏi giải toán trên máy tính cầm tay Casio. 2.2 Các giải pháp giải quyết vấn đề 2.2.1 Các giải pháp thực hiện Phương pháp bồi dưỡng HSG “Giải toán trên máy tính cầm tay CASIO” của tôi được chia làm 03 giai đoạn : 2.2.1. a. Giai đoạn 1: Khởi động - Thành lập đội tuyển qua việc tổ chức thi chọn ở vòng trường. - Hướng dẫn học sinh rèn luyện kỹ năng bấm máy bằng hai tay. - Hướng dẫn học sinh học thuộc chức năng, công dụng của từng loại phím trên máy tính 2.2.1. b. Giai đoạn 2 : Tăng tốc Hướng dẫn học sinh giải các loại bài tập bằng máy tính cầm tay CASIO từ đơn giản đến nâng cao 2.2.1.c. Giai đoạn 3 : Về đích - Cho học sinh giải các bộ đề thi HSG “Giải toán trên máy tính cầm tay CASIO” của giáo viên tự ra hoặc đề thi học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh, cấp khu vực của những năm học đã qua. - Tổ chức thi thử 1 lần/ tuần Trường THCS Lương Tâm- 4 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi
5. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay 2.2.2 Các biện pháp tổ chức thực hiện 2.2.2.a Khởi động : • Trang bị những kiến thức cơ bản về máy tính cầm tay (Fx570MS; Fx570ES) Cách tắt mở máy : - mở máy : Ấn ON - Tắt máy : Ấn SHIFT OFF - Xóa ký tự vừa ghi : Ấn DEL Mặt phím : - Các phím chữ trắng và DT : Ấn trực tiếp - Các phím chữ vàng : Ấn sau SHIFT - Các phím đỏ : Ấn sau ALPHA hoặc SHIFT STO hay RLC - Cách sử dụng phím nhớ Phím nhớ : STO M A B C D E F X Y RCL - Nếu cần nhớ số 3 vào M thì ấn : 3 SHIFT STO M - Muốn gọi lại số 3 thì ấn RCL M ALPHA hoặc M = Phím M+ , M- , số nhớ độc lập M • Một số thuật toán để giải những dạng toán thường gặp * Dạng toán: Tính giá trị của biếu thức : - Trước khi tính toán phải ấn MODE 1 (Chọn COMP) Nếu thấy chữ M xuất hiện thì ấn - Khi tính toán màn hình phải hiện chữ D 0 SHIFT STO M * Dạng toán : Phép tính về phân số, hỗn số, số thập phân Máy chỉ hiển thị được tối đa một số có 10 chữ số, nếu ghi hoặc tính ra kết quả dài hơn 10 chữ số, máy không hiểu hoặc hiển thị không như ta mong muốn. Do đó cần tránh viết đáp số gần đúng một cách tùy tiện. Ta có thể sử dụng 2 cách sau để tính: Trường THCS Lương Tâm- 5 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi
6. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay Cách 1: Kết hợp vừa tính bằng máy & vừa tính trên giấy. (Vận dụng hợp lý , chính xác các biến nhớ của máy. Đồng thời kết hợp với kiến thức đã học trên lớp áp dụng vào bài toán để biến đổi cho bài toán đơn giản hơn) n Cách 2: Nếu máy hiển thị: a.a1a2a3a4a5a6a7a8a9 x10 (Với n 14) thì các chữ số đầu của kết quả được xác định là aa1a2a3a4a5a6a7a8 (Không lấy a9 vì nó đã được làm tròn) ta tìm các chữ còn lại bằng cách lấy kết quả hiển thị trừ cho a.a1a2a3a4a5a6a7a8 x n 10 . Khi đó máy hiện n-8 chữ số từ a9 đến an (Nếu không đủ n-8 thì ta thêm các số 0 phía trước cho đủ). Vậy kết quả chính xác là: aa1a2a3a4a5a6a7a8a9 an * Dạng toán : Phép tính về độ, phút, giây – số nghịch đảo Khi giải ấn MODE MODE MODE MODE 1 (Deg) * Dạng toán : Số gần đúng – số lẻ - tính tròn Học sinh phải nắm kỹ các thao tác về các phép tính cộng, trừ, nhân, chia, lũy thừa, căn thức, các phép toán về lượng giác, thời gian. Có kỹ năng vận dụng hợp lý, chính xác các biến nhớ của máy tính, hạn chế đến mức tối thiểu sai số khi sử dụng biến nhớ. Lưu ý: Tránh viết đáp số gần đúng một cách tùy tiện., khi sử dụng biến nhớ cần chia các cụm phép tính phù hợp để hạn chế số lần nhớ.  Trong dạng bài này thí sinh cần lưu ý: số thập phân vô hạn tuần hoàn (ví dụ: 0,(4); 0,1(24); thí sinh cần biết cách biến đổi các số này sang số thập phân đúng và làm việc với các số đúng đó. * Dạng toán : Tìm ƯCLN và BCNN a c c Kiến thức cơ bản : Nếu và phân số tối giản thì : b d d + UUCLN(a ; b) = a : c + BCNN (a;b) = a. d Nếu tìm BCNN mà bị tràn màn hình hướng dẫn học sinh tính trên máy tính kết hợp với tính trên giấy nháp. Ví dụ : Tìm UCLN và BCNN của 2419580247 và 3802197531 2419580247 7 HD: ghi vào màn hình 3802197531 11 Trường THCS Lương Tâm- 6 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi
7. Một Số Kinh Nghiệm Bồi Dưỡng HSG Giải Toán Trên Máy Tính Cầm tay UCLN : 2419580247: 7 = 345654321 BCNN: 2419580247 x 11 = 2.661538272.1010 (Tràn màn hình). Đến đây HD học sinh tìm BCNN bằng 2 cách : Cách 1: Thực hiện phép tính 2419580247 x 11 trên giấy KQ: 26615382717 Cách 2: Đưa con trỏ lên dòng biểu thức xóa số 2 để chỉ còn 419580247 x 11. Kết quả : BCNN : 4615382717 + 23 x 109 x 11 = 26615382717 * Dạng toán : Liên Phân số Đây là loại toán thường xuất hiện nhiều trong các kỳ thi HSG nó thuộc dạng toán kiểm tra tính toán và thực hành. Hướng dẫn học sinh giải loại toán này bằng 2 cách trên xuống hoặc dưới lên, có sử dụng phím Ans. Ví dụ : Tìm x biết 3 381978 3 8 382007 3 8 3 8 3 8 3 8 3 8 3 8 3 8 1 8 1 x Quy trình bấm phím liên tục trên máy fx 570 MS hoặc fx 570ES 381978 : 382007 = 0,999924085 1 ấn phím x-1 x 3 – 8 và ấn 9 lần dấu =, ta được : Ans= . Tiếp tục ấn Ans x-1 – 1 = 1+x 17457609083367 kết quả : x = - 1, 11963298 hoặc 15592260478921 * Dạng toán : Tìm số dư trong phép chia hai số tự nhiên PP: Số dư của phép chia A : B bằng A – B x (phần nguyên của A : B ) * Dạng toán : Tính giá trị của biểu thức đại số Hướng dẫn học sinh sử dụng phím CALC Trường THCS Lương Tâm- 7 - Giáo viên : Ngô Dương Khôi