SKKN Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS

Nội dung text: SKKN Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS

1. Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS tại trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh PHẦN I: MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng, Nhà nước ta đã khẳng định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, là nền tảng, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Điều đó đã đặt ra cho ngành giáo dục nước ta những mục tiêu mới: cần giáo dục được những thế hệ trẻ phát triển toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng khiếu, có kỹ năng, ý thức thẩm mỹ, để hướng tới việc xây dựng con người mới - con người xã hội chủ nghĩa. Vì thế, mục tiêu của giáo dục Việt nam đã chuyển từ mục tiêu cung cấp kiến thức là chủ yếu sang hình thành và phát triển những năng lực cần thiết ở người học. Mục tiêu của giáo dục Việt Nam thể hiện mục tiêu giáo dục của thế kỉ XXI: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định và học để cùng chung sống (Delor, 1996). Để làm được điều đó, mỗi trường học cần tăng cường giáo dục các kỹ năng sống cho học sinh bên cạnh việc dạy tri thức và rèn luyện đạo đức. Ngay từ năm 2008, khi Phong trào thi đua Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực giai đoạn 2008-2013 được phát động thì yêu cầu rèn kỹ năng sống cho HS ngày càng được chú trọng hơn; và năm học 2009-2010, tại văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học số 7312/BGDĐT-GDTH ngày 21/8/2009 Bộ GD&ĐT đã yêu cầu các Sở giáo dục xây dựng kế hoạch chỉ đạo nhiệm vụ năm học đối với cấp tiểu học, THCS những nội dung cụ thể: “ Chú trọng giáo dục đạo đức, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; tăng cường mối quan hệ giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng và xã hội; tích hợp giáo dục đạo đức, kỹ năng sống trong các môn học và hoạt động giáo dục phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương”. Từ đó đến nay, việc giáo dục kỹ năng sống cho HS ở các tiểu học, trường phổ thông ngày càng được chú trọng. Quán triệt việc triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ 8 BCH Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, năm học 2014 -2015 Sở GD-ĐT Quảng Trị chọn Điểm nhấn “Tăng cường xây dựng văn hóa học đường và kỹ năng sống cho học sinh” bên cạnh việc triển khai thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm khác. Điều đó một lần nữa khẳng định công tác giáo ducjh kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông là rất cần thiết và có tầm quan trọng đặc biệt, góp phần đào tạo ra những con người Việt Nam phát triển toàn diện, năng động, sáng tạo; có khả năng thích ứng với sự phát triển ngày càng cao của xã hội. Hiện nay có hơn 155 nước trên thế giới quan tâm đến việc đưa kỹ năng sống vào nhà trường, trong đó có hơn 143 nước đã đưa vào chương trình chính khoá ở tiểu học và trung học. Tuy nhiên chỉ có một số không đáng kể các nước đưa kỹ năng sống thành một môn học riêng biệt, ví dụ như: Ma-la-wi, Căm-pu-chia Còn đa số các các nước để tránh sự quá tải trong nhà trường, thường tích hợp kỹ năng GV thực hiện: Lê thị Khuyên – P.HT trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh 1
2. Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS tại trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh sống vào một phần nội dung môn học, chủ yếu là các môn học xã hội, đặc biệt thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Nhận thức sâu sắc về vai trò, tầm quan trọng của hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS; bản thân là một P.Hiệu trưởng được phân công phụ trách chuyên môn, chỉ đạo hoạt động Đội, hoạt động GDNGLL, các phong trào thi đua, các Hội thi và Điểm nhấn, tôi luôn trăn trở tìm ra các giải pháp tối ưu để năng cao hiệu quả công tác giáo dục kỹ năng sống cho HS. Đó cũng chính là lí do tôi lựa chọn đề tài: "Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS " làm đề tài nghiên cứu trong 3 năm qua. Đối diện với nhiều khó khăn, thử thách trong quá trình triển khai thực hiện, đến nay có thể khẳng định các giải pháp được vận dụng đem đến hiệu quả tích cực trong công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS. II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, KHẢO SÁT, THỰC NGHIỆM 1. Đối tượng nghiên cứu: - Học sinh trường THCS Lê Quý Đôn - Quá trình chỉ đạo, quản lí và triển khai thực hiện các hoạt động giáo dục KNS ở trường THCS Lê Quý Đôn. - Những biện để tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS ở trường THCS Lê Quý Đôn - Vĩnh Linh - Quảng Trị. III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Nhóm phương pháp lý luận: Các Nghị quyết, chỉ thị của Đảng; các văn bản hướng dẫn của ngành; tập sách Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông - NXB Giáo dục. 2. Nhóm phương pháp thực tiễn: Quan sát, điều tra, thống kê, phân tích, tổng hợp các số liệu, tổng kết kinh nghiệm quản lý giáo dục. 3. Nhóm phương pháp hỗ trợ: phiếu khảo sát, biểu bảng, ghi hình. IV. PHẠM VI VÀ KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU 1. Phạm vi nghiên cứu: Do điều kiện thời gian và phạm vi cho phép của SKKN, tôi chỉ tập trung nghiên cứu, khai thác hoạt động chỉ đạo, quản lí và triển khai thực hiện của BGH nhà trường; hoạt động học tập, rèn luyện, trải nghiệm của học sinh tại trường THCS Lê Quý Đôn để từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường. 2. Kế hoạch nghiên cứu Đề tài đã được nghiên cứu 3 năm nhưng vận dụng hiệu quả vào năm học 2014 -2015. Thời gian Nội dung công việc Người thực Ghi chú hiện - Chuẩn bị các điều kiện về tài lực, vật T9/2014 lực, nhân lực cho việc triển khai thự hiện BGH GV thực hiện: Lê thị Khuyên – P.HT trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh 2
3. Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS tại trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh đề tài. Từ 9/2014 Triển khai các số nội dung, giải pháp để P.Hiệu trưởng, đến 4/2015 thực hiện đề tài có hiệu quả TPT,CBGV- NV và HS toàn trường 5/2015 Tổng kết, đánh giá, rút khinh nghiệm BGH, việc thực hiện đề tài. TPT,GVCN PHẦN II: NỘI DUNG Chương I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KỸ NĂNG SỐNG I. Kỹ năng sống là gì? Có nhiều quan niệm khác nhau về KNS: - Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO), kỹ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực, giúp cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. - Theo UNICEF, kỹ năng sống là cách tiếp cận thay đổi giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. - Theo Tổ chức GD, KH và Văn Hóa, kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định và học để cùng chung sống. Nói tóm lại: kỹ năng sống là kỹ năng tự quản lý bản thân và kỹ năng xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả, khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khă năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. II. Nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong trường phổ thông 1. Tương tác. Kỹ năng sống không thể được hình thành chỉ qua việc nghe giảng và tự đọc tài liệu mà phải thông qua hoạt động tương tác với người khác. Nhiều kỹ năng sống được hình thành trong quá trình học sinh tương tác với bạn cùng học và những người xung quanh (kĩ năng thương lượng, kĩ năng giải quyết vấn đề ) thông qua hoạt động học tập hoặc các hoạt động xã hội trong nhà trường. Vì vậy, việc tổ chức các hoạt động có tính chất tương tác cao trong nhà trường tạo cơ hội quan trọng để giáo dục kĩ năng sống hiệu quả. 2. Trải nghiệm GV thực hiện: Lê thị Khuyên – P.HT trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh 3
4. Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS tại trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh Kỹ năng sống chỉ được hình thành khi người học được trải nghiệm qua các tình huống thực tế. Kinh nghiệm có được khi học sinh được hành động trong các tình huống đa dạng giúp các em dễ dàng sử dụng và điều chỉnh các kỹ năng phù hợp với điều kiện thực tế. Giáo viên cần thiết kế và tổ chức thực hiện các hoạt động trong và ngoài giờ học sao cho học sinh có cơ hội thể hiện ý tưởng cá nhân, tự trải nghiệm và biết phân tích kinh nghiệm sống của chính mình và người khác. 3. Tiến trình Giáo dục kỹ năng sống không thể hình thành trong “ngày một ngày hai” mà đòi hỏi phải có cả tiến trình: nhận thức-hình thành thái độ-thay đổi hành vi. Đây là một quá trình mà mỗi yếu tố có thể là khởi đầu cho một chu trình mới. Do đó nhà giáo dục có thể tác động lên bất kỳ mắt xích nào trong chu trình trên: thay đổi thái độ dẫn đến mong muốn thay đổi nhận thức và hành vi hoặc hành vi thay đổi tạo nên sự thay đổi nhận thức và thái độ. 4.Thay đổi hành vi Mục đích cao nhất của giáo dục kỹ năng sống là giúp người đọc thay đổi hành vi theo hướng tích cực. Giáo dục kỹ năng sống thúc đẩy người đọc thay đổi hay định hướng lại các giá trị , thái độ hành động của mình. Thay đổi hành vi, thái độ và giá trị ở từng con người là một quá trình khó khăn, không đồng thời. Do đó, các nhà giáo dục cần kiên trì chờ đợi và tổ chức các hoạt động liên tục để học sinh duy trì hành vi mới và có thói quen mới; tạo động lực cho học sinh điều chỉnh hoặc thay đổi giá trị, thái độ và những hành vi trước đây, thích nghi hoặc chấp nhận các giá trị, thái độ và hành vi mới. Giáo viên không nhất thiết phải luôn luôn tóm tắt bài “hộ” học sinh, mà cần tạo điều kiện cho học sinh tự tóm tắt những ghi nhận cho bản thân sau mỗi giờ học/ phần học. 5. Thời gian - môi trường giáo dục. GV thực hiện: Lê thị Khuyên – P.HT trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh 4
5. Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS tại trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh Giáo dục kỹ năng sống cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện càng sớm càng tốt đối với HS. Môi trường giáo dục được tổ chức nhằm tại cơ hội cho học sinh áp dụng kiến thức và kĩ năng vào các tình huống “thực” trong cuộc sống. Trong nhà trường phổ thông, giáo dục KNS được thực hiện trên các giờ học, trong các hoạt động lao động, hoạt động đoàn thể - xã hội, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và các hoạt động giáo dục khác. III. Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông. (Theo tập sách Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông - NXB Giáo dục.) Dựa trên cơ sở phân tích kinh nghiệm quốc tế và thực trạng giáo dục KNS ở Việt Nam những năm qua, có thể đề xuất nội dung giáo dục KNS cho HS trong các nhà trường phổ thông bao gồm các KNS cơ bản, cần thiết sau: 1. Kĩ năng tự nhận thức. Tự nhận thức là tự nhìn nhận, tự đánh giá về bản thân. Kĩ năng tự nhận thức là khả năng của con người hiểu về chính bản thân mình, như cơ thể, tư tưởng, các mối quan hệ xã hội của bản thân; biết nhìn nhận, đánh giá đúng về tiềm năng, tình cảm, sở thích, thói quen, điểm mạnh, điểm yếu, của bản thân mình; quan tâm và luôn ý thức được mình đang làm gì, kể cả nhận ra lúc bản thân mình đang cảm thấy căng thẳng. Để tự nhận thức đúng về bản thân cần phải được trải nghiệm qua thực tế, đặc biệt là qua giao tiếp với người khác. 2. Kĩ năng xác định giá trị. Mỗi người đều có một hệ thống giá trị riêng. Kĩ năng xác định giá trị là khả năng con người hiểu rõ được những giá trị của bản thân mình. Kĩ năng xác định giá trị có ảnh hưởng lớn đến quá trình ra quyết định của mỗi người, kĩ năng này còn giúp người ta biết tôn trọng người khác, biết chấp nhận rằng người khác có những giá trị và niềm tin khác. 3. Kĩ năng kiểm soát cảm xúc. Kiểm soát cảm xúc là khả năng con người nhận thức rõ cảm xúc của mình trong một tình huống nào đó và hiểu được ảnh hưởng của cảm xúc đối với bản thân và người khác như thế nào, đồng thời biết cách điều chỉnh và thể hiện cảm xúc một GV thực hiện: Lê thị Khuyên – P.HT trường THCS Lê Quý Đôn – Vĩnh Linh 5