SKKN Giúp học sinh 12A nâng cao kết quả học tập chương "Đại cương kim loại" bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn

Nội dung text: SKKN Giúp học sinh 12A nâng cao kết quả học tập chương "Đại cương kim loại" bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn

1. GPKH: Giúp học sinh lớp 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn MỤC LỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 2 1. TÓM TẮT 3 2. GIỚI THIỆU 4 3. PHƯƠNG PHÁP 5 3.1. Khách thể nghiên cứu 5 3.2. Thiết kế nghiên cứu 6 3.3. Quy trình nghiên cứu 7 3.4. Đo lường và thu thập dữ liệu 7 4. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ 7 4.1. Phân tích dữ liệu và kết quả 7 4.2. Bàn luận 8 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 9 5.1. Kết luận 9 5.2. Khuyến nghị 9 TÀI LIỆU THAM KHẢO .11 PHỤ LỤC ĐỀ TÀI 11 PHẦN 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT 11 I. CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH 11 1. Cấu trúc chương trình đại cương về kim loại 11 2. Đặc điểm về kiến thức Hóa học Vô cơ 12 nói chung 11 3. Ý nghĩa, tác dụng 11 II. THIẾT KẾ 12 1. Cơ sở thiết kế 12 2. Nguyên tắc thiết kế 12 3. Biện pháp thực hiện 12 PHẦN 2. PHẦN BÀI TẬP A. XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP BẰNG HÌNH VẼ 13 I. BÀI TẬP MINH HỌA .13 II. BÀI TẬP TỰ GIẢI .29 B. XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG LIÊN QUAN ĐẾN THỰC TIỄN 35 I. BÀI TẬP MINH HỌA 35 II. BÀI TẬP TỰ GIẢI 44 PHỤ LỤC BẢNG ĐIỂM 48 PHỤ LỤC BÀI KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG 51 Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC 54 GV: Trần Thị Nhựt Thanh Trường THPT Lộc Hưng Trang 1
2. GPKH: Giúp học sinh lớp 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn CÁC TỪ VIẾT TẮT HS: Học sinh GV: Giáo viên BT: Bài tập THPT: Trung học phổ thông NXB: Nhà xuất bản TB: Trung bình Dd: dung dịch SKKN: sáng kiến kinh nghiệm ĐTB: điểm trung bình PTPƯ: phương trình phản ứng e: electron GV: Trần Thị Nhựt Thanh Trường THPT Lộc Hưng Trang 2
3. GPKH: Giúp học sinh lớp 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn 1. TÓM TẮT Hóa học là một môn khoa học vừa lý thuyết, vừa thực nghiệm, có rất nhiều khả năng trong việc phát triển những năng lực nhận thức cho học sinh. Nó cung cấp cho học sinh những tri thức khoa học phổ thông, cơ bản về các chất, sự biến đổi các chất, mối liên hệ qua lại giữa công nghệ hóa học, môi trường và con người. Việc giải các bài tập có hình vẽ là ngôn ngữ diễn tả ngắn gọn nhưng rất hiệu quả bản chất của hóa học. Song song đó, việc sử dụng những bài tập có những điều kiện và yêu cầu thường gặp trong thực cuộc sống (bài tập gắn với thực tiễn) như: bài tập về cách sử dụng hoá chất, đồ dùng thí nghiệm; cách xử lí tai nạn do hoá chất; bảo vệ môi trường; sản xuất hoá học; xử lí và tận dụng các chất thải tổ chức các hoạt động học tập sẽ giúp học sinh phát triển năng lực quan sát, tư duy khái quát, khả năng vận dụng linh hoạt các kiến thức, gắn lí thuyết với thực tiễn nhiều hơn. Hơn nữa, trong những năm gần đây Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã có những cải cách lớn trong toàn nghành giáo dục nói chung và đặc biệt là trong việc dạy và học ở trường phổ thông nói riêng theo hướng: chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản, có hệ thống vừa tạo điều kiện để phát triển năng lực của mỗi học sinh, nâng cao năng lực tư duy, kỹ năng thực hành, tăng tính thực tiễn. Điều đó thể hiện đề thi Đại học – Cao đẳng năm 2014 vừa qua: đa dạng hóa các loại hình bài tập như bài tập bằng hình vẽ, bài tập vẽ đồ thị, sơ đồ, bài tập lắp dụng cụ thí nghiệm, bài tập gắn với thực tiễn Mặt khác, đối tượng HS của trường THPT Lộc Hưng có đa số là trung bình – yếu, nhiều học sinh còn thụ động, khả năng tiếp thu bài chậm, học bài lâu thuộc – khi thuộc rồi lại mau quên nên việc sử dụng bài tập có hình vẽ, có liên quan đến cuộc sống sẽ góp phần làm cho HS cảm thấy học Hóa dễ hiểu, thích thú và có thể tự học thêm được từ đó nâng cao dần chất lượng bộ môn của trường: đầu tiên là lớp 12A, sau đó mở rộng bài tập thành nhiều dạng và áp dụng cho nhiều lớp hơn. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, tôi đưa ra phương pháp “ Giúp học sinh 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn”. Giải pháp này được tiến hành trên hai nhóm tương đương: lớp 12 A (nhóm thực nghiệm) và 12B1 (nhóm đối chứng) trường THPT Lộc Hưng. Lớp thực nghiệm được thực hiện giải pháp thay thế khi dạy từ bài 19 đến bài 27 chương trình Hóa học Ban Tự Nhiên. Ở lớp thực nghiệm trong quá trình giảng dạy: nghiên cứu bài mới, củng cố bài học, tiết luyện tập và cho học sinh làm bài tập ở phần Hóa chương 5 Đại cương kim loại giáo viên phát vấn bằng phiếu học tập để học sinh tìm hiểu về các câu hỏi có kèm hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn cuộc sống (từ bài 19 đến bài 27 chương trình Hóa 12 Ban Tự Nhiên). GV: Trần Thị Nhựt Thanh Trường THPT Lộc Hưng Trang 3
4. GPKH: Giúp học sinh lớp 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn Kết quả cho thấy: Tác động của giải pháp này có ảnh hưởng lớn đến kết quả học tập của học sinh: lớp thực nghiệm đã đạt kết quả cao hơn so với lớp đối chứng. Điểm bài kiểm tra đầu ra của lớp thực nghiệm là 8.35; lớp đối chứng là 7.00. Kết quả kiểm chứng T-Test cho thấy p= 0,0019 < 0,05 có nghĩa là có sự khác biệt lớn giữa điểm của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. Điều đó cho thấy việc đưa ra chuyên đề nghiên cứu này của tôi cũng có tác động lớn đối với khả năng tiếp thu bài, tạo kỹ năng định hướng phát triển năng lực dẫn đến nâng cao kết quả học tập của học sinh. 2. GIỚI THIỆU Phần Đại cương kim loại là kiến thức chủ đạo của chương trình Hóa Vô cơ nói chung và nội dung thi Tốt nghiệp và Đại học nói chung. Hóa là một môn học có tính liên tục: Hóa 12 là tổng hợp kiến thức của lớp 10 và 11: cấu tạo nguyên tử, vị trí của kim loại trong bảng hệ thống tuần hoàn, Nhóm Oxi – lưu huỳnh, H 2SO4, HNO3, dãy hoạt động hóa học nên do không học Hóa Vô cơ một khoảng thời gian khá lâu (gần một năm) nên không ít học sinh khối 12 của trường THPT Lộc Hưng đã quên khá nhiều kiến thức cũ, dẫn đến việc học tập gặp nhiều khó khăn do: kiến thức chồng chất cũ - mới, nhiều dạng bài tập: định tính- định lượng- tổng hợp, mức độ kiến thức: biết- hiểu - vận dụng thấp - vận dụng cao, bài học – bài tập thực nghiệm khô khan, .ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy và học của trường. Tại trường THPT Lộc Hưng, từ đầu năm, các GV đã soạn phần quyển “ LÍ THUYẾT VÀ BÀI TẬP HÓA HỌC LỚP 12”, photo và phát cho từng HS. Trong đó, bao gồm tất cả phần Lý thuyết trọng tâm và Bài tập kèm theo, cụ thể theo đơn vị bài học, để HS có thể nắm lại kiến thức, GV hướng dẫn sơ lược cách làm bài, HS về nhà tự làm, hoặc làm theo nhóm. Bằng nhiều phương pháp khác nhau, GV sẽ kiểm tra việc học và làm bài tập của HS. Với áp lực năm thi tốt nghiệp, HS phải học nhiều môn nên việc chuẩn bị bài, học kĩ bài và làm bài tập về nhà đầy đủ là rất hiếm. Đối với môn trắc nghiệm như Hóa thì các em lại càng học theo kiểu đối phó nên khi làm bài thì rất dễ sai. Thế nên, xuất phát từ thực tế đó, giải pháp này được tiến hành bằng cách phát phiếu học tập thực hiện song song, bổ sung cho tài liệu cũ. GV sẽ dùng phiếu học tập để hướng dẫn cho HS cách học và làm các bài tập về Đại cương kim loại thay vì cứ làm bài tập khô khan như trước đây. Giải pháp thay thế: Ở đây, tùy bài học - nội dung câu hỏi tôi đưa ra các câu hỏi xoay quanh kiến thức của bài bằng hình vẽ trong lúc truyền thụ kiến thức mới hoặc phần củng cố hay tiết luyện tập, tiết thực hành; còn câu hỏi gắn thực tiễn thì giao các em chuẩn bị trước ở nhà theo nhóm, theo tổ, GV sẽ phát vấn kết hợp với câu hỏi dẫn dắt giúp học sinh GV: Trần Thị Nhựt Thanh Trường THPT Lộc Hưng Trang 4
5. GPKH: Giúp học sinh lớp 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn phát hiện và ghi nhớ kiến thức, biết vận dụng kiến thức để giải quyết thực tiễn, góp phần làm cho giờ học sinh động hơn. Một số nghiên cứu gần đây có liên quan: - “Nâng cao hiệu quả dạy và học môn hóa học bậc trung học phổ thông thông qua các bài tập hóa học có nội dung liên hệ với thực tế cuộc sống” của tác giả Nguyễn Thanh Phúc - Trương Thị Kim Tuyến - Trường THPT Tánh Linh. - “Dạy học Hóa học gắn với thực tế bộ môn nhằm tăng hứng thú học tập cho học sinh” của tác giả Nguyễn Văn Thắng – THPT Số 1 Bảo Thắng. - “Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học về sơ đồ, hình vẽ và đồ thị nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh trung học phổ thông” Luận văn Thạc sĩ ngành: Lý luận và phương pháp dạy học của tác giả Vũ Văn Ban. Tuy nhiên, ở đây tôi muốn có nghiên cứu cụ thể hơn, đánh giá được hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học thông qua việc sử dụng các hình vẽ và các nội dung gắn với thực tiễn có liên quan trong chương 5 “ Đại cương kim loại” chương trình Hóa học lớp 12 ban Tự Nhiên của trường. Vấn đề nghiên cứu: Giúp học sinh 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn. Giả thiết nghiên cứu: Sử dụng câu hỏi có hình vẽ, có nội dung gắn với thực tiễn sẽ nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại của HS lớp 12A trường THPT Lộc Hưng. 3. PHƯƠNG PHÁP 3.1. Khách thể nghiên cứu Về phía chọn nhóm: chúng tôi lựa chọn lớp 12A và 12B 1 vì hai lớp này có tinh thần học tập cũng như trình độ tương đương nhau có nhiều thuận lợi cho việc áp dụng SKKN - Về phía giáo viên: cô Trần Thị Nhựt Thanh và cô Thành Thị Nhã Trúc đang giảng dạy Hóa tại trường với số năm công tác gần bằng nhau, có lòng yêu nghề, có tinh thần trách nhiệm đối với giảng dạy và giáo dục HS. Trong đó: Cô Trần Thị Nhựt Thanh – GV dạy lớp 12A (lớp thực nghiệm) Cô Thành Thị Nhã Trúc – GV dạy lớp 12B1 (lớp đối chứng) - Học sinh: Hai lớp được chọn tham gia nghiên cứu cũng có nhiều điểm tương đồng, cụ thể: GV: Trần Thị Nhựt Thanh Trường THPT Lộc Hưng Trang 5
6. GPKH: Giúp học sinh lớp 12A nâng cao kết quả học tập chương Đại cương kim loại bằng việc sử dụng bài tập có hình vẽ và nội dung liên quan đến thực tiễn + Về ý thức, hầu hết các em này ý thức tầm quan trọng của việc học, có nguyện vọng đạt điểm cao để xét tuyển vào Đại học – Cao đẳng. + Về giới tính và thành tích học tập: Số HS % HS trên TB ở HKI TS Nam Nữ TS % 12A 29 7 22 29 100,0% 12B1 39 10 28 37 97,4% 3.2 Thiết kế nghiên cứu - Lựa chọn thiết kế: Kiểm tra trước và sau tác động với hai nhóm tương đương. - Chúng tôi dùng Bài viết số 2 (Học kì I) làm bài kiểm tra trước tác động. Kết quả kiểm tra cho thấy điểm trung bình của hai lớp 12A và 12B 1 có sự tương đương nhau. Chúng tôi dùng phép kiểm chứng T-Test độc lập để kiểm chứng sự tương đương điểm số trung bình của hai lớp trước khi tác động.  Bảng kiểm chứng để xác định hai lớp tương đương: Thực nghiệm (Lớp 12A) Đối chứng (lớp 12B1) Trung bình cộng 7.08 6.95 P1 = 0.663 P1 = 0.663 > 0.05 từ đó kết luận sự chênh lệch điểm số trung bình của hai lớp thực nghiệm và đối chứng là không có ý nghĩa, hai lớp được coi là tương đương.  Thiết kế nghiên cứu: Kiểm tra trước Kiểm tra sau Lớp Tác động tác động tác động Dạy học có sử dụng Thực nghiệm (Lớp 12A) O1 bài tập bằng hình vẽ và O3 nội dung thực tiễn Dạy học theo sách giáo Đối chứng (Lớp 12B ) O2 O4 1 khoa, theo tài liệu cũ. Ở thiết kế này chúng tôi sử dụng phép kiểm chứng T-Test độc lập. GV: Trần Thị Nhựt Thanh Trường THPT Lộc Hưng Trang 6