Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THCS

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THCS

1. SKKN: Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở THCS Tên đề tài: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở THCS. PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ. 1. Lí do chọn đề tài. 1.1. Về mặt lí luận: Trong những năm gần đây, cùng với đường lối đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, đã làm cho diện mạo đất nước thay đổi trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, hệ thống giáo dục các cấp đã và đang được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm. Mục tiêu và phương pháp giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang trang bị những năng lực, kĩ năng cần thiết cho học sinh, đó là: Học không chỉ để biết mà học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống. Định hướng đổi mới về phương pháp dạy học của Đảng và Nhà nước đã được pháp chế hoá trong các văn bản pháp luật. Luật Giáo dục ( sửa đổi bổ sung ) năm 2009 Điều 28. khoản 2 đã nêu rõ: Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh . Vận dụng định hướng trên, trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THCS hiện nay, được định hướng vào việc phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập. Những kiến thức đạo đức và pháp luật cần hình thành ở học sinh không phải là những khuôn mẫu cho sắn, mà trong quá trình học tập, học sinh tự khai thác thông tin, tự kiến tạo tri thức và kĩ năng, qua đó phát triển nhận thức, tình cảm, niềm tin và các kĩ năng, hành vi ứng xử trong cuộc sống hàng ngày, thực hiện phương châm thống nhất giữa nhận thức và hành động, giữa lời nói và hành vi. Vì vậy, trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THCS, việc nghiên cứu, lựa chọn và vận dụng một cách đúng đắn các phương pháp dạy học, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm, có ý nghĩa to lớn đối với việc phát huy tính tích cực của học sinh, đối với chất lượng và hiệu quả dạy học. Giáo viên: Phạm Thị Hà – TrườngTHCS Cẩm Tân – Cẩm Thủy – Thanh Hóa 1
2. SKKN: Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở THCS 1.2. Về mặt thực tiễn: Học sinh trung học cơ sở thuộc lứa tuổi từ 11 đến 15 tuổi, là lứa tuổi thiếu niên, chuyển tiếp từ thơ ấu lên trưởng thành. Đây là thời kì phát triển mạnh mẽ cả về thể chất, tâm lí, trí tuệ. Tư duy trừu tượng khát quát ngày càng phát triển, các em rất ham học hỏi. Đặc biệt ở lứa tuổi này nảy sinh nhu cầu muốn được thừa nhận là người lớn. Các em muốn được người lớn tôn trọng, tin tưởng và muốn khẳng định mình. Nhu cầu giao tiếp ở lứa tuổi này cũng phát triển mạnh. Nhóm bạn có một vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống tình cảm của các em. Các em muốn được hoạt động chung, muốn được bạn bè tôn trọng, thừa nhận khả năng của mình. Những đặc điểm tâm lí lứa tuổi này rất thuận lợi cho việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Mặt khác, trong một tập thể lớp học, khi mà trình độ kiến thức, tư duy của học sinh không thể đồng đều tuyệt đối và luôn có sự phân hoá rõ rệt, thì việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học nói chung, trong giảng dạy môn Giáo dục công dân, chính là môi trường thuận lợi để học sinh được giao tiếp, được tương tác giữa thầy- trò, giữa trò- trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung bài học. Thông qua hoạt động thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó học sinh có thể nâng mình lên một trình độ mới. Vì vậy, cổ nhân ta đã có câu: Học thầy không tày học bạn , hay Một cây làm chẳng nên non – Ba cây chụm lại nên hòn núi cao. 1.3. Về tính cấp thiết: Có thể thấy, xã hội hiện đại ngày nay, đang biến đổi nhanh chóng với sự bùng nổ thông tin, khoa học kĩ thuật, công nghệ phát triển như vũ bão. Cùng với sự phát triển của xã hội, sự nghiệp Công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên đất nước ta cũng đã xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc gia, liên quốc gia; năng lực hợp tác đã trở thành một mục tiêu giáo dục mà nhà trường phải chuẩn bị và hình thành cho học sinh. Trong dạy học nói chung, môn Giáo dục công dân nói riêng, việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm là một ưu thế để rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh. Thông qua hoạt động thảo luận nhóm, tính cách, năng lực của mỗi thành viên được bộc lộ, uốn nắn; tình bạn, ý thức tổ chức, tinh thần tương trợ được phát triển. Hoạt động nhóm trong học tập, sẽ giúp học sinh quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội, hình thành năng lực hợp tác rất cần thiết đối với người công dân sống trong một thế giới phát triển, với những sự hợp tác song phương, đa phương giữa các quốc gia và xu hướng quốc tế hoá, toàn cầu hoá. Giáo viên: Phạm Thị Hà – TrườngTHCS Cẩm Tân – Cẩm Thủy – Thanh Hóa 2
3. SKKN: Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở THCS Vì vậy có thể nói, vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh là một phương pháp không thể thiếu trong dạy học nói chung, môn giáo dục công dân nói riêng. Tuy nhiên, có nhiều luồng ý kiến trái chiều về việc vận dụng phương phương pháp này trong quá trình dạy học. Bài viết này tập trung phân tích thực trạng của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở trường trung học cơ sở, từ đó đề xuất một số định hướng vận dụng phương pháp này nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc dạy học môn GDCD,đáp ứng yêu cầu mới của đất nước. 1.4.Về cá nhân: Xuất phát từ cơ sở lí luận và thực tiễn trên, qua thực tế giảng dạy bộ môn Giáo dục công dân trong nhà trường THCS, tôi nhận thấy rằng: hiệu quả của các bài dạy môn giáo dục công dân phụ thuộc vào việc lựa chọn và kết hợp một cách hài hoà, hợp lí các phương pháp dạy học, phù hợp với nội dung bài học, với khả năng học tập và thái độ của học sinh đối với nhiệm vụ học tập, phù hợp với từng tình huống dạy học cụ thể. Để có thể tạo ra một thái độ tích cực, sẵn sàng đáp ứng nhiệm vụ học tập và có sự nỗ lực cao trong hoạt động, tự giác chiếm lĩnh các giá trị đạo đức, pháp luật, tự xây dựng niềm tin cũng như tự trải nghiệm trong cuộc sống. Vì vậy, việc nắm rõ thực trạng, nghiên cứu và vận dụng một cách đúng đắn, phù hợp các phương pháp dạy học trong giảng dạy, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm là một nhiệm vụ hết sức cần thiết và quan trọng của người giáo viên, để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, bộ môn giáo dục công dân trong nhà trương THCS nói riêng. Đó là lí do tôi chọn nghiên cứu đề tài này. 2.Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu đề tài, để đánh giá được thực trạng của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THCS, qua đó có những biện pháp vận dụng một cách có hiệu quả, giúp HS có hứng thú hơn trong học tập, hiểu bài một cách sâu sắc hơn, đồng thời giúp học sinh hình thành các kĩ năng, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác và ý thức trách nhiệm trong hoạt động tập thể. 3. Bản chất của vấn đề nghiên cứu: Nghiên cứu một số vấn đề lí luận về phương pháp thảo luận nhóm, tiến hành điều tra thực trạng việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm, phân tích nguyên nhân, từ đó đề ra biện pháp vận dụng có hiệu quả phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THCS hiện nay. Giáo viên: Phạm Thị Hà – TrườngTHCS Cẩm Tân – Cẩm Thủy – Thanh Hóa 3
4. SKKN: Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở THCS 4. Đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu về việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở trường THCS. 5. Phương pháp nghiên cứu. 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận: Trên cơ sở những kiến thức về tâm lí, giáo dục học và những quan điểm, đường lối của Đảng, các văn bản của Bộ giáo dục và Đào tạo về đổi mới phương pháp dạy học. 5.2. Phương pháp quan sát, đánh giá: Nhìn nhận, đánh giá thực trạng của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong việc giảng dạy môn giáo dục công dân ở trường THCS, rút ra một số biện pháp, kinh nghiệm về việc vận dụng phương pháp này trong giảng dạy. 6. Giới hạn của đề tài. Đề tài nghiên cứu về thực trạng và biện pháp vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THCS Cẩm Tân, Cẩm Thuỷ. 7. Thời gian và kế hoạch nghiên cứu: - Thời gian nghiên cứu: Năm học 2010-2011 và 2011-2012 - Kế hoạch nghiên cứu: + Lựa chọn đề tài, lập đề cương nghiên cứu. + Khảo sát, nghiên cứu và xử lí tài liệu. + Tổ chức thực nghiệm, hoàn thành đề tài. Giáo viên: Phạm Thị Hà – TrườngTHCS Cẩm Tân – Cẩm Thủy – Thanh Hóa 4
5. SKKN: Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở THCS PhẦn II: NỘi dung. 1. Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu. Phương pháp thảo luận nhóm( PPTLN) là một trong những phương pháp dạy học tích cực được sử dụng thường xuyên trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Để khắc phục lối truyền thụ tri thức một chiều, lối học thụ động, máy móc, cần phải sử dụng phối hợp nhiều phương pháp, phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Vậy, Thảo luận nhóm là gì? Theo tác giả Phan Trọng Ngọ : “ Thảo luận nhóm là phương pháp trong đó nhóm lớn ( lớp hoc) được chia thành những nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận về một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm mình về vấn đề đó”.( Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, Nxb Hà Nội 2005). Đặc trưng của phương pháp thảo luận nhóm là có sự tiếp xúc trực diện giữa những người tham gia và tự do trao đổi ý tưởng, quan điểm, kinh nghiệm của cá nhận; tạo ra sự khác biệt, sự hoà đồng hoặc sự gần nhau rất phong phú của các quan điểm, ý tưởng. Thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học có nhiều ưu điểm. Các phương pháp đàm thoại, nêu vấn đề, xử lí tình huống có tác động tích cực tới sự động não của từng cá nhận riêng lẻ, nhưng lại không có sự phối hợp giữa các thành viên trong tập thể. Trái lại, phương pháp thảo luận nhóm lại phát huy được ưu điểm và khắc phục được nhược điểm của các phương pháp trên: 1.Thảo luận nhóm tạo cơ hội tối đa cho mọi thành viên trong nhóm được bộc lộ sự hiểu biết của mình, giúp học sinh phát triển khả năng tư duy và diễn đạt ( điều này đặc biệt có ích đối với học sinh nhút nhát); 2.Tạo cơ hội cho mọi thành viên trong nhóm học hỏi lẫn nhau, tập lắng nghe ý kiến của người khác một cách kiên nhẫn, lịch sự, tập đánh giá ý kiến của người khác một cách độc lập; 3.Giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, tăng tính khách quan khoa học trong kiến thức của học sinh ; 4. Hình thành thói quen tương tác trong học tập, rèn kĩ năng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau và tạo không khí hiểu biết, đoàn kết, tin cậy lẫn nhau; 5. Kích thích thi đua giữa các thành viên trong nhóm; 6.Cải thiện mối quan hệ thầy- trò; trò -trò, giáo viên có thông tin phản hồi từ học sinh để điều chỉnh việc dạy của thầy, việc học của trò, đồng thời tăng cường mối giao cảm thầy – trò, khiến cho giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. 2. Thực trạng của vấn đề. Thảo luận nhóm là phương pháp được sử dụng rộng rãi trong dạy học, tuy nhiên khi tìm hiểu thực trạng của việc vận dụng phương pháp này trong Giáo viên: Phạm Thị Hà – TrườngTHCS Cẩm Tân – Cẩm Thủy – Thanh Hóa 5