Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật lý THCS

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật lý THCS

1. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ THƠNG TIN TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ THCS I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Vật lý là mơn khoa học của thực nghiệm, vì vậy trong giảng dạy mơn Vật lý làm thí nghiệm là một khâu cĩ vai trị rất quan trọng, nĩ khơng chỉ làm tăng tính hấp dẫn của mơn học, giúp học sinh hiểu sâu sắc các kiến thức lý thuyết mà cịn làm tăng tính nhạy bén trực quan của học sinh. Việc lồng ghép các thí nghiệm vào trong các bài học Vật lý là một biện pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, gĩp phần tích cực trong hoạt động truyền đạt kiến thức cho học sinh. Và đổi mới nội dung và phương pháp trong dạy học Vật lý phải gắn liền với việc tăng cường sử dụng thí nghiệm trong quá trình dạy học. Bên cạnh đĩ, cĩ những bài cĩ khối lượng kiến thức nhiều, hầu hết trong các bài đều cĩ thí nghiệm. Nếu dạy theo PP truyền thống và với những thí nghiệm thật thì đơi khi sẽ khơng đủ thời gian. Mặt khác, với điều kiện cơ sở vật chất hiện nay thì các trường phổ thơng cơ sở vẫn chưa cĩ nhiều dụng cụ thí nghiệm để đáp ứng yêu cầu của bài học theo sách giáo khoa mới. Do đĩ, việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin và tiến hành các thí nghiệm ảo trên máy vi tính là một giải pháp quan trọng trong việc giảng dạy, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhanh chĩng, sâu sắc, tin tưởng vào kiến thức mà mình chiếm lĩnh được, đồng thời tạo hứng thú học tập cho học sinh trong từng bài học. Vì vậy nên tơi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm cĩ tên là “Ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học Vật lý THCS” được ứng dụng trong chương trình Vật lý ở trường THCS, và THPT. Với sự kết hợp giữa phần mềm Crocodile Physics (phần mềm cá sấu), Macromedia Flash 8 với phần mềm Microsoft Powerpoint 2003 để soạn một bài giáo án điện tử, giúp cho bài giảng trở nên sinh động và đáp ứng đầy đủ yêu cầu của một tiết dạy. Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 1
2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS II. THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI: 1. Thuận lợi: Các thí nghiệm trong sách giáo khoa đa số là dễ thực hiện, và dụng cụ thí nghiệm ngày càng được chú trọng đầu tư ở các trường phổ thơng cơ sở nên tạo điều kiện để giáo viên Vật lý dùng thí nghiệm thật truyền đạt kiến thức. Đội ngũ giáo viên trẻ nhiệt tình hăng say trong cơng việc giảng dạy và thực hiện tốt các thí nghiệm theo như trong sách giáo khoa mới. Việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy ngày càng được áp dụng nhiều như sử dụng Microsoft Powerpoint để soạn giáo án điện tử 2. Khĩ khăn: Do chủ quan và khách quan mà khơng thể thực hiện các thí nghiệm được, các lý do đĩ cĩ thể là: Khơng cĩ đủ thời gian để chuẩn bị thí nghiệm. Thiết bị thí nghiệm khơng đồng bộ, chất lượng kém, sai số lớn Thí nghiệm xẩy ra trong các điều kiện đặc biệt: Buồng tối (đường đi của tia sáng), chân khơng, nhiệt độ cao Thí nghiệm được thực hiện quá nhanh hoặc là quá chậm. Thường thì khi gặp các trở ngại trên giáo viên sẽ phải dạy "chay" dẫn đến tốn thời gian và chất lượng giờ học khơng cao. 3. Số liệu thống kê: Qua quá trình theo dõi và hỏi ý kiến học sinh thì tơi nhận thấy đa số các em đều trả lời là việc làm thí nghiệm trong giờ học là rất cần thiết để giúp học sinh nắm kiến thức và làm cho các em hừng thú trong giờ học. - Thích làm thí nghiệm: 50% - Khơng thích vì khĩ làm: 20% - Thích nhưng kết quả sai: 15% - Ý kiến khác: 15% III. NỘI DUNG ĐỀ TÀI: 1. Cơ sở lý luận: Ngày nay việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong giảng dạy đã và đang ngày càng được nhân rộng trong các trường học. Nhưng làm thế nào để một tiết dạy bằng giáo án điện tử trở nên hứng thú và thành cơng hơn một tiết lên lớp truyền thống? Điều này cịn phụ thuộc vào khâu thiết kế và việc lồng ghép các thí nghiệm mơ phỏng, tranh ảnh minh họa, của người giáo viên. Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 2
3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Qua tìm tịi và nghiên cứu, tơi thấy phần mềm Crocodile Physics và Macromedia Flash 8 rất hay vì tính đa dụng của nĩ, mơ phỏng được hầu hết các thí nghiệm trong sách giáo khoa vật lý hiện hành. 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp: 2.1. Vai trị của TN trong dạy học VL: TN là phương tiện thu nhận tri thức, kiểm tra tính đúng đắn của tri thức và là phương tiện để vận dụng tri thức đĩ vào thực tiễn. TN là một bộ phận của các PP nhận thức VL và cĩ thể được sử dụng ở tất cả các giai đoạn khác nhau của quá trình dạy học. TN gĩp phần phát triển tồn diện nhân cách của học sinh, đơn giản hĩa và trực quan các hiện tượng trong dạy học VL. 2.2. Tại sao nên sử dụng TN ảo trong dạy học VL: TN ảo được thực hiện trên một màn chiếu lớn nên tất cả học sinh trong lớp học cĩ thể nhìn rõ tất cả những gì thực hiện trên đĩ, đồng thời giáo viên cĩ thể chỉnh kích cỡ của dụng cụ đủ lớn để cả lớp đều cĩ thể quan sát rõ ràng, kể cả các em ngồi ở cuối lớp học. TN hồn tồn an tồn, khơng lo cháy nổ ngồi dự định, nếu cĩ nhầm lẫn thì hiện tượng xảy ra chỉ là mơ hình cháy nổ trên máy vi tính. Cĩ những quá trình trong thực tế khơng thể quan sát bằng mắt thường nhưng TN ảo trên máy vi tính thì cĩ thể mơ phỏng các quá trình một cách chính xác và trực quan. TN ảo do đã được lập trình sẵn nên gần như tất cả các TN đều chuẩn xác, thực hiện TN đem lại kết quả như mong đợi. Với một TN mà dụng cụ kồng kềnh thì việc chuẩn bị và chuyển TN từ lớp học này sang lớp học khác rất khĩ khăn và mất thời gian. Cịn với TN ảo thì các dụng cụ cĩ sẵn trong máy vi tính, giáo viên chỉ cần một lần thực hiện đưa phần mềm thiết kế TN vào trong máy tính, lần sau sẽ hồn tồn yên tâm về dụng cụ TN. 2.3 Biện pháp thực hiện: Kết hợp 2 phần mềm với các hiệu ứng của chương trình Microsoft Powerpoint. Dùng phần mềm Macromedia Flash 8 mơ phỏng hoạt động của “điamo” Điện học 9 và “chuơng điện” trong chương trình Vật lý 7 phần Điện học trang 64 SGK. Dùng phần mềm Crocodile Physics mơ phỏng “Đường đi tia sáng qua các gương phẳng, gương cầu lồi, gương cầu lõm” ở chương trình Vật lý 7 phần Quang học từ bài 5 trang 15 đến bài 8 trang 24 SGK. Và hiện tượng “Phân tích ánh sáng trắng” trong chương trình Vật lý 9 phần Quang học trang 139. Khi thực hiện các thí nghiệm ảo cần phải phân tích rõ cho học sinh biết các dụng cụ cĩ trong thí nghiệm, tính lịch sử và khoa học của thí nghiệm. Giáo viên hướng dẫn cho một số học sinh (nhĩm học sinh) cĩ điều kiện về nhà tự làm lại thí nghiệm và đưa ra nhận xét. 2.4 Nội dung thực hiện: Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 3
4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS a) Làm việc với phần mềm Macromedia Flash 8: Biểu tượng trên desktop và màn hình làm việc của chương trình: Biểu tượng của Flash Thanh cơng cụ đồ Trang chứa chi tiết họa Màn hình làm việc Nhấn layer và vào thanh cơng cụ vẽ khung cho Dinamo: Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 4
5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Tiếp theo, nhấp chọn layer và vẽ thêm bĩng đèn, dây điện, nắp và trục dinamo. Lưu ý là mỗi chi tiết để trên một layer khác nhau. Ta được như hình dưới: Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 5
6. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Layer chứa chi tiết đã được đặt tên Bạn nhấp chọn trên thanh Frame của layer chi tiết và nhấn F6 để chép các chi tiết làm chuyển động. Làm tương tự trên các layer. Từ frame 1 đến frame 65 (tùy thích) Sau cùng là tạo chuyển động cho dinamo và đèn sáng. Trong phần mơ phỏng chỉ cĩ nắp, trục và nam châm dinamo quay cịn các chi tiết khác thì đứng yên. + Chọn Frame 5 của từng chi tiết và nhấn F6 để chép các chi tiết qua frame 5. + Sau đĩ bạn quay chi tiết 1 gĩc tùy thích. Làm liên tục cho đến khi hết 65 frame thì dừng lại. Bây giờ là chi tiết cĩ thể quay được. Sau đây là hình minh họa cho nam châm quay qua từng 5 frame một: (Cĩ thể nhấn Ctrl + Enter để kiểm tra) Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 6
7. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Việc cịn lại là làm cho đèn sáng: + Ngay frame 1 của layer đèn, nhấp phải chuột chọn Create motion Twean + Vào Properties, chọn Shape ở mục Twean + Khi bạn thấy trên thanh cơng cụ như hình vẽ là được. + Sau cùng là chọn màu cho đèn sáng. ở đây là màu vàng: Chọn frame cuối, vào mục colour chọn màu vàng, xong. Cơng việc cuối trước khi chèn vào Powerpoint là xuất file này sang file *.swf, tốt nhất là file *.exe trừ trường hợp máy khác khơng cài flash thì vẫn chạy được. Vào File trên thanh thực đơn, chọn Publish setting, chọn định dạng file cần xuất, chọn thư mục lưu và nhấn publish là xong. Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 7
8. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 8
9. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Thư mục lưu file xuất ra. Định dạng Nhấn vào file cần đây để xuất ra xuất file OK Mở bài giảng Powerpoint tạo nút liên kết Phải chuột Hyperlink chọn file xuất ra lúc nãy ok. Bây giờ bài giảng của bạn cĩ thể mơ phỏng dinamo làm việc. Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 9
10. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 10
11. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS b) Làm việc với phần mềm Corodile Physics: Biểu tượng và màn hình là việc: Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 11
12. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Vật Lý THCS Thanh cơng cụ chính Thẻ Contents Thẻ Parts Library Thẻ Properties Màn hình làm việc Hướng dẫn cách sử dụng các chức năng của phần mềm Crocodile Physics. + Các chức năng của thanh Menu ngang: Thanh menu ngang gồm cĩ 5 menu đĩ là: File, Edit,View, Scenes, Help. Menu File gồm các chức năng để quản lí, in ấn TN đang thiết kế. Menu Edit gồm các chức năng để thiết kế, chỉnh sửa, sắp xếp TN. Menu View gồm các chức năng điều khiển chế độ hiển thị của các dụng cụ và khơng gian thiết kế TN và chế độ hiển thị của chương trình. Menu Scenes gồm các chức năng để quản lí các khơng gian làm việc (scene) của chương trình như thêm, bớt, chọn khơng gian làm việc. Menu Help gồm các phần giới thiệu chương trình, bản quyền, phiên bản của chương trình và tài liệu hướng dẫn sử dụng chương trình. Thực hiện: Ngô Minh Giang Năm học: 2011 – 2012 12