Sáng kiến kinh nghiệm Sáng kiến duy trì phát triển phong trào văn nghệ ở trường THCS

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Sáng kiến duy trì phát triển phong trào văn nghệ ở trường THCS

1. A- Đặt vấn đề I- Mở đầu: Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc, với một nền văn hoá lâu đời, dân ca Việt Nam thật phong phú đa dạng. Kho tàng dân ca Việt Nam bao gồm nhiều vùng miền, nhiều thể loại, mỗi vùng, miền đều có âm điệu, phong cách riêng biệt. Từ bao đời nay, dân ca gắn bó với đời sống văn hoá và tinh thần của cộng đồng các dân tộc trên khắp dải đất Việt Nam. Thanh Hoá là một tỉnh có đủ 3 vùng địa dư: Đồng bằng, trung du và miền núi. Nhân dân Thanh Hoá có truyền thống anh dũng trong công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước, cùng với cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Nơi đây là quê hương của các anh hùng dân tộc Việt Nam như: Bà Triệu, Lê Lợi, Lê Lai Sông Mã chảy qua Thanh Hoá là nơi sản sinh ra những điệu Hò đã được lưu truyền từ bao đời nay. Thanh Hoá có các làn điều dân ca, đặc biệt là tổ khúc Múa đèn. Tổ khúc Múa đèn gồm 10 bài hát kết hợp với múa thể hiện các công việc lao động của nhân dân như: gieo mạ, đi cấy, dệt vải Tĩnh Gia với địa hình bán sơn địa, vừa có biển, vừa có núi rừng, cùng nhiều danh thắng, với quần thể các hòn đảo nhỏ, ba cửa lạch, hai cảng biển lớn đã tạo cho Tĩnh Gia nhiều lợi thế để phát triển kinh tế toàn diện. Đặc biệt về văn hoá giáo dục, người dân ở đây có truyền thống hiếu học, chiến lược phát triển giáo dục của Tĩnh Gia hợp với xu thế của thời đại. Là một giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở trường THCS Lương Chí bản thân tôi qua một thời gian công tác giảng dạy, qua tìm hiểu thực trạng giảng dạy ở một số trường và qua nghiên cứu đặc điểm tâm sinh lý và khả năng cảm thụ âm nhạc của học sinh THCS đã giúp tôi có thêm hiểu biết để tìm ra sáng kiến duy trì phát triển phong trào văn nghệ ở trường THCS nhằm góp phần giữ gìn và tiếp tục phát huy những tinh hoa văn hoá mà cha ông để lại. 1
2. II- Thực trạng vấn đề nghiên cứu: 1- Thực trạng: a) Đặc điểm giọng hát của học sinh THCS: Trong thời gian học ở nhà trường, giọng hát của học sinh trải qua một số giai đoạn phát triển. Những giai đoạn này gắn liền với sự hình thành giới tính, với sự phát triển cơ thể và hệ thần kinh tâm lý của trẻ. Sự biến đổi giọng hát của học sinh nói chung có thể chia làm 4 giai đoạn: - Giai đoạn các em ở nhà trẻ, mẫu giáo (trước 7 tuổi). - Giai đoạn trước lúc vỡ giọng (khoảng 7 đến 13 tuổi). - Giai đoạn vỡ giọng (khoảng từ 13 đến 15 tuổi). - Giai đoạn sau vỡ giọng (khoảng từ 13 đến 15 tuổi). Như vậy giọng hát các em THCS thuộc loại giọng hát ở 2 và 3. Giọng các em được chia ra thành hai giọng cơ bản: Giọng thấp và giọng cao. Tầm cữ giọng các em rất hẹp, tầm cữ chung là: - Giọng cao: - Giọng thấp: Về phẩm chất giọng hát các em có thể chia làm hai loại: - + Giọng vang, sáng, khoẻ, đôi khi hơi chói. + Giọng vang, êm, nhẹ, có nhạc cảm, âm sắc dễ chịu. - + Giọng tối, mờ, nhỏ, hay rung. + Giọng khè, khàn, kém chuẩn xác. 2
3. Một nhược điểm chung trước khi đến trường, một số em còn chưa biết hát là gì? Nếu có hát là hoàn toàn do bản năng, nhiều em hát bằng giọng mũi, giọng cổ do đó những sai lệch cần phải được quan tâm sửa chữa. b) Tình hình thực tế nhà trường: Trường THCS Lương Chí được thành lập ngày 20/8/1995, tiền thân là trường Năng khiếu cấp II nằm trên địa bàn Thị trấn Tĩnh Gia. Qua nhiều lần thay đổi tên trường, đến năm học 2002-2003 trường chính thức mang tên trường THCS Lương Chí - Tiến sỹ đời nhà Lê quê Tào Sơn. Trường được giao trách nhiệm là đào tạo bồi dưỡng nhân tài cho huyện nhà, cụ thể: Là bồi dưỡng phát triển những học sinh có khả năng học tốt các bộ môn văn hoá cũng như các bộ môn Âm nhạc, TDTT, Mỹ thuật. Khi mới thành lập trường có 7 lớp trên 240 học sinh, đến nay số lớp của trường đã lên tới 12 lớp/500 học sinh. Đội ngũ CBCNV là 27 người, trong đó 100% giáo viên có trình độ chuẩn và 40% trên chuẩn. Đối với các em học sinh được tuyển chọn từ 34 xã và Thị trấn, là những em học lực giỏi, đạo đức tốt. Trong số học sinh được tuyển chọn có tới 80% học sinh có điều kiện kinh tế khá. Trên cơ sở đó trong quá trình giảng dạy Âm nhạc tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn sau: - Thuận lợi: Nhà trường có truyền thống đoàn kết, đội ngũ thầy giáo, cô giáo ở đây đều là những người thầy có tay nghề giỏi, say mê nhiệt huyết với nghề nghiệp, luôn yêu trường, bám lớp "Tất cả vì học sinh thân yêu". Hầu hết học sinh có học lực giỏi, chăm ngoan, mạnh dạn. Đa số các em rất thích môn Âm nhạc, qua khảo sát cho thấy: Ví dụ: Trong một lớp có tổng số 40 học sinh thì có đến 93% thích học hát, 7% số học sinh còn lại thích học 1 tiết/tuần. 3
4. Nhà trường lập đội văn nghệ đi chào mừng tất cả các cuộc Đại hội lớn trong huyện và trong trường. Nhà trường luôn luôn được sự quan tâm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền, các cơ quan đoàn thể huyện nhà. - Khó khăn: Dạy môn Âm nhạc đòi hỏi phải có phòng học riêng cho bộ môn đặc thù, nhưng nhà trường chưa có. Những tranh ảnh, hình vẽ phục vụ cho môn học còn thiếu nhiều. Học sinh được tuyển chọn từ khắp vùng miền mang đặc thù địa phương, đặc biệt là giọng nói, phát âm không chuẩn. Đa số các em học sinh nhà ở xa nên phải trọ học. Phòng học còn thiếu do đó nhà trường đang phải học 2 ca. Chính vì thế khi có nhu cầu hoạt động tập trung tập cho đội văn nghệ là rất khó khăn về thời gian. Nhưng được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường và sự ham học của học sinh đã giúp tôi vượt qua được những khó khăn này. 2- Từ thực trạng trên, là một giáo viên giỏi cấp tỉnh tôi luôn suy nghĩ trăn trở tìm cho mình một phương pháp tối ưu nhất để chuyển tải tới học sinh những kiến thức ngắn gọn, dễ hiểu và bước đầu đã đạt được một số kết quả. Chính vì thế mà tôi đã mạnh dạn chọn sáng kiến "Duy trì phát triển phong trào văn nghệ ở trường THCS". B- Giải quyết vấn đề: I- Các giải pháp chung để thực hiện: Khi nói đến dạy học là nói đến hoạt động qua lại giữa thầy và trò, tác động hỗ trợ bổ sung cho nhau để đạt được đích cuối cùng là lĩnh hội tri thức và vận dụng tri thức cho học sinh. Trong dạy Âm nhạc không có nghĩa là những thầy có kiến thức vững vàng, đều là những người dạy tốt. Thực tế cho thấy không ít những nhạc sĩ có 4
5. tài, có trình độ, chuyên môn giỏi nhưng chưa hẳn đã trở thành nhà sư phạm giỏi. Sự thành công trong dạy Âm nhạc là dựa và cách dẫn dắt của thầy, nhưng không được áp đặt hay làm thay. Thầy giáo phải xác định đúng đắn mục đích, nội dung, cũng như biện pháp đạt tới mục đích nghĩa là phương pháp giảng dạy. Nói đến dạy học nhiều người thường chỉ nghĩ đến việc cung cấp kiến thức từ phía thầy mà quên đi cách học của học sinh cho nên xem thường phương pháp truyền thụ tri thức và hay áp đặt cho học sinh. Xuất phát từ mục đích và nội dung đã xác định, dạy Âm nhạc là tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm quen và bước đầu thể hiện cái đẹp, vận dụng nó vào cuộc sống. Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh, có tính truyền cảm trực tiếp, gồm âm thanh của giọng hát và âm thanh của các loại nhạc cụ. Âm nhạc xuất hiện từ rất lâu đời và gắn bó mật thiết với con người từ nhỏ đến suốt cuộc đời. Loài người đã sử dụng âm nhạc như một phương tiện để làm cho đời sống tinh thần phong phú, góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống. Sự xuất hiện bộ môn Âm nhạc trong trường THCS giúp các em thăng bằng các nội dung học tập, sống hoà mình vào tập thể và giúp các em phát triển hài hoà toàn diện. Do đó phương pháp dạy Âm nhạc ngoài cái chung còn có cái riêng, nhưng cái riêng của âm nhạc không thể tách rời cái chung song phải mang tính đặc thù. Muốn duy trì phát triển phong trào văn nghệ ở trường THCS yêu cầu người giáo viên phải nắm vững kiến thức đã được trang bị ở nhà trường sư phạm. Trong dạy Âm nhạc ngoài các phương pháp chung còn phải tìm cho mình những phương pháp riêng mang tính đặc thù của môn học để giúp học sinh dễ hiểu, tin tưởng vào bản thân, tạo được không khí hăng say học tập. Đối với học 5
6. sinh năng khiếu phải bồi dưỡng bằng phương pháp đặc biệt mang tính chất chuyên ngành. Dạy Âm nhạc phải biết gây hứng thú cho học sinh nhằm phát triển khả năng suy nghĩ, sáng tạo và cảm thụ cái mới, cái đẹp trong cuộc sống. Như vậy dạy Âm nhạc không đơn giản là dạy hát bài này hay bài khác mà trước tiên những giờ dạy âm nhạc phải cung cấp những nhận thức hiểu biết cho các em về cuộc sống, từ đó giúp các em cảm thụ vẻ đẹp cuộc sống, trên cơ sở đó tạo ra cái đẹp. Muốn cho học sinh phát triển được những năng lực tiềm năng vốn có trong bản thân thì phải được hun đúc bằng những kinh nghiệm dạy dỗ của thầy. Thầy giáo không chỉ dạy học sinh hát hay mà còn phải những gì ngoài tưởng tượng của thầy. Cần rèn luyện tính phát huy sáng tạo để học sinh hát những bài hát phong phú khác nhau. Thông qua các giờ dạy trên lớp, người giáo viên phải biết phân luồng các đối tượng học sinh của từng lớp, từng khối để đề ra phương pháp giảng dạy cho phù hợp với học sinh khá, giỏi, đạt và có kế hoạch để bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu làm nòng cốt cho đội văn nghệ của trường, của lớp. Trong từng bài giảng, từng tiết học người giáo viên phải luôn luôn thu hút, phát huy được tính tích cực, tương tác, chủ động tìm tòi khám phá kiến thức của các em, luôn luôn lôi cuốn các em vào bài giảng say sưa của thầy, đạt hiệu quả nhất. Hình thành cho các em tinh thần, thái độ học tập tốt, yêu ca hát là một nhu cầu tất yếu không thể thiếu được trong đời sống các em như: "Cơm ăn", "Nước uống" đối với con người. Các em có thể hát trong giờ ra chơi, sinh hoạt 15 phút đầu giờ, sinh hoạt ngoại khoá, sinh hoạt cuối giờ Tham gia vào tất cả các hội thi do nhà trường, Đoàn, Đội tổ chức Người giáo viên Âm nhạc khi thực hiện vai trò hát mẫu không những hát chính xác mà cần phải hát hay, biết sáng tạo trong mỗi bài hát, để đủ các em 6
7. nghe, thấm nhuần và khi thực hiện lại sẽ thể hiện được linh hồn của tác phẩm và tạo ra những âm thanh sống động đến với người nghe. Như vậy để duy trì phát triển phòng trào văn nghệ ở trường THCS được tốt người giáo viên phải biết phối kết hợp sự giúp đỡ của các tổ chức trong nhà trường như: Chi bộ, Công đoàn, Đoàn TN, Đội TNTP. Để tạo điều kiện thời gian tập luyện thích hợp, đạt kết quả cao mà không làm ảnh hưởng đến chất lượng các bộ môn học khác. Đồng thời không ngừng giúp đỡ các em ngày càng phát triển hài hoà toàn diện: Đức - Trí - Thể - Mỹ, phù hợp với nền giáo dục nước nhà. II- Các phương pháp Thực hiện: Một trong những nhiệm vụ giáo viên bộ môn giảng dạy âm nhạc trong trường THCS là: Biết cách chỉ đạo một số hoạt động âm nhạc ngoại khoá ngoài những giờ giảng dạy chính khoá: Lý thuyết âm nhạc, học hát, tập đọc nhạc Giáo viên âm nhạc phải biết cách tổ chức, chỉ đạo một chương trình liên hoan văn nghệ trong nhà trường, một chương trình biểu diễn có chủ điểm phục vụ cho một ngày kỷ niệm - ngày lễ hoặc một đợt Hội diễn. Để tiến hành công việc, điều đầu tiên người giáo viên phải nắm vững chủ điểm của chương trình biểu diễn để lựa chọn bài hát cho phù hợp với nội dung phục vụ. Trong chương trình biểu diễn, các tiết mục đơn ca, song ca, tốp ca, độc tấu Phải được sắp xếp xen kẽ, hài hoà, nhằm gây được ấn tượng hào hứng với người xem và tạo điều kiện cho người biểu diễn có thời gian để chuẩn bị cho tiết mục nối tiếp không bị đứt đoạn, lúng túng Tiết mục hát tập thể ở các hình thức tốp ca, hợp ca, hợp xướng thường được sắp xếp ở đầu chương trình và kết thúc chương trình. Vì những tiết mục này mở đầu chương trình, sẽ gây được không khí trang trọng - bề thế cho 7