Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kỹ năng giải bài toán bằng cách lập phương trình

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kỹ năng giải bài toán bằng cách lập phương trình

1. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm líp 8 N¨m häc 2014 - 2015 PHẦN MỞ ĐẦU A- ĐẶT VẤN ĐỀ I- LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Việc đổi mới phương pháp giảng dạy toán hiện nay đã và đang thực sự là yếu tố quyết định hiệu quả giờ dạy. Phương pháp dạy học đổi mới chú trọng đến việc phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh làm cho học sinh ham thích môn học. Điều 24, luật giáo dục (do Quốc hội khoá X thông qua) cũng đã chỉ rõ “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Đây là định hướng cơ bản thiết thực đối với mỗi giáo viên trong đó có giáo viên dạy bộ môn Toán. Trong phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm, tôi xin đề cập đến một số biện pháp rÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh nhằm khơi gợi hứng thú học tập của học sinh trong tiết học toán ở khối 8 . II./MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: §Ó gióp häc sinh cã c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n vÒ d¹ng to¸n gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh, ®Ó mçi häc sinh sau khi häc xong ch­¬ng tr×nh to¸n THCS ®Òu ph¶i n¾m ch¾c lo¹i to¸n nµy vµ biÕt c¸ch gi¶i chóng. RÌn luyÖn cho häc sinh kh¶ n¨ng ph©n tÝch, xem xÐt bµi to¸n d­íi d¹ng ®Æc thï riªng lÎ. MÆt kh¸c cÇn khuyÕn khÝch häc sinh t×m hiÓu c¸ch gi¶i ®Ó häc sinh ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng t­ duy linh ho¹t, nh¹y bÐn khi t×m lêi gi¶i bµi to¸n, t¹o ®­îc lßng say mª, s¸ng t¹o, ngµy cµng tù tin, kh«ng cßn t©m lý ng¹i ngïng ®èi víi viÖc gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh. Häc sinh thÊy ®­îc m«n to¸n rÊt gÇn gòi víi c¸c m«n häc kh¸c vµ thùc tiÔn cuéc sèng. Gióp gi¸o viªn t×m ra ph­¬ng ph¸p d¹y phï hîp víi mäi ®èi t­îng häc sinh, lµm cho häc sinh cã thªm høng thó khi häc m«n to¸n III./ ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: 1. Đối tượng nghiên cứu: Gi¸o viªn: Nguyễn Thị Thìn - 1 - Tr­êng THCS Chỉ Đạo
2. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm líp 8 N¨m häc 2014 - 2015 Học sinh trường Trung học cơ sở Chỉ Đạo 2. Phạm vi nghiên cứu : Môn Toán 8 ở trường Trung học cơ sở Chỉ Đạo. B- PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH I- CƠ SỞ KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.C¬ së lý luËn: XuÊt ph¸t tõ môc tiªu Gi¸o dôc trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ ph¶i ®µo t¹o ra con ng­êi cã trÝ tuÖ ph¸t triÓn, giµu tÝnh s¸ng t¹o vµ cã tÝnh nh©n v¨n cao. §Ó ®µo t¹o ra líp ng­êi nh­ vËy trong luËt gi¸o dôc ®iÒu 24 môc II ®· nªu ''Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh, ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng m«n häc, rÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m ®em l¹i niÒm vui høng thó häc tËp cho häc sinh" 2./. Cơ sở khoa học Trong ch­¬ng tr×nh Gi¸o dôc phæ th«ng cña n­íc ta hiÖn nay nh×n chung tÊt c¶ c¸c m«n häc ®Òu cho chóng ta tiÕp cËn víi khoa häc hiÖn ®¹i vµ khoa häc øng dông. §Æc biÖt với bé m«n to¸n, c¸c em ®­îc tiÕp thu kiÕn thøc x©y dùng trªn tinh thÇn to¸n häc hiÖn ®¹i. Trong ®ã cã néi dung xuyªn suèt qu¸ tr×nh häc tËp cña c¸c em ®ã lµ ph­¬ng tr×nh. Ngay tõ khi c¾p s¸ch ®Õn tr­êng c¸c em ®· ®­îc lµm quen víi ph­¬ng tr×nh d­íi d¹ng ®¬n gi¶n ®ã lµ ®iÒn sè thÝch hîp vµo « trèng vµ dÇn dÇn cao h¬n lµ t×m sè ch­a biÕt trong mét ®¼ng thøc vµ cao h¬n n÷a ë líp 8, líp 9 c¸c em ph¶i lµm mét sè bµi to¸n phøc t¹p. * Lªn ®Õn líp 8, líp 9, c¸c ®Ò to¸n trong ch­¬ng tr×nh ®¹i sè vÒ ph­¬ng tr×nh kh«ng ®¬n gi¶n nh­ vËy n÷a, mµ cã h¼n mét lo¹i bµi to¸n cã lêi. C¸c em c¨n cø vµo lêi bµi to¸n ®· cho ph¶i tù m×nh thµnh lËp lÊy ph­¬ng tr×nh vµ gi¶i ph­¬ng tr×nh. KÕt qu¶ t×m ®­îc kh«ng chØ phô thuéc vµo kü n¨ng gi¶i ph­¬ng tr×nh mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc thµnh lËp ph­¬ng tr×nh. Gi¸o viªn: Nguyễn Thị Thìn - 2 - Tr­êng THCS Chỉ Đạo
3. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm líp 8 N¨m häc 2014 - 2015 ViÖc gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh ë bËc THCS lµ mét viÖc lµm míi mÎ, ®Ò bµi to¸n lµ mét ®o¹n v¨n trong ®ã m« t¶ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng mµ cã mét ®¹i l­îng ch­a biÕt, cÇn t×m. yªu cÇu häc sinh ph¶i cã kiÕn thøc ph©n tÝch, kh¸i qu¸t, tæng hîp, liªn kÕt c¸c ®¹i l­îng víi nhau, chuyÓn ®æi c¸c mèi quan hÖ to¸n häc. Tõ ®Ò bµi to¸n cho häc sinh ph¶i tù m×nh thµnh lËp lÊy ph­¬ng tr×nh ®Ó gi¶i. Nh÷ng bµi to¸n d¹ng nµy néi dung cña nã hÇu hÕt g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi, cña tù nhiªn, x· héi. Nªn trong qu¸ tr×nh gi¶i häc sinh ph¶i quan t©m ®Õn ý nghÜa thùc tÕ cña nã. Khã kh¨n cña häc sinh khi gi¶i bµi to¸n nµy lµ kü n¨ng cña c¸c em cßn h¹n chÕ, kh¶ n¨ng ph©n tÝch kh¸i qu¸t ho¸, tæng hîp cña c¸c em rÊt chËm, c¸c em kh«ng quan t©m ®Õn ý nghÜa thùc tÕ cña bµi to¸n. 3./ C¬ së thùc tiÔn: a - Về phía giáo viên. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y to¸n t¹i tr­êng THCS t«i thÊy d¹ng to¸n gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh lu«n lu«n lµ mét trong nh÷ng d¹ng to¸n c¬ b¶n. D¹ng to¸n nµy kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong c¸c bµi kiÓm tra häc kú m«n to¸n líp 8, líp 9, còng nh­ trong c¸c bµi thi tuyển sinh vào THPT, nã chiÕm tõ 2,5 ®iÓm ®Õn 3 ®iÓm nh­ng ®¹i ®a sè häc sinh bÞ mÊt ®iÓm ë bµi nµy do kh«ng n¾m ch¾c c¸ch gi¶i chóng, còng cã nh÷ng häc sinh biÕt c¸ch lµm nh­ng kh«ng ®¹t ®iÓm tèi ®a v×: - ThiÕu ®iÒu kiÖn hoÆc ®Æt ®iÒu kiÖn kh«ng chÝnh x¸c. - Kh«ng biÕt dùa vµo mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng ®Ó thiÕt lËp ph­¬ng tr×nh. - Lêi gi¶i thiÕu chÆt chÏ. - Gi¶i ph­¬ng tr×nh ch­a ®óng. - Quªn ®èi chiÕu ®iÒu kiÖn . - ThiÕu ®¬n vÞ V× vËy, nhiÖm vô cña ng­êi gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh kü n¨ng gi¶i c¸c lo¹i bµi tËp nµy tr¸nh nh÷ng sai lÇm cña häc sinh hay m¾c ph¶i. Do ®ã, khi h­íng dÉn häc sinh gi¶i lo¹i to¸n nµy ph¶i dùa trªn quy t¾c chung lµ: Yªu cÇu vÒ gi¶i bµi to¸n, quy t¾c gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh, ph©n lo¹i c¸c bµi to¸n dùa Gi¸o viªn: Nguyễn Thị Thìn - 3 - Tr­êng THCS Chỉ Đạo
4. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm líp 8 N¨m häc 2014 - 2015 vµo qu¸ tr×nh tham gia cña c¸c ®¹i l­îng lµm s¸ng tá mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng, tõ ®ã häc sinh t×m ra lêi gi¶i cho bµi to¸n ®ã. B»ng nh÷ng kinh nghiÖm rót ra sau nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y t«i ®· m¹nh d¹n viÕt ®Ò tµi ''Mét sè gi¶i ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh'' cho häc sinh líp 8. b . Về phía học sinh Häc sinh líp 8B & 8C tr­êng THCS Chỉ Đạo, chÊt l­îng vÒ häc lùc bé m«n to¸n thÊp cô thÓ qua bµi kiÓm tra kh¶o s¸t chÊt l­îng ®Çu n¨m 2014 -2015 nh­ sau: Giái Kh¸ TB YÕu KÐm Líp SL % SL % SL % SL % TS % 8B -35 7 20 17 48 8 23 3 9 8C -35 7 20 17 48 8 23 3 9 => §¸nh gi¸ thùc tr¹ng - §¹i ®a sè häc sinh ch­a x¸c ®Þnh ®óng môc ®Ých cña viÖc häc. - ChÊt l­îng khảo sát thÊp, häc sinh kh«ng cã sù «n luyÖn hÌ ë nhµ. - NhËn thøc cña häc sinh qu¸ chËm. - Häc sinh qu¸ l­êi häc bµi. - Häc sinh cßn chÞu ¶nh h­ëng cña bÖnh thµnh tÝch ë nh÷ng n¨m tr­íc kh«ng cÇn häc còng vÉn lªn líp. - Gi¸o viªn ch­a cã nhiÒu thêi gian vµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó phô ®¹o häc sinh yÕu kÐm. - Héi cha mÑ häc sinh ch­a quan t©m ®Õn viÖc häc tËp cña con em m×nh II- CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH 1./. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU - Tìm hiểu thực trạng việc học dạng toán :gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh ở lớp 8 B & 8C trường THCS Chỉ Đạo; - Phân tích thực trạng, tìm nguyên nhân, trao đổi, thảo luận tìm giải pháp; - Đề xuất giải pháp thực hiện . Gi¸o viªn: Nguyễn Thị Thìn - 4 - Tr­êng THCS Chỉ Đạo
5. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm líp 8 N¨m häc 2014 - 2015 2./. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU T«i ®· chän c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: ➢ Tham kh¶o tµi liÖu vÒ mét sè bµi so¹n mÉu trong quyÓn mét sè vÊn ®Ò ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë tr­êng trung häc c¬ së ➢ Tham kh¶o ý kiÕn còng nh­ ph­¬ng ph¸p d¹y cña ®ång nghiÖp th«ng qua c¸c buæi sinh ho¹t chuyªn m«n, dù giê th¨m líp. ➢ §iÒu tra kh¶o s¸t kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. ➢ Thùc nghiÖm d¹y häc líp 8, Dự giờ tham khảo đồng nghiệp dạy líp 9 ë tr­êng THCS. ➢ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh sau khi d¹y thùc nghiÖm. ➢Đàm thoại: + Trao đổi với đồng nghiệp và tổ chuyên môn. + Trao đổi với học sinh. 3./ THỜI GIAN HOÀN THÀNH. Để hoàn thành SKKN ''Mét sè gi¶i ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh'' tôi đã tiến hành nghiên cứu và thực hiện từ:01/09/2014 đến 01/03/2015. phÇn Néi dung I./. NHIỆM VỤ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: §Ó gióp häc sinh cã c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n vÒ d¹ng to¸n gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh, ®Ó mçi häc sinh sau khi häc xong ch­¬ng tr×nh to¸n THCS ®Òu ph¶i n¾m ch¾c lo¹i to¸n nµy vµ biÕt c¸ch gi¶i chóng. RÌn luyÖn cho häc sinh kh¶ n¨ng ph©n tÝch, xem xÐt bµi to¸n d­íi d¹ng ®Æc thï riªng lÎ. MÆt kh¸c cÇn khuyÕn khÝch häc sinh t×m hiÓu c¸ch gi¶i ®Ó häc sinh ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng t­ duy linh ho¹t, nh¹y bÐn khi t×m lêi gi¶i bµi to¸n, t¹o ®­îc lßng say mª, s¸ng t¹o, ngµy cµng tù tin, kh«ng cßn t©m lý ng¹i ngïng ®èi víi viÖc gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh. Gi¸o viªn: Nguyễn Thị Thìn - 5 - Tr­êng THCS Chỉ Đạo
6. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm líp 8 N¨m häc 2014 - 2015 Häc sinh thÊy ®­îc m«n to¸n rÊt gÇn gòi víi c¸c m«n häc kh¸c vµ thùc tiÔn cuéc sèng. Gióp gi¸o viªn t×m ra ph­¬ng ph¸p d¹y phï hîp víi mäi ®èi t­îng häc sinh, lµm cho häc sinh cã thªm høng thó khi häc m«n to¸n II- CÁC GIẢI PHÁP MÀ SÁNG KIẾN Đà VẬN DỤNG A - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ rÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh cho häc sinh líp 8 - Häc sinh ®· biÕt c¸ch gi¶i d¹ng bµi to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc, c¸c bµi to¸n sè häc ë líp 6, líp 7. - Häc sinh ®· biÕt c¸ch gi¶i c¸c d¹ng ph­¬ng tr×nh ë thÓ ®¬n gi¶n nh­ t×m x, ®iÒn vµo « trèng ë tiÓu häc ®Õn líp 7 vµ ph­¬ng tr×nh bËc nhÊt 1 Èn, ph­¬ng tr×nh bËc hai mét Èn. - Thùc tÕ ®· cã rÊt nhiÒu gi¸o viªn nghiªn cøu vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c d¹ng ph­¬ng tr×nh vµ gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh song míi chØ dõng l¹i ë viÖc vËn dông c¸c b­íc gi¶i mét c¸ch nhuÇn nhuyÔn chø ch­a chó ý ®Õn viÖc ph©n lo¹i d¹ng to¸n - kü n¨ng gi¶i tõng lo¹i vµ nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi gi¶i tõng lo¹i ®ã - Thùc tr¹ng kü n¨ng gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh cña häc sinh THCS lµ rÊt yÕu. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y nhiÒu gi¸o viªn ch¨n trë lµ lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh ph©n biÖt ®­îc tõng d¹ng vµ c¸ch gi¶i tõng d¹ng ®ã, cÇn rót kinh nghiÖm nh÷ng g× ®Ó häc sinh lµm bµi ®­îc ®iÓm tèi ®a. Gi¶i to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh lµ phiªn dÞch bµi to¸n tõ ng«n ng÷ th«ng th­êng sang ng«n ng÷ ®¹i sè råi dïng c¸c phÐp biÕn ®æi ®¹i sè ®Ó t×m ra ®¹i l­îng ch­a biÕt tho¶ m·n ®iÒu kiÖn bµi cho. - §Ó gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph­¬ng tr×nh ph¶i dùa vµo quy t¾c chung gåm c¸c b­íc nh­ sau: * B­íc 1: LËp ph­¬ng tr×nh (gåm c¸c c«ng viÖc sau): - Chän Èn sè (ghi râ ®¬n vÞ) vµ ®Æt ®iÒu kiÖn cho Èn - BiÓu thÞ c¸c ®¹i l­îng ch­a biÕt qua Èn vµ c¸c d¹i l­îng ®· biÕt - LËp ph­¬ng tr×nh diÔn ®¹t quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng trong bµi to¸n Gi¸o viªn: Nguyễn Thị Thìn - 6 - Tr­êng THCS Chỉ Đạo