Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng giao tiếp cho học sinh Lớp 1

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng giao tiếp cho học sinh Lớp 1

1. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM RÈN KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO HỌC SINH LỚP 1 I . PHẦN MỞ ĐẦU I .1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Vấn đề phát triển luyện nói cho học sinh lớp 1 là một vấn đề cần đề cập đến nhất là học sinh dân tộc . Để học tôt được phân môn Tiếng Việt , thì vấn đề giao tiếp hết sức quan trọng . Học sinh dân tộc tiếng việt là tiếng nói thứ hai của các em . Vấn đề luyện nói cho học sinh không phải đến bây giờ mới đề cập đến . Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng đã nói : “ Trường học có trách nhiệm lớn lao trong việc giữ gìn sự trong sáng Tiếng Việt . Phải làm cho thế hệ trẻ nói và viết tốt hơn chúng ta” . Là một giáo viên dạy giảng dạy lớp 1 . Tôi tìm các cách thức tổ chức , phương pháp dạy học hợp lý để nâng cao chất lượng dạy học , mỗi năm dạy học và rút ra được một số kinh nghiệm để giúp học sinh dân tộc luyện nói được tiếng việt tốt hơn . Ở bậc tiểu học môn Tiếng việt có vị trí đặc biệt quan trọng , bước đầu rèn kỹ năng ngôn ngữ nghe , nói , đọc , viết , nhằm giúp học sinh sử dụng Tiếng việt có hiệu quả trong suy nghĩ và trong giao tiếp . Bên cạch đó trường tôi có 4 lớp 1 mà lớp nào cũng có học sinh dân tộc , Nên khi học sinh bước vào lớp 1 gặp rất nhiều khó khăn nói trước đông người , có một số em nói chưa rõ Tiếng Việt còn quen nói tiếng mẹ đẻ . Đây chính là việc nhìn nhận tầm quan trọng và ý nghĩa của kỹ năng nói . Vấn đề ở đây là làm sao rèn khả năng nói rõ ràng , lưu loát cho học sinh nói chung và học sinh dân tộc nói riêng. Đây chính là vấn đề quan trọng đang bức xúc , nên tôi trăn trở và tiếp tục nghiên cứu đề tài . Mặt khác trường tôi chưa có giáo viên dạy song ngữ . Đó là lý do mà tôi nghiên cứu đề tài “ phương pháp hình thành và bồi dưỡng kỹ năng giáo tiếp cho học sinh dân tộc lớp 1’’ I.2 MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trong quá trình giảng dạy tôi chọn lọc và đúc rút , bổ sung thêm về kinh nghiệm cho bản thân và cho đồng nghiệp nhằm hình thành cho học sinh nói Tiếng Việt tốt hơn và nghiên cứu áp dụng để tài có hiệu quả hơn I.3 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu của đề tài hình thành và bồi dưỡng kỹ năng nói cho học sinh lớp một nói chung , học sinh dân tộc nói riêng của học sinh lớp IV GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Quá trình nghiên cứu 2 năm 1
2. - Tìm hiểu kỹ năng nói tiếng việt của học sinh dân tộc bước vào lớp 1 - Tìm hiểu kĩ năng phát âm của học sinh V PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để giúp cho các em nói đủ câu tôi đã sử dụng một số phương pháp sau : 1 Phương pháp trò chuyện , đàm thoại : Giáo viên hỏi – trò đáp” dựa trên lời nói của học sinh , giáo viên sẽ sửa câu nói sao cho rõ gọn , đủ ý 2 Phương pháp quan sát tranh ảnh : Quan sát tranh trả lời câu hỏi qua môn Học Vần , Kể Chuyện , Đạo Đức , Tự Nhiên Xã Hội .Học sinh đã quen với việc luyện nói , giáo viên sẽ nâng dần hình thức trong qua trình luyện nói , giao tiếp hằng ngày . 3 Phương pháp thực nghiệm : Tiến hành thực nghiệm giảng dạy thực tế dạy học của các lớp 1 . Tiến hành nghiên cứu các lớp qua dự giờ , kiểm tra định kỳ 4 Phương pháp xử lí số liệu : Phân tích định tính và định lượng các kết quả nghiên cứu 5 Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Bằng phương pháp tổng kết kinh nghiệm sau khi sử dụng một số phương pháp trên tôi đã đúc rút , chọn lọc những phương pháp tối ưu để xác định được trình độ cho học sinh . II PHẦN NỘI DUNG II.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện , có đạo đức , trí thức , sức khỏ , thẩm mĩ . Trước mục tiêu lơn của giáo giục việt nam , hệ thống giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng được toàn xã hội quan tâm . §¶ng vµ nhµ n­íc ta kh¼ng ®Þnh:" Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu". VËy muèn cã hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n ph¸t triÓn m¹nh trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ xu thÕ toµn cÇu ho¸, chóng ta cÇn cã mét nÒn t¶ng v÷ng ch¾c ®ã lµ bËc TiÓu häc, Ch­¬ng tr×nh SGK tiÕng viÖt 1 míi cã nhiÒu ­u viÖt tËp trung rÌn luyÖn 4 kü n¨ng: Nghe - Nãi - §äc - ViÕt. KiÕn thøc ®­îc h×nh thµnh vµ cung cÊp qua ho¹t ®éng giao tiÕp tù nhiªn cña chÝnh c¸c em trong m«i tr­êng häc tËp vµ sinh ho¹t hµng ngµy trªn líp còng nh­ ë nhµ. Kĩ năng nói là một trong bốn kĩ năng quan trọng cần đề cập đến đối với học sinh lớp 1 . Muốn phát triển ngôn ngữ của trẻ nhất là học sinh cấp tiểu học thì phải thông qua các hoạt động tập thể, điều kiện và môi trường sống. Các hoạt 2
3. động ngày càng phong phú và đa dạng thì vốn hiểu biết của trẻ càng rộng. Hình thức để ta luyện nói cho học sinh một cách nhanh chóng và tốt nhất là thông qua hoạt động dạy học. Ơ tất cả các môn học, người giáo viên cần chú ý rèn luyện cho các em biết dùng đúng từ, chọn lời hay ý đẹp để sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, từ đó từng bước nâng cao vốn hiểu biết của trẻ. Đối tượng học sinh của tôi ở đây là học sinh lớp Một. ở lứa tuổi này khả năng tập trung chú ý của trẻ chưa cao, tư duy chưa phát triển nên việc bồi dưỡng vốn từ cho các em ở giai đoạn này rất khó khăn. Để giải quyết khó khăn ban đầu đấy thì trong hoạt động dạy học của mình, tôi đã sử dụng một số biện pháp để giúp trẻ dùng từ sinh động và chính xác để các em nói tốt tạo đà cho những năm học sau. II .2 THỰC TRẠNG a. Thuận lợi - khó khăn : Thuận lợi Mấy năm nay được sự quan tâm của nhà nước nên các em có đủ đồ dùng học tập , tranh ảnh đẹp kích thích học sinh luyện nói ham học , ham tìm hiểu . Các em trước khi vào lớp 1 đã qua lớp mẫu giáo Giáo viên có một số đồ dùng phục vụ cho môn Tiếng Việt II . 3 GIẢI PHÁP , BIỆN PHÁP a . Mục tiêu của giải pháp và biện pháp : Nắm bắt thực trạng, tình hình học sinh qua khảo sát điều tra kiến thức cuối năm. Học sinh lớp 1 các em còn quá nhỏ, chưa ý thức tự giác, cố gắng trong học tập. Vì vậy giáo viên chúng ta phải biết được đặc điểm tình hình của từng đối tượng, khả năng tiếp thu của từng em để phát huy tính tích cực ham học cho học sinh. Tổ chức tiết dạy sao cho các em luôn cảm thấy nhẹ nhàng, vui tươi và các em sẽ thích học. Nhận thức rõ được các khó khăn cơ bản về học sinh tôi đã có những biện pháp cụ thể sau . b. Nội dung và cách thức thực hiên giải pháp , biện pháp 1 Luyện nói trong giao tiếp hằng ngày Ngày đầu tiên HS vào lớp 1 vấn là giao tiếp hằng ngày là vấn đề quan trọng . Do còn rụt rè nên giáo viên cần tạo cho học sinh một tâm thế hào hứng , không khí học tập nhẹ nhàng để bước vào giờ học ngay vào ngày đầu tiên các em đến trường . Cho nên giáo viên phải hướng cho học sinh tự tin khi giao tiếp hằng ngày trước qua các môn học , khi học sinh thưa với giáo viên hay giáo viên hỏi lại học sinh , giáo viên phải nhẹ nhàng , gần gũi với học sinh . Để tạo cho các em tự tin , mạnh dạn hơn khi trả lời với giáo viên một số học sinh đến lớp rất sợ giáo viên nên không dám thưa hỏi . 3
4. HS vào lớp một đã được làm quen luyện nói như : Em chào cô , cô ơi em làm xong rồi , nhưng bên cạnh đó HS dân tộc vẫn còn rụt rè vẫn chưa giám thưa , thì GV phải có tình cảm giao tiếp thân mật với các em VD : GV hỏi “ Em đã làm xong bài tập chưa ?’’. HS sẽ trả lời : xong rồi . khi đó GV phải sửa cho HS ngay , em phải nói là : thưa cô , “ em làm xong rồi ạ !’’. Như vậy luyện nói cho học sinh phải được uốn nắn hằng ngày trong quá trình dạy học . - Tổ chức cho học sinh tiếp xúc , làm quen với các anh chị đội viên lớp trên qua buổi sinh hoạt sao , tham dự và chứng kiến các cuộc thi của nhà trường để các em có cơ hội làm quen và bắt chước - Tổ chức đọc và nghe đọc truyện , đọc báo nhi đồng 15 phút đầu giờ , sinh hoạt lớp - Thi đọc hay để giúp HS mạnh dạn trong khi đọc cũng như trong khi nói 2/ Dạy kết hợp nghe và nói : Dạy áp dụng vào các môn học có các hoạt động trò chơi : trong các môn học ngoại khóa , sinh hoạt lớp Là dạy nghe ,nói cùng một hoạt động như tổ chức trò chơi hỏi đáp thông qua môn học hoạt động ngoại khóa .Ví dụ : như chỉ vào một đồ vật và nói “ cái này màu gì .? ; trẻ trả lời màu sắc của đồ vật (có thẻ ) là màu ( đỏ ) , sau đó trẻ thử nói bằng các cụm từ tương tự với bạn bè .Hoặc trò chơi Thì thầm ; trẻ ngồi thành vòng tròn . Giáo viên nói nhỏ 3 từ cho một bạn , sau đó , bạn đó lại thì thầm cho bạn gần nhất cho đến khi tất cả đều được nghe 3 từ đó . Trẻ được nghe cuối cùng phải nói to cả 3 từ đó lên - Hoạt động này giúp trẻ nói nhiều hơn - Tập nói bằng cách mô tả tranh Học sinh sẽ mô tả những gì chúng thấy trong tranh : ví dụ như tranh con hổ , con chim . qua môn học ngoại khóa 3 Dạy luyện nói kết hợp với các môn học khác Xây dựng cho HS cách phát biểu miệng tốt , trao đổi sôi nổi khi tham gia hoạt động nhóm thì phải tập luyện nói vào các môn học khác GV nên cho HS tập luyện nói . Thực tế luyện nói không chỉ diễn ra trong môn tiếng Việt mà ở các môn học khác như Tự Nhiên Xã Hội , Đạo Đức , Thể Dục cũng là môi trường rất tốt để các em thực hành luyện nói Ví dụ : Khi dạy bài “ Gia đình em ’’ bài 4 môn Đạo Đức GV cho HS kể về gia đình mình cho các bạn nghe theo nhóm , sau đó nói trước lớp . 4/ Dạy luyện nói theo phân môn Học vần 4
5. Môn Tiếng Việt là môn có phần luyện nói chiếm ưu thế nhất , luyện nói cho học sinh xuyên suốt cả một năm học Vì vậy giáo viên cần giúp học sinh xác định được những việc cần làm để học sinh mạnh dạn hơn trong khi nói . Đó là : Nói về đề tài gì ? - Xây dựng trên các chủ đề gần gũi với HS thì tổ chức nói theo nhóm nhóm 4 em một nhóm để trong nhóm có nhiều cách nói khác nhau GV chuẩn bị bằng tranh ảnh minh họa để nhằm gây hứng thú và tập trung cho học sinh , bằng cách sử dụng tranh ảnh đẹp , chứa nội dung cần luyện nói để tạo tính tò mò muốn khám phá . - Giáo viên sử dụng bằng các câu hỏi gợi ý và hướng dẫn học sinh nói theo ý tưởng của mình - Luyện nói trước lớp để tránh tình trạng chây lười , ỷ lại các bạn học tốt , giáo viên gọi bất kỳ trong nhóm lên luyện nói , đặc biệt là những em hay rụt rè , không giám nói trước đám đông . - Giáo viên cho học sinh nhận xét cách luyện nói của các bạn mình , hướng dẫn học sinh nhận xét cụ thể về nội dung luyện nói , tác phong , mạnh dạn hay còn rụt rè . - Giáo viên nhận xét cách luyện nói của bạn mình , của nhóm này với nhóm khác , và sau đó nhận xét chung. Ví dụ : Khi dạy bài luyện nói về chủ đề ‘ Bé với bạn bè ’’ trong bài 44 phần học vần trong SGK Tiếng Việt 1, tập 1 , trang 91 tôi đã hướng dẫn học sinh theo các bước sau : Bước 1 : + Cho học sinh đọc tên chủ đề luyện nói , quan sát tranh minh họa , gây sự hứng thú cho học sinh . Bước 2 : + Cho học sinh luyện nói trong nhóm bốn , GV nêu các câu hỏi gợi ý - Trong tranh vẽ gì? Học sinh quan sát chi tiết tranh ( vẽ một bên 2 bạn và một bên một bạn ) Giáo viên giới thiệu các bạn trong tranh là bạn bè với nhau Giáo viên yêu cầu học sinh tự nói về mình và bạn bè mình một cách tự nhiên , sinh động , không gò bó . Nếu học sinh gặp khó khăn , không nói được thì giáo viên gợi ý Hỏi nhau : Kể các bạn của bạn ? bạn đó ở đâu ? Các bạn có hay giúp đỡ nhau không ? ( như giúp bạn học bài ) Bạn mong muốn gì đối với các bạn ? Học sinh yếu giáo viên gợi ý kĩ hơn chẳng hạn đoàn kết và giúp đỡ bạn cùng nhau trong học tập , còn học khá cần mở rông thêm bằng cách gợi mở Bước 3 : Học sinh nói trước lớp 5