Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm

1. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM MỞ ĐẦU ‡ Xã hội ngày càng phát triển thì càng cần nguồn lao động có chất lượng cao. Người lao động ngày nay không chỉ cần có trình độ chuyên môn vững vàng mà cần phải có khả năng giao tiếp, khả năng làm việc theo nhóm. Ta nhận thấy trước đây người ta đánh giá một người dựa vào chỉ số IQ, tuy nhiên bây giờ bên cạnh chỉ số IQ thì còn phải đánh giá chỉ số AQ và EQ nữa. Cho thấy người ta đánh giá cao như thế nào đến khả năng tổ chức hoạt động nhóm. Điều này cũng dễ hiểu vì càng ngày xã hội càng phát triển, ngày càng xuất hiện nhiều công nghệ mới, hiện đại hơn, phức tạp hơn thì một người không thể giải quyết hết tất cả các công việc được, do đó cần phải có cộng sự, cần có người hợp tác. Và khi một việc làm có nhiều người tham gia thì khả năng giúp cho nhóm hoạt động một cách hiệu quả đòi hỏi phải có một khả năng tổ chức hoạt động nhóm. Tuy nhiên, nền giáo dục trước đây chỉ tập trung chủ yếu đào tạo một học sinh, một người lao động có kiến thức chuyên môn vững vàng, có khả năng giải quyết công việc một cách độc lập mà chưa chú ý đến khả năng tổ chức và hoạt động theo nhóm. Một câu nói vui là “Một người Việt Nam thì giỏi hơn một người Nhật nhưng 2 người Việt Nam thì không bằng 2 người Nhật”. Do đó những năm gần đây bộ giáo dục đã tổ chức nhiều đợt tập huấn cho giáo viên tìm hiểu những phương pháp dạy học hiện đại, nhằm giúp giáo viên tiếp cận với các phương pháp dạy học mới. Trong đó phương pháp tổ chức hoạt động theo nhóm là một trong những phương pháp giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức theo nhóm Vì những lí do trên mà tôi xin đưa ra nội dung “Tổ chức hoạt động theo nhóm”. 1. TỔNG QUAN VỂ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM 1.1. KHÁI NIỆM DẠY HỌC THEO NHÓM Phan Văn Diễn Page 1 Trường THCS Hải Trường
2. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm Dạy học theo nhóm là một hoạt động học tập có sự phân chia học sinh theo từng nhóm nhỏ với đủ thành phần khác nhau về trình độ, cùng trao đổi ý tưởng, một nguồn kiến thức dựa trên cơ sở là hoạt động tích cực của từng cá nhân. Từng thành viên của nhóm không chỉ có trách nhiệm với việc học tập của mình mà còn có trách nhiệm quan tâm đến việc học tập của bạn bè trong nhóm. [4, tr 7] Dạy học theo nhóm là phương pháp học trong đó học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên làm việc cùng nhau trong những nhóm nhỏ để hoàn thành mục đích học tập chung của nhóm đặt ra. [3, tr 3] Vậy dạy học theo nhóm là một phương pháp dạy học trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh hình thành các nhóm học tập nhỏ. Mỗi thành viên trong nhóm học tập này vừa có trách nhiệm tự học tập vừa có trách nhiệm giúp đỡ các thành viên trong nhóm để cùng hoàn thành mục đích học tập chung của cả nhóm. 1.2. ĐẶC ĐIỂM DẠY HỌC THEO NHÓM Dạy học theo nhóm có một số đặc điểm sau : - Hoạt động dạy học vẫn được tiến hành trên quy mô cả lớp, như mô hình giờ học truyền thống. Phan Văn Diễn Page 2 Trường THCS Hải Trường
3. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm - Việc phân chia nhóm học sinh vừa tuân theo đặc điểm tâm lý-nhận thức của học sinh vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập học sinh phải giải quyết. - Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, phải cùng hợp tác giải quyết nhiệm vụ chung của nhóm. - Học sinh phải trực tiếp tham gia các hoạt động, giải quyết các nhiệm vụ học tập được đặt ra cho mỗi nhóm. - Giáo viên là người thiết kế các nhiệm vụ học tập và đưa ra các hoạt động cụ thể cho từng nhóm. Giáo viên chỉ đóng vai trò tổ chức hướng dẫn chứ không phải là người đưa ra kiến thức. - Học sinh - là chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của hoạt động học tập. Dạy học theo nhóm là sự tác động trực tiếp giữa học sinh với nhau, cùng nhau thảo luận và cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập. Mỗi cá nhân phải tự hoàn thành nhiệm vụ của mình. Thành công của cá nhân là thành công của cả nhóm. - Giáo viên - là người thức tỉnh tổ chức và đạo diễn. Trong giờ học theo nhóm, giáo viên dẫn dắt học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước. Các nhóm học sinh tự tiến hành các hoạt động , qua đó có thể rút ra các tri thức cần thiết cho mình . Giáo viên là người tổ chức, điều khiển học sinh tự tiến hành các hoạt động. 1.3. ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA HỌC TẬP THEO NHÓM  Ưu điểm : - Học tập theo nhóm tạo môi trường thuận lợi giúp cho học sinh có cơ hội phát biểu, trao đổi và học tập lẫn nhau, cùng nhau tìm hiểu kiến thức mới. Những học sinh yếu kém nay có cơ hội được học tập ở những bạn giỏi hơn, và những học sinh khá giỏi không chỉ hoàn thành nhiệm vụ của mình mà còn phải giúp đỡ các bạn yếu hơn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. - Học tập theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực xã hội. Giúp học sinh phát triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ ý kiến, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn v v Học tập theo nhóm giúp những học sinh nhút nhát có cơ hội phát biểu ý kiến và từ đó trở nên tự tin hơn và năng động hơn. Phan Văn Diễn Page 3 Trường THCS Hải Trường
4. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm - Học tập theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực hoạt động. Học sinh có cơ hội phát huy kỹ năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp, phân tích, so sánh Học sinh biết giải quyết các vấn để và tình huống, từ những vấn đề và tình huống đó học sinh sẽ học hỏi được những kinh nghiệm cho bản thân.  Nhược điểm : - Có một số thành viên ỷ lại không làm việc (hiện tượng ăn theo). Một số học sinh sẽ ỷ lại vào những người giỏi hơn sẽ giúp họ hoàn thành công việc. - Có thể đi lệch hướng thảo luận do tác động của một vài cá nhân (hiện tượng chi phối, tách nhóm). - Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nhóm nên chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong nhóm. - Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá được sự nỗ lực của từng cá nhân. - Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên của GV sẽ gây nhàm chán và giảm hiệu quả 2. HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM 2.1. CÁC MÔ HÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM  Làm việc theo cặp 2 học sinh (Pair work) - Đây là hình thức học sinh trao đổi với bạn ngồi kế bên để giải quyết tình huống do giáo viên nêu ra. Trong quá trình giải quyết các tình huống, học sinh sẽ thu nhận kiến thức một cách tích cực. - Nhóm này thường được sử dụng khi giao cho HS chấm bài, sửa bài cho nhau (qua phiếu học tập, qua các bài tập lựa chọn trong sách giáo khoa ). - Ưu điểm của hình thức tổ chức này là không mất thời gian tổ chức, không xáo trộn chỗ ngồi mà vẫn huy động được HS làm việc cùng nhau.  Làm việc theo nhóm nhiều học sinh (Group work) - Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm và thảo luận các bài tập, câu hỏi tình huống do giáo viên nêu ra. - Có 2 loại hình bài tập: Bài tập cho hoạt động trao đổi và bài tập cho hoạt động so sánh. Phan Văn Diễn Page 4 Trường THCS Hải Trường
5. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm - Trong hoạt động trao đổi, mỗi nhóm giải quyết 1 vấn đề khác nhau (nhưng cùng 1 chủ đề), sau đó trao đổi vấn đề và giải quyết vấn đề của nhóm mình đối với nhóm khác.  Làm việc theo nhóm nhiều học sinh (Group work) - Trong hoạt động so sánh, tất cả các nhóm cùng giải quyết một vấn đề, sau đó so sánh cách giải quyết khác nhau giữa các nhóm. - Hoạt động trao đổi thường được sử dụng cho những bài học có nhiều vấn đề cần phải giải quyết trong một thời gian ngắn. Hoạt động so sánh thường dùng cho những bài học có dung lượng không lớn. - Trong hoạt động so sánh, tất cả các nhóm cùng giải quyết một vấn đề, sau đó so sánh cách giải quyết khác nhau giữa các nhóm. - Hoạt động trao đổi thường được sử dụng cho những bài học có nhiều vấn đề cần phải giải quyết trong một thời gian ngắn. Hoạt động so sánh thường dùng cho những bài học có dung lượng không lớn.  Nhóm kim tự tháp (Pyramid) - Đây là cách tổng hợp ý kiến tập thể của lớp học về một vấn đề của bài học. Đầu tiên giáo viên nêu một vấn đề cho các học sinh làm việc độc lập. Sau đó ghép 2 học sinh thành một cặp để các học sinh chia sẻ ý kiến của mình. Kế đến các cặp sẽ tập hợp thành nhóm 8, nhóm 16 Cuối cùng cả lớp sẽ có 1 bảng tổng kết các ý kiến hoặc một giải pháp tốt nhất để giải quyết một vấn đề. - Hình thức học tập này thể hiện tính dân chủ và dựa trên nguyên tắc tương hỗ, mô hình này phù hợp với các giờ ôn tập khi học sinh phải nhớ lại các định nghĩa, khái niệm, công thức đã học trong một chương.  Hoạt động trà trộn (Mingling Activities) - Trong hình thức này, tất cả các học sinh trong lớp phải đứng dậy và di chuyển trong lớp học để thu thập thông tin từ các thành viên khác. - Sự di chuyển khỏi chỗ ngồi cố định làm cho các học sinh cảm thấy thích thú, năng động hơn. Phan Văn Diễn Page 5 Trường THCS Hải Trường
6. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm - Đối với các học sinh yếu thì đây là cơ hội cho họ hỏi nhiều người khác nhau cùng một câu hỏi mà không cảm thấy xấu hổ. - Cũng bằng cách học này, họ sẽ thấy rằng có thể có nhiều câu trả lời đúng, nhiều ý kiến, nhiều quan điểm khác nhau cho cùng một vấn đề. - Hoạt động này thường được dùng trong phần mở đầu của tiết học nhằm “khởi động” hoặc kích thích nhận thức của học sinh trước khi học bài mới.  Hoạt động nhóm theo cấu trúc Jigsaw - Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm hợp tác. Mỗi thành viên trong nhóm được phân công tìm hiểu một phần của bài học. - Các thành viên có cùng chủ đề thành lập nhóm chuyên gia, và cũng nhau thảo luận để hiểu rõ nội dung được phân công. - Các thành viên của nhóm chuyên gia trở về nhóm hợp tác giảng lại cho cả nhóm về phần bài của mình, đảm bảo cho mọi thành viên trong nhóm nắm vững nội dung toàn bài học. - Các thành viên làm bài kiểm tra cá nhân với nội dung bao gồm tất cả các phần bài học. - Kết quả kiểm tra là kết quả cá nhân và tính điểm nhóm. Bước làm việc 1.Phân công 2.Nhóm 3.Nhóm hợp tác 4.Cá nhân làm 5.Điểm cá công việc chuyên gia bài kiểm tra nhân-điểm nhóm Thành viên Chịu trách Thảo luận Giảng bài cho nhau Kiểm tra Kết quả đạt trong nhóm nhiệm cùng chủ đề được Thành viên 1 Phần bài A Các thành Thành viên nhóm Cá nhân làm bài Từng thành viên cùng chuyên gia trở về kiểm tra. Nội viên không Thành viên 2 Phần bài B chủ đề của nhóm hợp tác và dung bài kiểm những hiểu kĩ Thành viên 3 Phần bài C từng nhóm giảng bài cho nhau tra gồm tất cả phần bài của thảo luận để từng thành viên các phần mình mà còn Thành viên 4 Phần bài D hiểu hết các phần A,B,C,D của bài hiểu được toàn A,B,C,D của bài học học bộ bài học Đánh giá kết quả cá nhân, nhóm - Chấm điểm bài kiểm tra cá nhân. Phan Văn Diễn Page 6 Trường THCS Hải Trường