Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng và lm đồ dùng dạy học ở các lớp trung học cơ sở

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp sử dụng và lm đồ dùng dạy học ở các lớp trung học cơ sở

1. PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG VÀ LÀM ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC ÔÛ CAÙC LÔÙP TRUNG HOÏC CÔ SÔÛ I. Đặt vấn đề Trong lòch söû cuûa loaøi ngöôøi, voán kieán thöùc laø kho taøng quyù baùu, cho neân con ngöôøi ñaõ khoâng ngöøng tìm toøi hoïc hoûi ñeå tieáp caän neàn vaên minh hieän ñaïi. Treân theá giôùi hieän nay, moät trong nhöõng ñoäng cô thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc laø vaán ñeà giaùo duïc. Vì vaäy vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc theo xu theá phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc hieän ñang laø vaán ñeà ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm vôùi nhöõng phöông chaâm “Ngöôøi giaùo duïc ngöôøi”, “Kinh nghieäm truyeàn kinh nghieäm” qua nhöõng phöông tieän tieáp xuùc ñoà duøng daïy hoïc trong giaûng daïy moân sinh hoïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû, ngaøy nay ñöôïc haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu quan taâm trong ñoù coù nöôùc ta. Rieâng veà lónh vöïc sinh hoïc coù yù nghóa raát lôùn trong vaán ñeà khaûo saùt taøi nguyeân thieân nhieân, nghieân cöùu lai taïo gioáng môùi, nghieân cöùu veà moâi tröôøng thieân nhieân, giaùo duïc veà giôùi tính. Hôn nöõa nöôùc ta laø moät nöôùc coù nguoàn taøi nguyeân phong phuù ñöôïc thieân nhieân öu ñaõi “Röøng vaøng- bieån baïc” neân nöôùc ta ñang phaùt trieån maïnh veà lónh vöïc naøy. Do ñoù ngaønh sinh hoïc cuûa nöôùc ta cuõng phaùt trieån theo. Qua quaù trình coâng taùc giaûng daïy trong nhöõng naêm qua toâi nhaän thaáy raèng vieäc tröïc tieáp truyeàn thuï kieán thöùc thöïc cho hoïc sinh, nhöng truyeàn ñaït nhö theá naøo cho caùc em deã hieåu, deã nhôù vaø tieáp thu baøi moät caùch nhanh choùng vaø töï giaùc. Nhaát laø boä moân sinh hoïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû laø moân khoa hoïc thöïc nghieäm, cho neân trong vieäc giaûng daïy boä moân sinh hoïc thì nhaát thieát ñoøi hoûi giaùo vieân phaûi söû duïng và làm ñoà duøng daïy hoïc ñeå minh hoaï cho hoïc sinh, töø ñoù hoïc sinh chuù yù laøm vieäc moät caùch cao ñoä, maïnh daïn ñöa ra nhieàu vaán ñeà ñeå tö duy, trao ñoåi, thaûo luaän veà moät khaùi nieäm naøo ñoù, laøm cho hoïc sinh linh hoaït hôn, khaéc saâu kieán thöùc hôn vaø coù thaùi ñoä tìm toøi saùng taïo. Ñoàng thôøi ñoà duøng daïy hoïc laø moät duïng cuï cöïc kyø quan troïng, giuùp cho hoïc sinh hình dung ñöôïc, nhìn thaáy ñöôïc caùc chi tieát nhoû maø maét thöôøng khoâng theå quan saùt ñöôïc nhö (Duøng tranh aûnh, kính hieåm vi, moâ hình ñeå quan saùt veà teá baøo thöïc vaät, haït phaán ). Do ñoù laøm theá naøo ñeå cho caùc em yeâu thích moân hoïc naøy hôn, muoán vaäy theo phöông phaùp môùi, giaûng daïy boä moân sinh hoïc, ngöôøi giaùo vieân neân haïn
2. cheá giaûi thích baèng lôøi, giaûng suoâng trong giaûng daïy, ngöôøi giaùo vieân phaûi taïo ra cô hoäi cho hoïc sinh tieáp caän, gaàn guõi vôùi ñoà duøng daïy hoïc trong moãi giôø hoïc vaø söû duïng nhö theá naøo, vaøo luùc naøo laø hôïp lyù. Ñoù laø vaán ñeà toâi muoán trình baøy Hieän nay caùc nöôùc tieân tieán treân theá giôùi ñaëc bieät laø ôû Nhaät Baûn, chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo cuûa hoï laø söû duïng theo phöông höôùng ñoà duøng daïy hoïc trong phöông phaùp. Hoïc sinh ôû nöôùc hoï töï tìm toøi saùng taïo hay noùi caùch khaùc chuû yeáu chuù troïng vaøo thao taùc thöïc haønh, coøn ôû nöôùc ta hieän nay phöông phaùp söû duïng ñoà duøng daïy hoïc cuûng khaù phoå bieán nhöng trong quaù trình söû duïng coøn nhieàu luùng tuùng, chöa thaønh thaïo, ngöôøi thaày giaùo neáu söû duïng toát ñoà duøng ñeå giaûng daïy, moät maët giuùp hoïc sinh hieåu baøi nhanh choùng, moät maët giuùp cho hoïc sinh thaønh thaïo caùc thao taùc thöïc haønh ñoái vôùi boä moân sinh hoïc. Ngöôøi giaùo vieân söû duïng toát ñoà duøng daïy hoïc thì seõ coù taùc ñoäng raát lôùn ñoái vôùi caùc em trong quaù trình hoïc taäp vaø töï tìm toøi hoïc hoûi, khaéc saâu kieán thöùc, môû roäng hieåu bieát veà khoa hoïc, töø ñoù hình thaønh cho hoïc sinh quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø ñeå theo kòp söï phaùt trieån giaùo duïc nhö hieän nay. II. Nội dung” Thực tế giaûng daïy boä moân sinh hoïc trong nhiều năm, toâi nhaän thaáy caùc em hoïc sinh ôû caùc khoái lôùp trung hoïc cô sôû hoïc moân sinh chöa toát laø do nhöõng nguyeân nhaân cô baûn sau: Giaùo vieân chöa khai thaùt heát taùc duïng cuûa ñoà duøng daïy hoïc vaø hoïc sinh chöa naém vöõng caùc phöông phaùp quan saùt, phaân tích, so saùnh töø caùc ñoà duøng daïy hoïc ñeå ruùt ra kieán thöùc. Ñeå daïy toát moân sinh Toâi coù vaøi yù kieán ñoùng goùp sau veà söû duïng ñoà duøng daïy hoïc. Söû duïng ñoà duøng daïy hoïc ñaït ñöôïc caùc giaù trò giaùo duïc sau: + Thuùc ñaåy söï giao tieáp, trao ñoåi thoâng tin, do ñoù giuùp hoïc sinh hoïc taäp coù hieäu quaû + Giuùp hoïc sinh taêng cöôøng trí nhôù, laøm cho vieäc hoïc taäp laâu beàn + Cung caáp theâm kieán thöùc, kinh nghieäm tröïc tieáp lieân quan ñeá thöïc tieãn xaõ hoäi vaø moâi tröôøng soáng
3. + Giuùp khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa lôùp hoïc baèng caùch bieán caùi khoâng theå tieáp caän ñöôïc thaønh caùi coù theå tieáp caän ñöôïc. Khi söû duïng phim aûnh moâ phoûng vaø caùc phöông tieän töông töï + Cung caáp kieán thöùc chung, qua ñoù hoïc sinh coù theå phaùt trieån caùc hoaït ñoäng hoïc taäp khaùc + Giuùp phaùt trieån moái quan taâm veà caùc lónh vöïc hoïc taäp khaùc vaø khuyeán khích hoïc sinh tham gia chuû ñoäng vaøo quaù trình hoïc taäp - Theá naøo laø ñoà duøng daïy hoïc ? Ñoà duøng daïy hoïc laø nhöõng hình aûnh, duïng cuï, ñoà vaät phuïc vuï cho vieäc daïy vaø hoïc maø hoïc sinh coù theå nhìn thaáy ñöôïc ñaëc bieät laø ñöôïc söû duïng trong coâng taùc giaûng daïy. - Ñoà duøng daïy hoïc ñoái vôùi boä moân sinh hoïc ïôû tröôøng trung hoïc cô sôû: Đeå phaùt huy tính naêng ñoäng vaø hieáu kyø cuûa hoïc sinh, ngöôøi giaùo vieân ñöùng treân buïc giaûng phaûi theå hieän heát khaû naêng cuûa mình veà loái dieãn ñaït noäi dung baøi, coù ngheä thuaät thu huùt hoïc sinh ñaëc bieät laø phaûi taïo söï haáp daãn, loâi cuoán hoïc sinh baèng moät phöông phaùp thuû thuaät rieâng cuûa chuyeân moân trong giaûng daïy, chuùng ta khoâng theå giaû thuyeát ngay vaøo ñaàu hoïc sinh maø phaûi ñöa vaán ñeà vaøo tình huoáng, ñi töø gaàn ñeán xa, töø deã ñeán khoù, töø tröïc quan sinh ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng. Ñaây chính laø yeáu toá quan troïng coù lieân quan ñeán vieäc giaûng daïy boä moân sinh hoïc. Do ñoù ñoà duøng daïy hoïc khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi thaày khi leân lôùp vaø ñoái vôùi hoïc sinh khi nghieân cöùu vaán ñeà. Vì theá ñoà duøng daïy hoïc chính laø ñieàu kieän, phöông tieän ñeå daïy vaø hoïc moân sinh hoïc ôû caùc lôùp trung hoïc cô sôû, theo thöïc teá ñoà duøng daïy hoïc coù nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Chaúng haïn nhö: Vaät theå soáng, loaïi hình töôïng naøy luoân mang nhöõng ñaëc ñieåm thaät söï, soáng ñoäng veà moïi hoaït ñoäng bình thöôøng, maøu saéc hình daùng, caùch vaän ñoäng rieâng cuûa noù, cho neân caùc hieän töôïng vaø söï vaät soáng coù giaù trò raát lôùn trong coâng taùc giaûng daïy, noùi chung laø raát sinh ñoäng laøm höùng thuù vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh, vì ôû löùa tuoåi hoïc sinh trung hoïc cô sôû nhaát laø ñoái vôùi caùc em ñaàu caáp raát thích thuù tìm toøi hoïc hoûi, khi caàn nhaän bieát vaán ñeà gì ñoù luùc naøo cuõng muoán raèng chính taän maét mình chöùng kieán söï vaät, hieän töôïng xaõy ra, hôn nöõa ñoái vôùi ñoái töôïng cuûa boä moân sinh hoïc thöôøng laø vaät theå soáng theå hieän roõ neùt moïi hoaït ñoäng cuûa chuùng, nhaát thieát trong giaûng daïy boä moân sinh hoïc caàn phaûi cho hoïc sinh tieán haønh quan saùt thöïc
4. haønh nhaèm khaéc saâu kieán thöùc cho hoïc sinh, ngöôïc laïi giaùo vieân chæ moâ taû baøi giaûng baèng lôøi ñeå daïy moân sinh hoïc laø raát khoù, khoù lónh hoäi kieán thöùc duø hoïc sinh coù hieåu baøi nhöng cuõng raát haïn cheá. Do ñoù ñoà duøng daïy hoïc raát caàn cho ngöôøi giaùo vieân khi leân lôùp vaø laø moät duïng cuï giaûng daïy cöïc kì quan troïng, bôûi vì ñoà duøng daïy hoïc laø moät ngöôøi baïn hoã trôï ñaéc löïc giuùp giaùo vieân hoaøn thaønh baøi giaûng moät caùch khoa hoïc, hôïp logic. Boä moân sinh sinh hoïc laø moân khoa hoïc chöa tieán ñeán söï chính xaùc nhö: Toaùn hoïc, Lyù hoïc maø thöôøng laø nhöõng kieán thöùc sinh hoïc ñaõ ñöôïc caùc nhaø sinh hoïc traûi qua thôøi gian daøi ñeå nghieân cöùu vaø khaûo saùt, sau ñoù ñöa ra thöïc nghieäm, chöùng minh, ñeå töø ñoù ruùt ra ñöôïc moät vaán ñeà chung nhaát. Do ñoù khi giaûng daïy moân sinh hoïc ôû caùc lôùp trung hoïc cô sôû phaûi tieán haønh thöïc nghieäm môùi coù khaû naêng thuyeát phuïc ñöôïc tính töôûng töôïng cuûa hoïc sinh veà vaán ñeà ñoù, ñoàng thôøi coøn reøn luyeän cho hoïc sinh coù thaùi ñoä ñuùng ñaén veà thao taùc thöïc haønh, chính vì vaäy ñoái vôùi hoïc sinh ñoà duøng daïy hoïc laø moät hình töôïng soùng ñoäng giuùp caùc em coù tinh thaàn thoaûi maùi ñeå tieáp thu tri thöùc, ngoaøi ra ñoà duøng daïy hoïc laø ñoái töôïng tri giaùc thaät haáp daãn buoäc caùc em phaûi ñoäng naõo, suy nghó ñeå giaûi ñaùp thaéc maét maø baûn thaân caùc em ñaët ra, ñoà duøng daïy hoïc ñaõ daãn caùc em vaøo hoaït ñoäng hoïc taäp vôùi söï taäp chung cao ñoä, thaäm chí ñaàu oùc caùc em laøm vieäc lieân tuïc, caên thaúng maø caùc em khoâng heà hay bieát. Nhö vaäy caùc em ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa giaùo vieân ñoái vôùi vieäc tieáp thu baøi cuûa caùc em. Roõ raøng qua thöïc teá giaûng daïy, baûn thaân toâi ñaõ thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa ñoà duøng daïy, nhaát laø trong vieäc hình thaønh cho caùc em thao taùc thöïc haønh, ñem hình aûnh soùng ñoäng vaøo thöïc teá vaø coù theå noùi ñoà duøng daïy hoïc laø nhòp caàu baét qua ngoân ngöõ, giuùp hoïc sinh caùc lôùp trung hoïc cô sôû caûm thaáy gaàn guõi vaø yeâu thích boä moân hôn. Toùm laïi: Noäi dung kieán thöùc cuûa boä moân sinh hoïc bao giôø cuõng ñaët quan saùt, phaân tích vaø tieán haønh thí nghieäm leân haøng ñaàu, do ñoù ñoà duøng daïy hoïc laø moät duïng cuï khoâng theå thieáu ñoái vôùi hoaït ñoäng daïy vaø hoïc moân sinh hoïc. - Nhöõng khoù khaên trong vieäc tìm ñoà duøng daïy hoïc: Ñoà duøng daïy hoïc laø moät taäp hôïp nhöõng ñoái töôïng vaät chaát ñöôïc giaùo vieân söû duïng vôùi tö caùch laø nhöõng phöông tieän ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cho hoïc sinh, ñoái vôùi hoïc sinh ñoù laø nguoàn tri thöùc phong phuù sinh ñoäng, laø caùc phöông tieän giuùp cho caùc em lónh hoäi tri thöùc vaø reøn luyeän