Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp giải bài tập Hóa học 8

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp giải bài tập Hóa học 8

1. Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Văn Lập - Trường THCS số 3 Thái Niên Phần I: Đặt vấn đề A. Lí do chọn đề tài 1. Cơ sở lí luận Thế kỷ XXI – Thế kỷ của khoa học công nghệ trí tuệ. Khi xã hội ngày càng phát triển thì yêu cầu về nguồn nhân lực càng lớn, nhưng đòi hỏi nguồn nhân lực đó phải có một tri thức toàn diện. Chính điều này đòi hỏi con người phải luôn có sự phấn đấu cố gắng để chiếm lĩnh những tri thức để trở thành một con người vừa hồng, vừa chuyên, đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Để có được nguồn tri thức đó buộc con người không còn con đường nào khác đó là phải tìm đến các bộ môn khoa học để tìm kiếm những thông tin tri thức, trong đó Hoá Học là bộ môn khoa học mà con người cần tìm hiểu. Hoá Học là bộ môn khoa học đóng góp nhiều trong việc cung cấp những thông tin cho con người. Đặc biệt nó có vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành nhân cách và tư duy cho con người. Với vai trò như vậy cho nên bộ môn Hoá Học ở trường THCS đã được quan tâm rất nhiều kể từ khi mà BGD có kế hoạch thay đổi chương trình SGK cụ thể là: Số tiết của lớp 8 được tăng lên gấp đôi so với chương trình cũ, chương trình lớp 9 được giữ nguyên nhưng kiến thức có sự thay đổi đáng kể. Nhìn chung cả ở 2 khối lớp 8, 9 khối lượng kiến thức tăng đặc biệt đã chú trọng đến việc biên soạn SGK theo phương pháp đổi mới đó là thời gian giành cho luyện tập, thực hành tăng, đồng nghĩa với việc nhằm tăng khả năng hoạt động của học sinh tạo điều kiện cho các em có cơ hội nhiều hơn để rèn luyện các kỹ năng thực hành, giải bài tập. Như chúng ta đã biết Hoá Học giữ một vai trò hết sức quan trọng trọng hệ thống các môn khoa học. Nếu như: Toán, Văn, Lý trang bị cho con người nhừng kiến thức về tự nhiên xã hội thì Hóa Học cũng đóng góp một phần vào trong cái hệ thống hoàn chỉnh đó. Ngoài ra Hoá Học nó còn giải thích được các vấn đề, các hiện tượng trong tự nhiên, trong thực tế mà các bộ môn khoa học khác không có được từ đó giúp con người hiểu thêm đời sống thực tế. Hơn thế nữa với sự phát triển của khoa học kỹ thuật như hiện nay thì ngành Hoá Học nói chung đóng góp và giữ một vị trí hết sức quan trọng trong việc phát triển kinh tế. Chính vì vai trò và vị trí của bộ môn khoa học Hoá Học như vậy cho nên việc đề ra phương pháp học bộ môn này mới là một vấn đề khó đối với học sinh. Vậy thì để học tốt bộ môn khoa học này thì cần phải trả lời được những câu hỏi sau: Học để làm gì? Đó là mục đích. Học như thế nào? Đó lại là phương pháp. Mặt khác Hoá Học lại là bộ môn khoa học thực nghiệm có nghĩa là học đi đôi với hành. Chính vì thế mà phương pháp là một vấn đề rất quan trọng trong môn học này. Đặc biệt là phương pháp giải bài tập nhận biết, trắc nghiệm trong hoá học lại càng khó khăn tức là để giải quyết được dạng bài tập này đòi hỏi người học cần phải nắm chắc về kiến thức lý thuyết trên cơ sở đó mới hình thành được phương hướng giải quyết bài tập. Ngoài ra còn phải có kỹ năng thực hành thí nghiệm và tư duy giải nhanh các bài tập loại trắc nghiệm đây là một phần không thể thiếu trong dạng bài tập nhận biết và bài tập trắc nghiệm. Hoá Học là khoa học nghiên cứu các chất, sự biến đổi và ứng dụng của chúng, đó là môn khoa học thực nghiệm. Hóa học có vai trò quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. Hoá học đóng góp một phần rất quan trọng vào việc giải thích các hiện tượng Phương pháp giải bài tập trắc nghiệm môn hoá học THCS 1
2. Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Văn Lập - Trường THCS số 3 Thái Niên trong thực tế, giúp cho mỗi chúng ta có ý thức hơn về các lĩnh vực mà Hoá học đề cập tới. Trong giảng dạy hoá học, nếu ta lồng ghép được các hiện tượng xẩy ra trong thực tế và những bài tập về giải thích hiện tượng thì sẽ làm cho bài học trở lên sinh động hơn, gây hứng thú và sức thu hút với học sinh. Có như thế, chất lượng dạy học mới được nâng lên và đạt hiệu quả cao. Các xu hướng xây dựng bài tập Hoá học hiên nay là: - Loại bỏ những bỏ bài tập có nội dung hoá học nghèo nàn nhưng lại cần đến những thuật toán phức tạp để giải (Hệ nhiều ẩn, nhiều phương trình, bất phương trình, phương trình bậc hai, cấp số cộng, cấp số nhân ). - Loại bỏ những bài tập có nội dung lắt léo, giả định, rắc rối, phức tạp, xa rời hoặc phi thực tiễn hoá học. - Tăng cường sử dụng bài tập thực nghiệm. - Tăng cường sử dụng bài tập trắc nghiệm khách quan. - Xây dựng bài tập về các hiện tượng thực tế và các bài tập về bảo vệ môi trường. - Xây dựng bài tập mới để rèn luyện cho học sinh năng lực phát triển vấn đề và giải quyết vấn đề. - Đa dạng hóa các loại hình bài tập như bài tập bằng hình vẽ, bài tập vẽ đồ thị, sơ đồ, bài tập về lắp ráp dụng cụ thí nghiệm - Xây dựng những bài tập có nội dung hoá học phong phú, sâu sắc, phần tính toán đơn giản nhẹ nhàng. - Xây dựng và tăng cường dạng bài tập thực nghiệm định lượng. Với các xu hướng có thể xây dựng các nội dung bài tập như trên nhằm mục đích để tăng cường sự hoạt động của học sinh thúc đẩy tính duy lôgíc. Tóm lại với vai trò vị trí quan trọng của bộ môn khoa học hoá học như vậy nó góp phần làm nên một cái tổng thể toàn diện của khoa học nói chung giúp con người hình thành nên một thế giới quan và nhân sinh quan nhằm thúc đẩy sự phát triển tri thức của con người. Tạo ra một thế hệ người vừa hồng vừa chuyên phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội ngày càng phát triển. 2. Cơ cở thực tiễn. Căn cứ vào chương trình thay SGK của Bộ Giáo Dục theo hướng tích cực đã đặt ra nhu cầu phải đổi mới phương pháp dạy học. Cho đến năm 2002 BGD triển khai việc thay SGK và áp dụng phương pháp dạy học mới vào các trường THCS trên cả nước. Đến năm học 2004-2005 việc thực hiện chương trình SGK và phương pháp dạy học đổi mới được áp dụng và tiến hành ở cả 4 khối của bậc THCS. Việc thay đổi chương trình SGK và phương pháp giảng dạy nhằm mục đích phát triển nặng lực toàn diện cho học sinh đồng thời phát huy hết khả năng tư duy của học sinh. Song việc triển khai chương trình SGK và phương pháp dạy học mới còn gặp rất nhiều khó khăn đặc biệt là ở những địa phương vùng sâu vùng xa điều kiện kinh tế còn khó khăn. Hơn nữa đối với bộ môn Hoá Học là môn học thực nghiệm vì vậy cần có đầy đủ điều kiện về cơ sở vật chất như phòng thực hành thí nghiệm, đồ dùng, dụng cụ thực hành để học sinh có điều kiện học tập học theo đúng chương trình thay sách và đổi mới phương pháp dạy học. Trong điều kiện thực tế nhà trường còn có nhiều khó khăn đặc biệt là CSVC không có phòng thực hành thí nghiệm, học sinh trong một lớp đông nên để áp dụng Phương pháp giải bài tập trắc nghiệm môn hoá học THCS 2
3. Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Văn Lập - Trường THCS số 3 Thái Niên được nhiệm vụ chung của các môn học và đặc thù riêng của môn Hoá Học là “Dạy- học” bằng phương pháp thực nghiệm người thày cần phải cho học sinh thấy được vai trò của các thí nghiệm trong các bài học nói chung và trong bài tập nhận biết nói riêng, sao cho học sinh không thể có điều kiện trực tiếp làm thí nghiệm thì cũng có hứng thú trong học tập bộ môn, giám đề xuất những phương án thí nghiệm, dự đoán kết quả của thí nghiệm từ đó kích thích tinh thần học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Chính vì thế mà ta cần có sự linh hoạt khi mà điều kiện giảng dạy không cho phép áp dụng những phương pháp tích cực một cách triệt để. Trong đó có một phương pháp có thể áp dụng đó là xây dựng các dạng bài tập trắc nghiệm, đây cũng là điều kiện rất tốt cho học sinh có khả năng tư duy logic nhằm củng cố kiến thức trong quá trình học tập. Đề tài sáng kiến kinh nghiệm này ở cấp học THCS là một vấn đề khoa học không phải là mới đối với học sinh. Bởi lý do là hiện nay số lượng đầu sách nói riêng về rèn luyện tư duy logic cho học sinh thông qua dạng bài tập trắc nghiệm lại rất ít có chăng cũng chỉ lồng ghép với các dạng bài tập khác mà không trình bày một cách rõ ràng chuyên biệt cho nên gây nhiều khó khăn đối với học sinh khi nghiên cứu làm dạng bài tập này. Hơn nữa bài tập dạng trắc nghiệm khách quan liên quan rất nhiều đến việc phương pháp học và tư duy của học sinh. Vậy để có được một giáo trình cho việc giảng dạy dạng bài tập này là rất quan trọng cho các giáo viên và kể cả học sinh khi nghiên cứu vấn đề này. Với số tiết như hiện nay cùng với phân phối chương trình thì việc rèn luyện kỹ năng giải bài tập trắc nghiệm là rất khó khăn vì thế mà cần phải có một giáo trình cơ bản trình bày ngắn gọn, rễ hiểu, xúc tích nhằm giúp giáo viên cũng như học sinh có khả năng dễ dàng thực hiện dạng bài tập này. Chính vì thế mà việc đưa ra phương pháp trình bày cả là một vấn đề khó khăn. Qua quá trình trực tiếp giảng dạy bộ môn Hoá học ở trường THCS tôi thấy rằng việc học sinh học bộ môn này cũng như khi làm dạng bài tập trắc nghiệm khách quan còn là một vấn đề khó khăn đối với các em. Phải chăng các em tập chung cho các môn khác như Văn, Toán vì đây là những môn có liên quan thi vào cấp III hay Hóa học là bộ môn khó học?. Đó cũng chỉ là những câu hỏi mang tính chất dự đoán nhưng trong bất cứ giá nào thì cũng phải tạo cho học sinh những hứng thú trong học tập bộ môn này. Muốn vậy thì người thày phải biết thiết kế, tổ chức một giờ dạy như thế nào cho hợp lý và mang lại hiệu qủa cao cho người học đồng thời phải rèn được những kỹ năng trong việc giải các dạng bài tập trong đó bài tập trắc nghiệm khách quan là một ví dụ vì đây không chỉ đơn thuần là trắc nghiệm khách quan mà là rèn luyện cho các em có một tư duy sáng tạo trong quá trình giải bài tập dạng này. Chính vì đặc thù của dạng bài tập này như vậy giáo viên có điều kiện tạo hứng thú cho học sinh, từ đó làm cho học sinh hứng, say mê với bộ môn khoa học này hơn. Hơn nữa khi BGD có kế hoạch thay đổi chương trình SGK thì có đã có phương án thay đổi phương pháp dạy học cho phù hợp. Đồng thời kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng theo một hình thức mới. Với dạng bài tập dạng trắc nghiệm khách quan thì học sinh hoàn toàn xa lạ khi mới tiếp xúc bởi trong hệ thống bài tập hoá học, bài tập trắc nghiệm có đặc trưng cơ bản là khống chế chặt chẽ về mặt thời gian. Bài toán dùng làm câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn là bài toán có thể giải nhanh được. Phương pháp giải bài tập trắc nghiệm môn hoá học THCS 3