Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng dạy và học nội dung Toán phần phân số ở Lớp 4

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng dạy và học nội dung Toán phần phân số ở Lớp 4

1. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m Lêi c¶m ¬n! B¶n th©n t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy lµ nhê sù tËn t×nh chØ b¶o cña thÇy gi¸o Vò Quèc Chung PGS -TS. Cïng sù gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn cña c¸c ®ång chÝ b¹n bÌ ®ång nghiÖp, häc sinh líp 4 Tr­êng tiÓu häc Hãa L­¬ng §Ò tµi nµy hoµn thµnh, song ch¾c ch¾n r»ng nã cßn thiÕu sãt nhiÒu bëi kinh nghiÖm, thêi gian vµ n¨ng lùc ng­êi viÕt còng cßn h¹n chÕ. RÊt mong thÇy gi¸o h­íng dÉn, c¸c b¹n bÌ ®ång nghiÖp bæ sung ®Ó ®Ò tµi nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Qua ®©y, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o §ç Quèc Chung PGS - TS ®· tËn t×nh h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Xin c¶m ¬n Ban gi¸m hiÖu, ®ång nghiÖp vµ häc sinh líp 4 Tr­êng tiÓu häc Hãa L­¬ng. T«i xin c¶m ¬n! Minh Ho¸, th¸ng 8 n¨m 2010 §inh Xu©n L¸ng Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 1 - Líp GD TiÓu häc - K3A
2. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m PHẦN I : LỜI NÓI ĐẦU I/ Lý do chọn đề tài Môn toán là môn học rất quan trọng trong các môn học ở chương trình tiểu học, đồng thời xuyên suốt ở các cấp học, bậc học. Là GV đứng lớp nhiều năm ở bậc tiểu học, qua kết quả thi hằng năm. Tôi đã nhận thấy rằng kết quả học lực môn toán qua các đợt kiểm tra định kì hằng năm của học sinh, học sinh khá, giỏi từ khối 1 đến khối 3 đạt học sinh nhiều hơn khối lớp 4. Thời gian này tôi được BGH nhà trường phân công dạy khối lớp 4 được 3 năm liền. Qua nhiều lần trăn trở về chất lượng của học sinh ở môn Toán cùng với việc kết hợp rút kinh nghiệm trong các tiết học và tình hình học tập trên lớp của học sinh qua các năm học, phần mà học sinh khối lớp 4 vướng phải nhiều nhất ở môn toán là mạch kiến thức về phân số. Vì thế tôi cần nghiên cứu tìm giải pháp giúp học sinh học tốt mạch kiến thức này nhằm nâng cao chất lượng học tập cho học sinh về môn toán. Đối với chương trình toán ở tiểu học từ khối 1 đến khối 3 kiến thức sơ giản ban đầu về toán học nên học sinh dễ nắm bắt kiến thức , vận dụng kiến thức vào để rèn kĩ năng tính cũng nhẹ nhàng hơn phù hợp với tâm lí lứa tuổi của học sinh . Bắt đầu kiến thức từ lớp 4 , kiến thức toán học được nâng cao lên rõ rệt ở tất cả các mạch kiến thức như đại lượng , yếu tố hình học, số học , Nhưng mới nhất đối với học sinh khối lớp 4 đó là mạch kiến thức về phân số . Để học sinh nắm bắt và học tốt mạch kiến thức về phân số đòi hỏi giáo viên phải nghiên cứu kĩ và thông suốt về trình tự nội dung kiến thức toán về phân số . Giáo viên phải kích thích sự ham muốn học tập của học sinh về toán học , gợi lên sự tìm tòi học cái mới mẻ về toán học ], học tập là niềm vui lí thú của học sinh . Vậy giáo viên tổ chức dạy học theo hướng tập trung vào người học , học sinh phải tự giác tìm hiểu , nghiên cứu , nắm bắt kiến thức mới và vận dụng kiến thức mới vào việc rèn kĩ năng luyện tập làm tính , giải toán . Vai trò của giáo viên lúc này là người tổ chức , hướng dẫn và điều khiển , định hướng và điều chỉnh giúp học sinh học tập tốt . Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 2 - Líp GD TiÓu häc - K3A
3. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m Giúp học sinh học tập tốt giáo viên phải đầu tư nhiều vào việc thiết kế bài học , giáo viên phải xác định rõ mục tiêu , nắm vững nội dung từng bài học để chuẩn bị đồ dùng dạy học, lựa chọn phương pháp phù hợp , tổ chức lớp học cho học sinh hoạt động tích cực theo từng đối tượng để giáo viên có phương pháp kích thích học tập phù hợp cho từng loại đối tượng để tăng việc hứng thú học tập của các em . Vậy làm như thế nào để học sinh học nắm chắc và học tốt môn toán phần phân số .Qua thực tế giảng dạy lớp 4 , tôi suy nghĩ , tìm tòi và rút ra một số kinh nghiệm nhỏ nhằm nâng cao chất lượng dạy và học nội dung toán phần phân số ở lớp 4. Tại trường Tiểu học Hóa Lương - Minh Hóa - Quảng Bình. II. Môc ®Ých nghiªn cøu: Kh«ng ngõng t×m hiÓu, ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc cho häc sinh. III. NhiÖm vô nghiªn cøu vµ ph¹m vi nghiªn cøu: 1. NhiÖm vô nghiªn cøu: Gióp ®ì häc sinh thùc hµnh gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ ph©n sè, phÐp céng ph©n sè nh»m ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña häc sinh. Tæ chøc h­íng dÉn c¸c em häc sinh yÕu. 2. Ph¹m vi nghiªn cøu: Néi dung m«n to¸n ë tiÓu häc bao gåm c¸c chñ ®Ò kiÕn thøc lín t«i ®i s©u vµo tr×nh bµy phÇn thùc hµnh "phÐp céng ph©n sè ë líp 4". IV. §èi t­îng nghiªn cøu: 1. Kh¸ch thÓ: Gi¸o viªn vµ häc sinh tr­êng tiÓu häc . 2. §èi t­îng nghiªn cøu: + Lµ häc sinh líp 4 + §èi víi häc sinh líp 4, viÖc gi¶i to¸n gåm: - Giíi thiÖu bµi to¸n ®¬n. Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 3 - Líp GD TiÓu häc - K3A
4. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m - Gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ phÐp céng vÒ ph©n sè, phÐp céng vÒ sè tù nhiªn. - §Ó gióp häc sinh dÇn dÇn ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi gióp häc sinh say mª gi¶i to¸n t«i ®· lùa chän mét sè biÖn ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp víi häc sinh ®ã lµ néi dung cña ®Ò tµi mµ t«i ®· tr×nh bµy. 3. Tµi liÖu nghiªn cøu: §Ó nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm ®Ò tµi nµy t«i c¨n cø vµo c¸c tµi liÖu nh­: - ChuÈn kiÕn thøc to¸n 4. - Ph­¬ng ph¸p d¹y c¸c m«n häc to¸n líp 4. - Môc tiªu d¹y häc m«n to¸n ë líp 4. (SGV) - To¸n 4 (SGK). - Nghiªn cøu qua mét sè tµi liÖu kh¸c. V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Tæng hîp lý luËn th«ng qua c¸c tµi liÖu (SGK) vµ thùc tiÔn d¹y häc cña líp 4 Tr­êng tiÓu häc . - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu dù giê th¨m líp ë tr­êng. - §­a ra biÖn ph¸p ®Ó ph¸t huy t­ duy, ph©n tÝch tæng hîp cho häc sinh. - T×m hiÓu thùc tÕ häc sinh gi¶i to¸n trªn ®èi t­îng cô thÓ viÖc vËn dông thao t¸c ph©n tÝch, tæng hîp cña häc sinh. - TiÕn hµnh kh¶o s¸t chÊt l­îng häc sinh. - §óc rót kinh nghiÖm qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 4 - Líp GD TiÓu häc - K3A
5. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m PHẦN II : THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ 1 / Thực trạng tình hình Địa bàn tôi dạy thuộc vùng sâu vùng xa, biên giới xã; số dân nghèo còn nhiều, đời sống vật chất thiếu thốn, hầu hết các bậc phụ huynh trình độ văn hóa thấp; kiến thức, cũng như nhận thức còn hạn chế nên phụ huynh ít quan tâm việc học tập của con của mình. Chính vì vậy mà việc chăm lo đầu tư cho con em học hành chưa có hoặc có nhưng chưa đáp ứng yêu, nhu cầu học tập của con em. Từ những khó khăn trên làm ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy và học của giáo viên và học sinh . Hơn nữa, trong quá trình học tập các em còn mải chơi chưa thật tập trung cho việc học, trí nhớ thiếu bền vững nên phần nào kiến thức, kĩ năng đạt được chưa thật vững chắc. Điều này khiến các em tiếp thu bài mới cũng gặp không ít khó khăn. Xuất phát từ nhu cầu của công cuộc đổi mới sâu sắc nền kinh tế xã hội đang diễn ra trên đất nước ta ngày nay. Công cuộc đổi mới này cần những người có bản lĩnh, có năng lực, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, thích ứng được với đời sống xã hội đang từng ngày, từng giờ thay đổi, đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng Tổ Quốc ta. Để đáp ứng được những mục tiêu trên, phương pháp giáo dục cũng phải hướng vào việc khơi dậy, rèn luyện và phát huy những khả năng tự chủ, năng động, sáng tạo ngay trong học tập và rèn luyện ở nhà trường. “Trong những đổi mới về giáo dục và đào tạo thì đổi mới phương pháp dạy học, có vị trí đặc biệt quan trọng vì hoạt động dạy học đang là hoạt động chủ yếu của nhà trường và xét cho cùng thì khoa học giáo dục là khoa học về phương pháp, sáng tạo về khoa học giáo dục thực chất là sáng tạo về phương pháp giáo dục trong đó có phương pháp dạy học. Kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới chỉ ra rằng cuộc cách mạng về phương pháp sẽ đem lại bộ mặt mới, Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 5 - Líp GD TiÓu häc - K3A
6. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m sức sống mới cho giáo dục trong xã hội hiện đại. Hơn nữa ở các bậc học càng thấp, vai trò của phương pháp càng quan trọng . Đặc biệt bậc tiểu học là bậc nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách con người, đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.” Trong chương trình tiểu học, môn toán giữ vị trí quan trọng, thời gian dành cho môn toán chiếm tỉ lệ khá cao trong toàn bộ quỹ thời gian các môn học ở tiểu học. Bởi vì môn toán là một trong những môn khoa học, đối với bậc tiểu học, nó góp phần rèn luyện cho học sinh phương pháp suy luận, cách giải quyết vấn đề giúp các em phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, cách xử lý tình huống linh hoạt, sáng tạo. Trước kia chương phân số và các phép tính về phân số được đưa xuống dạy ở lớp 4. Đây là một nội dung tương đối khó đối với học sinh lớp 4 các em mới bắt đầu học khái niệm và phải thực hành luôn. Theo chương trình cũ thì các em học các phép tính ở lớp 5, khi các em đã học ôn lại những kiến thức về số tự nhiên rất kĩ. Chương “ phân số - phép tính cộng phân số” gồm các nội dung sau: + Hình thành khái niệm về phân số: Học sinh cần năm được mỗi số tự nhiên đều có thể viết dưới dạng phân số có mẫu số là 1. Số 1 có thể viết dưới dạng phân số có tử số và mẫu số bằng nhau và khác 0. + Hình thành khái niệm và các tính chất, tác dụng cơ bản về phân số bằng nhau, rút gọn phân số, quy đồng mẫu số các phân số. + Hình thành quy tắc so sánh hai phân số cùng mẫu số, khác mẫu số, so sánh phân số với 1 .Vận dụng để sắp xếp các phân số theo thứ tự từ bé đến lớn ( hoặc từ lớn xuống bé ). Tìm phần bù của hai phân số bằng cách lấy 1 trừ đi phân số đó rồi so sánh hai phần bù. Nếu phần bù nào lớn thì phân số đó bé và ngược lại. Nhưng phần này chỉ giúp những học sinh khá, giỏi vì làm như thế này rất dễ nhầm lẫn. + Hình thành quy tắc giải về phép cộng, kết hợp giải các bài toán bốn phép tính về phân số và các dạng toán có liên quan đến nội dung đại lượng, đo Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 6 - Líp GD TiÓu häc - K3A
7. §Ò tµi nghiÖp vô s­ ph¹m đại lượng, các yếu tố đại số, hình học Đây là nội dung mà học sinh thường mắc sai lầm trong khi thực hành luyện tập. Như vậy để học sinh có được những kiến thức, kỹ năng về phân số và vận dụng vào giải các bài toán bốn phép tính về phân số là rất quan trọng. Vị trí của việc dạy học giải toán lại càng quan trọng hơn. 2/ Những hạn chế khó khăn gặp phải khi dạy – học toán 4 – Phần phân số: Cấu trúc nội dung, chương trình sách giáo khoa mới của tiểu học nói chung, của lớp 4 nói riêng có những thay đổi so với nội dung, chương trình cũ. Đối với môn toán lớp 4 hiện nay thì chương “ Phân số- Các phép tính về phân số” đã được đưa vào dạy một cách đầy đủ. Đây là một nội dung khó đối với giáo viên và học sinh. Trước khi học phần này các em đã được học về dấu hiệu chia hết cho 2,5,3 và 9. Nhưng đến chương “ Phân số” với các tính chất và các phép toán của “ phân số”. Đặc biệt là vận dụng các phép toán để giải các bài toán bốn phép tính về phân số, các bài toán có lời văn liên quan đến phân số học sinh còn gặp nhiều khó khăn. Sau khi nghiên cứu phương pháp dạy học môn toán ở bậc tiểu học, đặc biệt là phần dạy học chương “ Phân số” . Qua thăm dò ý kiến của giáo viên trực tiếp giảng dạy, qua điều tra, khảo sát và qua kinh nghiệm những năm giảng dạy tôi nhận thấy rằng: Sau khi hình thành quy tắc đối với mỗi phép tính ( ở phần lý thuyết ) các em đều vận dụng tốt. Nhưng khi học đến các phép tính về sau các em rất dễ nhầm lẫn sang phép tính trước mới học và những sai lầm này trở nên phổ biến ở nhiều học sinh. Hơn nữa, học giải toán về phân số là vấn đề có tính hai mặt : Một là: Do yêu cầu của bộ môn toán ở tiểu học, do đòi hỏi thực tiễn cuộc sống và lao động sản xuất. Hai là: Mạch kiến thức về phân số là vấn đề mới và tương đối khó đối với học sinh tiểu học. Trong thực tế dạy học bộ môn toán ở tiểu học đã bộc lộ nhiều bất cập. Nội dung dạy học giải bài tập toán về phân số còn rất thấp so với việc dạy học các Ng­êi thùc hiÖn: §inh Xu©n L¸ng - 7 - Líp GD TiÓu häc - K3A