Sáng kiến kinh nghiệm Một số vấn đề cần lưu ý khi làm thí nghiệm, sử dụng trắc nghiệm trong thí nghiệm

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số vấn đề cần lưu ý khi làm thí nghiệm, sử dụng trắc nghiệm trong thí nghiệm

1. PHAÀN I LÔØI MÔÛ ÑAÀU I Cô sô lyù luaän 1) Vai troø cuûa boä moân hoùa hoïc. Hoùa hoïc laø khoa hoïc nghieân cöùu caùc chaát, söï bieán ñoåi töø chaát naøy thaønh chaát khaùc. Tính chaát vaø öùng duïng cuûa töøng chaát. Hoùa hoïc coù vai troø raát quan troïng trong ñôøi soáng cuûa loaøi ngöôøi. Con ngöôøi ñaõ tìm ra nhöõng chaát coù saün trong töï nhieân vaø cheá taïo nhöõng chaát môùi phuïc vuï cho cuoäc soáng. Hoùa hoïc ñaõ cung caáp nguyeân lieäu cho ngaønh coâng nghieäp nhö döôïc phaåm, ñieän töû, phaân boùn, thuoác tröø saâu, xaây döïng, thöïc phaåm, vaûi giaáy Toùm laïi: khoa hoïc hoùa hoïc laø neàn taûng ñöa nhaân loaïi vöõng böôùc vaøo thôøi ñaïi coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa. Vì vaäy, vieäc daïy vaø hoïc toát moân hoùa hoïc ôû baäc trung hoïc cô sôû (baäc ñaàu tieân hoïc moân hoùa) laø raát caàn thieát. 2) Vai troø cuûa tröïc quan. Töø vai troø quan troïng cuûa boä moân hoùa hoïc nhö ñaõ neâu treân, traùch nhieäm cuûa moãi thaày coâ giaùo laø phaûi giaûng daïy cho hoïc sinh hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa boä moân thoâng qua töøng baøi hoïc. Ôû moät baøi hoïc caùc em ñöôïc tìm hieåu veà moät chaát vôùi nhöõng tính chaát nhaát ñònh, tìm hieåu veà caùc khaùi nieäm, veà baûn chaát cuûa caùc loaïi phaûn öùng, tìm hieåu veà söï bieán ñoåi vaø öùng duïng cuûa töøng chaát. Trong töøng baøi caùc em ñöôïc laøm(quan saùt) thí nghieäm, doù laø phöông phaùp tröïc quan. Tröïc quan laø phöông phaùp mang tính lyù thuyeát. Tröïc quan luoân haáp daãn vôùi hoïc sinh. Tröïc quan gaây ñöôïc höùng thuù, nieàm meâ say nghieân cöùu, tìm hieåu baûn chaát cuûa vaán ñeà moät caùch ñôn giaûn, hoaøn thieän vaø chính xaùc nhaát. Tröïc quan bao goàm: ñoà duøng daïy hoïc, thí nghieäm, thieát bò nghe nhìn, moâ hình, tranh aûnh, maãu vaät Trong chuyeân ñeà nhoû naøy, chæ xin ñeà caäp ñeán moät khía caïnh nhoû cuûa tröïc quan laø “thí nghieäm”. Trong chöông trình boä moân hoùa hoïcôû tröôøng trung hoïc cô sôû ñöôïc tìm hieåu veà ñôn chaát, hôïp chaát voâ cô, hôïp chaát höõu cô(hyñroâ cacbon, daãn xuaát cuûa hyñroâ cacbon) ÔÛ moãi loaïi caùc em ñöôïc hoïc moät soá chaát cuï theå vaø tuøy töøng baøi seõ coù moät soá thí nghieäm ñeå chöùng minh cho tính chaát cuûa Ngöôøi thöïc hieän: 1 Toå : Sinh – Hoùa – Theå duïc Traàn Thu Höông Naêm hoïc: 2006 - 2007
2. caùc chaát ñoù. Thí nghieäm laø tröïc quan sinh ñoäng nhaát, haáp daãn nhaát, loâi cuoán caùc em vaøo theá giôùi dieäu kyø cuûa khoa hoïc hoùa hoïc vaø cuï theå hôn, thí nghieäm giuùp caùc em hieåu baøi moät caùch toaøn dieän vaø saâu saéc nhaát. 3) Vai troø cuûa traéc nghieäm. Traéc nghieäm laø phöông phaùp giaùo duïc môùi maø chöông trình caûi caùch ñang aùp duïng vaø phoå bieán ngaøy caøng nhieàu hôn. Traéc nghieäm chính laø phöông phaùp khaúng ñònh laïi vaán ñeà moät caùch cuï theå vaø chính xaùc nhaát. Qua traéc nghieäm phaùt huy toát nhaát khaû naêng tö duy, so saùnh, phaân tích, söï quyeát ñoaùn cho hoïc sinh. II Cô sôû xaâm nhaäp thöïc teá Qua nhieàu naêm giaûng daïy boä moân hoùa hoïc(ñaõ thuyeân chuyeån qua 4 tröôøng), vì vaäy toâi nhaän thaáy baûn thaân toâi vaø moät soá ñoàng nghieäp coøn maéc phaûi nhöõng thieáu soùt sau: + Raát ít laøm thí nghieäm(vì ngaïi söï chuaån bò hoaëc thieáu duïng cuï, hoùa chaát) neân chaát löôïng giôø daïy chöa cao. Hoïc sinh ít ñöôïc laøm (quan saùt) thí nghieäm, daãn ñeán khoù hieåu baøi vaø khoâng thích hoïc boä moân. + Thao taùc thí nghieäm chöa linh hoaït, coøn haïn cheáveà söû duïng nhöõng thieát bò môùi vaø hieän ñaïi. Ñoâi khi laøm thí nghieäm coøn sai nguyeân taéc: + Duøng tay tröïc tieáp caàm oáng nghieäm(khoâng ñeo khaên gaêng, khoâng duøng keïp). +Caùch saép xeáp duïng cuï hoùa chaát(trong khay ñeå treân baøn giaùo vieân) coøn loän xoän, thieáu khoa hoïc. + Laáy hoùa chaát xong queân khoâng ñaäy naép. + Laáy quaù ít hoaëc quaù nhieàu hoùa chaát. + Pha dung dòch tröôùc khi giôø daïy maø khoâng ñaäy naép, khoâng ghi nhaõn vaøo loï. + Chæ chuù yù vaøo vieäc thí nghieäm maø khoâng ñaët caâu hoûi khai thaùc phuø hôïp vôùi noäi dung ñang laøm. + Duïng cuï hoïc sinh laøm thí nghieäm röûa khoâng saïch. + Duøng giaáy veä sinh lau khoâ oáng nghieäm III K eát luaän. Chính töø nhöõng vai troø quan troïng cuûa vieäc laøm thí nghieäm vaø taùc duïng cuûa traéc nghieäm(nhö ñaõ neâu treân). Ngöôøi thöïc hieän: 2 Toå : Sinh – Hoùa – Theå duïc Traàn Thu Höông Naêm hoïc: 2006 - 2007
3. Töø nhöõng thieáu soùt cuûa baûn thaân vaø moät soá ñoàng nghieäp qua vieäc laøm thí gnhieäm. Vì vaäy, trong chuyeân ñeà nhoû “ MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ CAÀN LÖU YÙ KHI LAØM THÍ NGHIEÄM, SÖÛ DUÏNG TRAÉC NGHIEÄM TRONG THÍ NGHIEÄM ”. Ñeå cuøng trao ñoåi vaø tìm ra giaûi phaùp toát nhaát cho söï thaønh coâng khi laøm thí nghieäm. Do naêng löïc cuûa baûn thaân coøn nhieàu haïn cheá, raát mong söï chæ baûo cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp chuyeân moân vaø söï ñoùng goùp yù kieán nhieät tình cuûa anh chò em trong toå. Phaàn II NOÄI DUNG A Moät soá vaán ñeà caàn löu yù khi laøm thí nghieäm. I Yeâu caàu cô baûn cuûa thí nghieäm. Phaûi ñaûm baûo an toaøn cho giaùo vieân vaø hoïc sinh. Phaûi ñaûm baûo thaønh coâng khi bieåu dieãn thí nghieäm. Thí nghieâïm phaûi chính xaùc, roõ raøng, hoïc sinh phaûi ñöôïc quan saùt ñaày ñuû. Thí nghieäm phaûi ñôn giaûn, duïng cuï goïn gaøng, hoùa chaát vöøa ñaày ñuû. Thí nghieäm phaûi baûo ñaûm tính khoa hoïc vaø thaåm myõ. Phaûi keát hôïp chaët cheõ thí nghieäm vôùi lôøi giaûng vaø noäi dung ghi baûng. Giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh quan saùt ñöôïc duïng cuï naøo caàn ñeå laøm thí nghieäm. Hoïc sinh phaûi quan saùt ñöôïc maøu, daáu hieäu cuûa phaûn öùng. So saùnh , phaân bieät ñöôïc maøu, theå, traïng traùi chaát sau phaûn öùng. II Caùc böôùc caàn thieát khi laøm thí nghieäm. 1) Chuaån bò a) Hoaù chaát Giaùo vieân coi kyõ saùch giaùo khoa töø tröôùc vaø xaùc ñònh trong baøi naøy coù maáy thí nghieäm, duøng nhöõng hoaù chaát naøo? (giaùo vieân ghi tröôùc ra tôø giaáy nhoû). Mang giaáy ñoù vaøo phoøng thieát bò ñeå laáy ñuû vaø ñuùng hoaù chaát (traùnh tình traïng laáy thieáu hoaëc nhaàm). Neáu khoâng coù moät hoaù chaát naøo ñoù, coù theå thay theá baèng moät hoaù chaát khaùc ñöôïc khoâng? Chaát thay theá coù gì sai khaùc gì veà keát quaû cuûa thí nghieäm khoâng? Neáu chaát thay theá vaãn baûo ñaûm thí nghieäm thaønh coâng Ngöôøi thöïc hieän: 3 Toå : Sinh – Hoùa – Theå duïc Traàn Thu Höông Naêm hoïc: 2006 - 2007
4. vaø ñuùng nhö muïc ñích thì neân laøm(caàn coù söï linh ñoäng trong söû duïng hoaù chaát). Ví duï : trong thí nghieäm keõm vôùi dung dòch HCl ñeå coù H2 bay leân neáu coù saün H2SO4 maø khoâng coù dung dòch HCl thì duøng H2SO4 laøm thí nghieäm vaãn ñöôïc. b) Hoaù cuï Giaùo vieân xaùc ñònh tröôùc baøi naøy coù maáy thí nghieäm, thí nghieäm naøy chæ coù giaùo vieân laøm hay cho maáy nhoùm cuøng laøm? Döïa treân cô sôû ñoù, giaùo vieân tính toaùn caàn duøng nhöõng loaïi duïng cuï naøo? Soá löôïng moãi loaïi laø bao nhieâu? (Giaùo vieân ghi saün ra giaáy nhoû roài mang vaøo phoøng thieát bò laáy ñuû vaø ñuùng theo yeâu caàu) Phaûi coù gaêng tay, aùo blu, giaáy thaám, khaên lau tay, chaäu nöôùc röûa tay sau khi laøm thí nghieäm. Ñieàu caàn löu yù nhaát trong khaâu chuaån bò laø: Phaûi coù hai khay: moät khay ñöïng duïng cuï vaø hoaù chaát chöa laøm, moät khay ñöïng duïng cuï vaø hoaù chaát ñaõ laøm. Ñaùnh daáu( caùch ghi soá, hoaëc daùn giaáy khaùc maøu)vaøo oáng nghieäm, oáng huùt, muoãng muùc hoaù chaát, ñuõa khuaáy, pheãu roùt (traùnh nhaàm laãn khi duøng ñuõa khuaáy dung dòch 1 laïi ñöa khuaáy dung dòch 2). Khi laøm thí nghieäm neân maëc aùo blu ñeå taïo hình aûnh ñeïp trong maét hoïc sinh, gaây höùng thuù vaø giaùo duïc lyù töôûng soáng cho hoïc sinh(taùc phong cuûa ngöôøi baùc só, nhaø khoa hoïc ). Sau khi laøm thí nghieäm phaûi coù thau nöôùc saïch röûa tay, khaên lau tay ñeå ñaûm baûo veä sinh, söùc khoeû cho giaùo vieân vaø hoïc sinh. Chuaån bò saün moät cuoän giaáy thaám(phoøng khi lôõ tay ñoå dung dòch thì thaám cho nhanh) 2) Tieán haønh laøm thí nghieäm. a) Neáu yeâu caàu cuûa baøi hoïc thí nghieäm ñoù phaûi laøm tröôùc 30 phuùt, 1 ngaøy, 3 ngaøy thì giaùo vieân caàn chuaån bò ñuùng theo yeâu caàu ñoù ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc, nhöng vaãn phaûi coù thí nghieäm ñoái chöùng taïi lôùp. b) Neáu thí nghieäm laøm taïi lôùp hoïc thì giaùo vieân phaûi baûo ñaûm ñöôïc caùc yeâu caàu sau: Ngöôøi thöïc hieän: 4 Toå : Sinh – Hoùa – Theå duïc Traàn Thu Höông Naêm hoïc: 2006 - 2007
5. Pha dung dòch taïi lôùp seõ reøn luyeän kyõ naêng quan saùt (hoïc sinh nhaän bieát chaát raén maøu gì? Sau khi pha thaønh dung dòch maøu gì? Khaû naêng tan nhanh hay chaäm) Pha dung dòch taïi lôùp taïi lôùp taïo ñoä tin caäy, tính haáp daãn cho hoïc sinh vaø ñaëc bieät laø baûo ñaûm tính chính xaùc. Pha dung dòch taïi lôùp giaùo vieân chæ maát vaøi giaây trong thôøi gian cuûa tieát hoïc, nhöng caùi ñöôïc seõ nhieàu hôn. + Neáu pha dung dòch töø tröôùc coù maët haïn cheá: - Mang tính aùp ñaët cho hoïc sinh (thaäm chí giaùo vieân khoâng ghi nhaõn vaøo loï ñöïng dung dòch ñoù) - Coù khi giaùo vieân pha dung dòch tröôùc nhöng khoâng ñaäy naép daãn ñeán sai veà noäi dung. - Ví duï : neáu giaùo vieân pha dung dòch NaOH trong loï roäng mieäng nhöng khoâng ñaäy naép ñeå duøng töø tieát 1 qua tieát 2 ñeán tieát 3. Nhö vaäy dung dòch NaOH taùc duïng vôùi CO2 trong khoâng khí daãn ñeán sai kieán thöùc. Söû duïng hoaù cuï: phaûi nhanh nheïn, goïn gaøng, chính xaùc baûo ñaûm tính khoa hoïc vaø thaåm myõ Neáu giaùo vieân ñaõ chuaån bò ñöôïc hai khay, coù ñaùnh daáu, ghi soá vaøo oáng nghieäm, ly, ñuõa, muoãng, pheåu thì raát thuaän lôïi cho caùc thao taùc laøm thí nghieäm. Giaùo vieân quy ñònh beân traùi(phía ngoaøi) laø khay ñeå duïng cuï, hoaù chaát chuaån bò laøm. Khay beân phaûi (phía trong) laø khay ñeå duïng cuï, hoaù chaát ñaõ laøm. Giaùo vieân quy ñònh oáng nghieäm1, pheåu 1, ly 1, muoãng1 duøng pha dung dòch A; oáng nghieäm2, pheåu 2, ly 2, muoãng2 duøng pha dung dòch B Neáu laøm ñöôïc nhö vaäy seõ traùnh nhaàm laãn daãn ñeán sai kieán thöùc. Ví duï : giaùo vieân duøng cuøng moät ñuõa khuaáy dung dòch BaCl2 sau ñoù laïi khuaáy dung dòch Na2SO4 thì ngay töùc thì dung dòch Na2SO4 ñaõ coù vaãn ñuïc maát tính trong suoát cuûa dung dòch daãn ñeán sai (baøi tính chaát cuûa muoái – hoaù hoïc 9) Söû duïng hoaù chaát: Khi söû duïnh hoaù chaát caàn löu yù nhöõng ñieåm sau: Ngöôøi thöïc hieän: 5 Toå : Sinh – Hoùa – Theå duïc Traàn Thu Höông Naêm hoïc: 2006 - 2007