Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường môn Hoá học ở THCS

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường môn Hoá học ở THCS

1. §Ò tµi SKKN: Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS. Phô LôC: A- §Æt vÊn ®Ò: I- lêi më ®Çu: Trang 1 II- thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. 1. Thùc tr¹ng. Trang 1 2. KÕt qu¶ cña thùc tr¹ng trªn. Trang 2,3 B- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: I- C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn: 1- X¸c ®Þnh hÖ thèng kiÕn thøc gi¸o dôc b¶o vÖ m«I tr­êng trong m«n ho¸ häc ë THCS. Trang 5, 6. 2- X¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng. Trang 6, 7. II- C¸c biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn: Trang 8-15 C. kÕt luËn: I- KÕt qu¶ nghiªn cøu. Trang 16 II- KiÕn nghÞ - ®Ò xuÊt. Trang 17 D. Dù kiÕn ®Ò tµi n¨m sau: Gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng båi d­ìng HS giái m«n ho¸ häc THCS. Ng­êi thùc hiÖn: Bïi V¨n DËu N¨m häc: 2009-2010 Trang 1
2. §Ò tµi SKKN: Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS. A. §Æt vÊn ®Ò: I - Lêi më ®Çu: Lµ mét gi¸o viªn ®ang trùc tiÕp gi¶ng d¹y bé m«n Ho¸ häc ë tr­êng THCS t«i nhËn thÊy: Hãa häc cã vai trß to lín trong s¶n xuÊt, ®êi sèng, sinh ho¹t, trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ Quèc, ®ång thêi cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu ®µo t¹o cña tr­êng phæ th«ng. Trong ®ã, Ho¸ häc lµ m«n khoa häc nghiªn cøu thµnh phÇn, tÝnh chÊt, øng dông, sù biÕn ®æi, gi÷a c¸c chÊt, s¶n xuÊt c¸c chÊt. Th«ng qua néi dung vÒ cÊu t¹o chÊt, tÝnh chÊt vËt lý, tÝnh chÊt ho¸ häc, øng dông vµ ®iÒu chÕ c¸c chÊt cã thÓ gi¸o dôc cho häc sinh n¾m vµ thùc hiÖn tèt c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng. §Æc biÖt trong t×nh h×nh hiÖn nay, vÊn ®Ò vÒ « nhiÔm m«i tr­êng ®ang ®­îc toµn nh©n lo¹i quan t©m ®Ó cïng chung tay gi¶i quyÕt. Bªn c¹nh ®ã, §¶ng, Nhµ n­íc còng rÊt tró träng, ®· vµ ®ang cã nhiÒu gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vµ mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc, häat ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng trë thµnh mèi quan t©m hµng ®Çu ®­îc c¸c cÊp c¸c ngµnh, ®«ng ®¶o tÇng líp nh©n d©n h­ëng øng vµ b­íc ®Çu ®· thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. ThÕ nh­ng, viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi trong giai ®o¹n míi. Thùc tÕ, m«i tr­êng n­íc ta vÉn xuèng cÊp nhanh chãng, cã lóc, cã n¬i ®· ®Õn møc b¸o ®éng. V× vËy, t«i m¹nh d¹n t×m hiÓu nghiªn cøu vµ ®­a ra ®Ò tµi: "Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS" ®Ó mong ®­îc gãp phÇn c«ng søc rÊt nhá bÐ cña m×nh ®Ó cïng chung tay n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc nãi chung, gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng nãi riªng: TÊt c¶ v× m«i tr­êng: Xanh - S¹ch - §Ñp" cho h«m nay vµ cho m·i mai sau. II - Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu: 1. Thùc tr¹ng: M«i tr­êng hiÖn nay ®ang cã nh÷ng bÊt lîi cho con ng­êi, ®Æc biÖt lµ Ng­êi thùc hiÖn: Bïi V¨n DËu N¨m häc: 2009-2010 Trang 2
3. §Ò tµi SKKN: Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS. nh÷ng yÕu tè mang tÝnh chÊt tù nhiªn nh­: đất, nước, không khí, hệ động thực vật. Tình trạng môi trường thay đổi và bị « nhiÔm đang diÔn ra trên phạm vi mçi quèc gia, cũng như trên toàn cầu. Chưa bao giờ m«i tr­êng l¹i « nhiÔm nặng như bây giờ, nã đang là vấn đề nóng hổi trên toàn cầu. Chính vì vậy việc gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng nói chung, bảo vệ thiên nhiên, tài nguyên đa dạng sinh học nói riêng, là vấn đề cần thiết, cấp bách và bắt buộc khi giảng dạy trong trường Phổ thông, đặc biệt với bé m«n ho¸ häc th× ®©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt. V× nã cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản về m«i tr­êng, sù « nhiÔm m«i tr­êng tăng cường sự hiểu biết về mối quan hệ t¸c động qua lại giữa con người với tự nhiªn trong sinh hoạt vµ lao động sản xuất, gãp phần h×nh thµnh ở HS ý thức và đạo đức mới đối víi m«i tr­êng, có thái độ và hành động đúng đắn để b¶o vÖ m«i tr­êng. V× vËy, GDBVMT cho häc sinh lµ viÖc lµm cã t¸c dông réng lín; s©u s¾c vµ bÒn v÷ng nhÊt. M«n ho¸ häc lµ m«n khoa häc cã thÓ gióp häc sinh t×m hiÓu mét c¸ch s©u s¾c vÒ b¶n chÊt cña: - Thµnh phÇn cÊu t¹o cña m«i tr­êng: ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ vµ sinh quyÓn. - ¶nh h­ëng cña c¸c chÊt trong m«i tr­êng. - Sù biÕn ®æi c¸c chÊt trong m«i tr­êng. - Nguån g©y « nhiÔm m«i tr­êng: C¸c chÊt ho¸ häc vµ t¸c h¹i sinh lÝ cña chóng ®èi víi ®éng vËt, thùc vËt vµ con ng­êi. - Tiªu chuÈn m«i tr­êng vµ møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng. - BiÖn ph¸p ho¸ häc, vËt lý, sinh ho¸ ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng vµ chèng « nhiÔm: xö lÝ n­íc th¶i sinh ho¹t, n­íc th¶i c«ng nghiÖp, chÊt th¶i r¾n - BiÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng trong häc tËp m«n ho¸ häc. Do ®ã, Ho¸ häc cã kh¶ n¨ng gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng rÊt to lín. Trong khi ®ã, gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y bé m«n ho¸ häc bËc THCS ch­a ®­îc tËp huÊn, ch­a ®­îc h­íng dÉn, ch­a cã tµi liÖu cô thÓ vÒ viÖc tÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng trong gi¶ng d¹y. V× vËy, t«i nhËn thÊy viÖc cÇn thiÕt ph¶i t×m hiÓu, nghiªn cøu vµ x©y dùng Ng­êi thùc hiÖn: Bïi V¨n DËu N¨m häc: 2009-2010 Trang 3
4. §Ò tµi SKKN: Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS. cho m×nh còng nh­ cho c¸c ®ång chÝ ®ång nghiÖp tham kh¶o nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n Ho¸ häc; tõ ®ã cã gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó tÝch hîp trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n Ho¸ häc ë tr­êng THCS. 2. KÕt qu¶, hiÖu qu¶ cña thùc tr¹ng trªn: T«i lùa chän ®Ò tµi nµy kh«ng ngoµi môc ®Ých t×m ra hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y nãi chung, gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng nãi riªng; gióp c¸c em hiÓu râ ¶nh h­ëng xÊu vµ t¸c ®éng rÊt lín cña viÖc « nhiÔm m«i tr­êng ®èi víi ®êi sèng sinh ho¹t cña con ng­êi, tõ ®ã cã ý thøc vµ nh÷ng hµnh ®éng thiÕt thùc ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng kh«ng bÞ « nhiÔm. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra b»ng nh÷ng c©u hái liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¸c em ®­îc häc, ®­îc thÊy ë ®Þa ph­¬ng, ë nh÷ng hµnh ®éng cña nh÷ng ng­êi xung quanh (kÓ c¶ ë gia ®×nh c¸c em). vµ ®· vËn dông vµo viÖc gi¶ng d¹y trùc tiÕp trªn líp ë c¸c líp 8, 9 tr­êng THCS Yªn Th¸i. T«i ®· nhËn ®­îc kÕt qu¶ lµ: a) KÕt qu¶ kh¶o s¸t tr­íc khi vËn dông ®Ò tµi: + C¸c em cã nh÷ng kiÕn thøc s¬ sµi vÒ vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng th«ng qua th«ng tin ®¹i chóng vµ mét sè m«n kh¸c ®· ®­îc triÓn khai. + PhÇn lín HS kh«ng n¾m ®­îc tÇm ¶nh h­ëng cña ho¸ häc víi « nhiÔm m«i tr­êng. + §a sè HS xem nhÑ vµ thê ¬ víi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn « nhiÔm m«i tr­êng, ch­a cã biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng. b) KÕt qu¶ kh¶o s¸t sau khi vËn dông ®Ò tµi: §a sè HS hiÓu biÕt vµ cã th¸i ®é tÝch cùc vÒ c¸c vÊn ®Ò sau: + NhËn biÕt ®­îc mét sè dÊu hiÖu « nhiÔm m«i tr­êng vµ mét sè ho¸ chÊt cã kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ. Tõ ®ã biÕt c¸ch xö lý mét vµi chÊt th¶i ®¬n gi¶n trong ®êi sèng s¶n xuÊt vµ häc tËp ho¸ häc. + BiÕt thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p ®¬n gi¶n ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng sèng. Cã nh÷ng ®Ò xuÊt vµ gi¶i ph¸p ng¨n chÆn nh÷ng vÊn ®Ò míi cã thÓ x¶y ra trong t­¬ng lai ë gia ®×nh vµ ®Þa ph­¬ng n¬i c¸c em ®ang häc tËp vµ sinh sèng, nh­: sö dông mét sè nhiªn liÖu, chÊt ®èt, tµi nguyªn thiªn nhiªn hîp lý. Ng­êi thùc hiÖn: Bïi V¨n DËu N¨m häc: 2009-2010 Trang 4
5. §Ò tµi SKKN: Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS. + Cã ý thøc tr¸ch nhiÖm s©u s¾c víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña Tr¸i ®Êt vµ nh¾c nhë ng­êi kh¸c cïng tham gia b¶o vÖ m«i tr­êng. + Cã kh¶ n¨ng c¶m thô, ®¸nh gi¸ vÎ ®Ñp cña nÒn t¶ng ®¹o lý m«i tr­êng. B- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: I- C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn: 1- X¸c ®Þnh hÖ thèng kiÕn thøc gi¸o dôc b¶o vÖ m«I tr­êng trong m«n ho¸ häc ë THCS: M«i tr­êng sèng cña chóng ta: + M«I tr­êng sèng xung quanh chóng ta ®Òu do c¸c chÊt: §Êt, ®¸, quÆng, n­íc ((H2O), kh«ng khÝ (O2, N2, CO2, H2O) t¹o nªn. + Tµi nguyªn thiªn nhiªn: Gåm c¸c quÆng s¾t: Fe2O3, Fe3O4 ®Ó luyÖn gang; l­u huúnh; FeS2 ®Ó s¶n xuÊt H2SO4; ph©n bãn ho¸ häc, than ®¸; dÇu má ®Ó lµm nhiªn liÖu vµ nguyªn liÖu trong c«ng nghiÖp vµ ®êi sèng Ngoµi ra cãn cã quÆng boxit (Al2O3), quÆng ®ång, quÆng kÏm Than ®¸, dÇu má, khÝ thiªn nhiªn, khÝ má dÇu + M«i tr­êng cung cÊp cho con ng­êi kh«ng khÝ (O2) ®Ó thë, H2O ®Ó uèng vµ sinh ho¹t, ®Êt ®Ó trång trät lµm nhµ cöa; quÆng, kho¸ng s¶n ®Ó chÕ t¹o ra c¸c vËt dông . - Ph©n tÝch b¶n chÊt ho¸ häc cña sù « nhiÔm m«i tr­êng, b¶n chÊt ho¸ häc cña hiÖu øng nhµ kÝnh, lç thñng tÇng ozon, khãi mï quang häc, m­a axit, hiÖu øng ho¸ sinh cña NOx , H2S, SOx , c¸c kim lo¹i nÆng vµ mét sè ®éc tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng S¶n xuÊt ho¸ chÊt, khai th¸c kho¸ng s¶n, khai th¸c nguån n¨ng l­îng tù nhiªn nh­: giã, n­íc, mÆt trêi lµm c¹n kiÖt nguån nhiªn liÖu, nguyªn vËt liÖu vµ n¨ng l­îng m«i tr­êng. S¶n xuÊt ho¸ häc t¹o ra c¸c chÊt th¶I r¾n, láng, khÝ lµm « nhiÔm m«i tr­êng (t¨ng nång ®é khÝ CO2, CH4 g©y hiÖu øng nhµ kÝnh, t¨ng nång ®é c¸c khÝ SO2, NO2 g©y hiÖn t­îng m­a axit, t¨ng khÝ CFC lµm thñng tÇng ozon ) - Sù ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ n«ng th«n t¹o nªn c¸c chÊt th¶i, r¸c th¶i c«ng nghiÖp vµ r¸c th¶i y tÕ. C¸c chÊt th¶i ®Òu thuéc lo¹i c¸c chÊt Ng­êi thùc hiÖn: Bïi V¨n DËu N¨m häc: 2009-2010 Trang 5
6. §Ò tµi SKKN: Mét sè biÖn ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng m«n ho¸ häc ë THCS. v« c¬, h÷u c¬ ®· cã t¸c ®éng xÊu tíi m«i tr­êng kh«ng khÝ, ®Êt, n­íc (biÓn, hå, s«ng ngßi). C¸c chÊt th¶i r¾n, láng, khÝ thuéc lo¹i v« c¬ vµ h÷u c¬ cã nh÷ng tÝnh chÊt nhÊt ®Þnh lµm suy tho¸i m«i tr­êng. 2- X¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng: a) Ph­¬ng ph¸p tÝch hîp: TÝch hîp lµ c¸ch kÕt hîp mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c kiÕn thøc ho¸ häc víi kiÕn thøc b¶o vÖ m«i tr­êng mét c¸ch hµi hoµ, thèng nhÊt. VÝ dô: khi gi¶ng d¹y kiÕn thøc vÒ l­u huúnh, khÝ H2S, mét sè oxit cña l­u huúnh; song song víi viÖc gi¶ng d¹y vÒ c¸c kiÕn thøc tÝnh chÊt lÝ ho¸, ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ , GV cÇn ph¶i biÕt khai th¸c c¸c kiÕn thøc cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng nh­ viÖc g©y « nhiÔm m«i tr­êng khÝ quyÓn. Cã thÓ cung cÊp cho HS mét sè th«ng tin nh­: Ng­êi ta ­íc tÝnh c¸c chÊt h÷u c¬ trªn Tr¸i §Êt sinh ra kho¶ng 31 triÖu tÊn H2S, mµ sù oxi ho¸ tiÕp theo sinh ra SO2. C¸c ho¹t ®éng g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ bëi SO2 vẫn giữ vị trí hàng đầu. Qua ®ã cã thÓ nªu c¸c biÖn ph¸p xö lý ®¬n gi¶n ®èi víi kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm chøa l­u huúnh. HoÆc khi d¹y bµi: “ph©n bãn ho¸ häc” GV nªn h×nh thµnh cho HS ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng th«ng qua néi dung bµi, cÇn ph©n tÝch cho HS viÖc sö dông kh«ng hîp lý ph©n bãn qu¸ liÒu l­îng cã thÓ g©y « nhiÔm nguån ®Êt, nguån n­íc, g©y nhiÔm ®éc cho n«ng s¶n, thùc phÈm, ng­êi vµ gia sóc Víi sù kÕt hîp hµi hoµ, hîp lý gi÷a néi dung bµi d¹y vµ gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng th× bµi gi¶ng sÏ trë nªn sinh ®éng h¬n, g©y Ên t­îng vµ h÷ng thó cho HS häc tËp. b) Ph­¬ng ph¸p lång ghÐp: Lång ghÐp thÓ hiÖn viÖc l¾p ghÐp néi dung bµi häc vÒ mÆt cÊu tróc ®Ó cã thÓ ®­a vµo bµi häc mét ®o¹n, mét môc, mét sè c©u hái cã néi dung gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng. VÝ dô: Khi gi¶ng bµi “tÝnh chÊt ho¸ häc chung cña kim lo¹i” GV cã thÓ nªu thªm phÇn t¸c h¹i cña mét sè kim lo¹i nÆng: Pb, Cd, Hg, As víi c¬ thÓ con ng­êi. Qua ®ã nªu mét sè ph­¬ng ph¸p phßng ngõa vµ xö lý kÞp thêi khi bÞ nhiÔm kim lo¹i nÆng. Tuú thuéc ®iÒu kiÖn, môc tiªu bµi häc, cÊu tróc néi dung bµi häc ®Ó cã thÓ lùa chän h×nh thøc lång ghÐp phï hîp ®Ó ®em l¹i Ng­êi thùc hiÖn: Bïi V¨n DËu N¨m häc: 2009-2010 Trang 6