Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm dạy dạng toán tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm dạy dạng toán tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó

1. Phßng GD - §T quËn long biªn Tr­êng TiÓu häc sµi ®ång * * * * * S¸ng kiÕn Kinh nghiÖm KINH NGHIỆM DẠY DẠNG TOÁN TÌM HAI SỐ KHI BIẾT TỔNG VÀ TỈ SỐ CỦA HAI SỐ ĐÓ Lĩnh vực/ Môn: Toán Người viết: Nguyễn Thị Bích Chức vụ: Giáo viên Năm học : 2012 - 2013 N¨m häc 2010 - 2011 N¨m häc 2010-2011 N¨m häc 2008 - 2009 N¨m häc 2008 - 2009
2. A. MỞ ĐẦU: I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. 1. Cơ sở lý luận: -Toán học có vị trí rất quan trọng phù hợp với cuộc sống thực tiễn đó cũng là công cụ cần thiết cho các môn học khác và để giúp học sinh nhận thức thế giới xung quanh, để hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn. -Những kiến thức toán học phổ thông cơ bản sẽ giúp học sinh có cơ sở để học các môn khoa học kĩ thuật. Cùng với kiến thức, môn toán trong nhà trường còn cung cấp cho học sinh những kĩ năng như: +Kĩ năng tính ( tính viết, tính nhẩm). +Kĩ năng sử dụng các dụng cụ toán học ( thước kẻ, com pa,kĩ năng đọc vẽ hình). +Kĩ năng đo đạc( bằng dụng cụ, ước lượng ( bằng mắt, bằng tay, bằng gang tay, bước chân, )). +Đồng thời với việc trau dồi kiến thức , kĩ năng toán học cơ bản cho học sinh, môn Toán còn giúp cho học sinh phát triển tư duy lôgic, phát triển trí tuệ. Nó có vai trò to lớn trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có suy luận, có khoa học toàn diện, chính xác, có nhiều tác dụng phát triển trí thông minh, tư duy độc lập sáng tạo, linh hoạt , góp phần giáo dục ý trí nhẫn nại, ý trí vượt khó của học sinh. Qua hoạt động học Toán, học sinh được rèn luyện tính cẩn thận , chính xác, phân biệt rõ ràng , đúng sai. Môn Toán còn có tác dụng trau dồi cho học sinh óc thẩm mĩ, giúp các em thích học Toán. 2. Cơ sở thực tiễn: N¨m häc 2012 - 2013 t«i ®­îc ph©n c«ng d¹y líp 4. Ngay tõ ®Çu n¨m häc t«i ®· tù x¸c ®Þnh cho m×nh mét nhiÖm vô lín ®ã lµ ph¶i nghiªn cøu, t×m tßi, so¹n kÜ bµi ®Ó cËp nhËt ®­îc víi ph­¬ng ph¸p míi, phï hîp víi ®èi
3. t­îng häc sinh míi. Sau khi nghiªn cøu toµn bé ch­¬ng tr×nh m«n to¸n, t«i thÊy cã mét sè thuËn lîi vµ khã kh¨n riªng: a,ThuËn lîi: * VÒ häc sinh: -Theo ch­¬ng tr×nh to¸n tiÓu häc míi c¸c m¹ch kiÕn thøc ®­îc s¾p xÕp theo nguyªn t¾c ®ång t©m, thõa kÕ vµ ph¸t triÓn, líp trªn bao hµm kiÕn thøc líp d­íi vµ ®­îc më réng h¬n. ë líp 3 c¸c em ®· ®­îc gi¶i d¹ng to¸n : T×m mét trong c¸c phÇn b»ng nhau cña mét sè; gÊp lªn mét sè lÇn vµ gi¶m ®i mét sè lÇn. Häc sinh n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc nµy ë líp d­íi sÏ rÊt thuËn lîi cho viÖc gi¶i to¸n líp 4 nhÊt lµ c¸c d¹ng to¸n ®iÓn h×nh. -D¹ng to¸n " T×m 2 sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña 2 sè ®ã” n»m ë häc k× II, sau khi häc sinh ®· ®­îc häc céng ,trõ , nh©n , chia ph©n sè. * VÒ gi¸o viªn: To¸n 4 n»m trong ch­¬ng tr×nh tiÓu häc míi nªn gi¸o viªn ®a phÇn ®Òu ®­îc ®i häc c¸c líp thay s¸ch ®Ó b¾t kÞp víi c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y míi , phï hîp víi néi dung ch­¬ng tr×nh. Bªn c¹nh ®ã ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng còng lu«n t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸o viªn tham gia c¸c líp tËp huÊn , båi d­ìng thay SGK líp 4, cung cÊp nh÷ng trang thiÕt bÞ ®å dïng d¹y häc phï hîp víi néi dung ch­¬ng tr×nh d¹y häc. b. Khã kh¨n: * VÒ gi¸o viªn: - Tr×nh ®é tiÕp thu cña häc sinh trong mét líp ch­a ®ång ®Òu. - NhiÒu häc sinh tiÕp thu bµi mét c¸ch thô ®éng. - Lu«n lu«n ph¶i cñng cè l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n mµ ë líp d­íi c¸c em ch­a n¾m ch¾c nªn mÊt rÊt nhiÒu thêi gian ®Ó quay vÒ d¹ng to¸n ®ang häc. * VÒ häc sinh: - Häc sinh nhËn d¹ng to¸n chËm, cã lóc nhÇm.
4. - Kh¶ n¨ng ®äc hiÓu kÐm nªn x¸c ®Þnh hiÖu vµ tØ sè ch­a chÝnh x¸c, dÉn ®Õn vÏ s¬ ®å sai vµ gi¶i sai bµi to¸n. - VÏ s¬ ®å ch­a thËt tèt, ch­a hiÓu cÆn kÏ s¬ ®å. - Ch­a thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña ®Ò bµi mµ ®· véi gi¶i ngay. -Một số học sinh còn chậm, nhút nhát, kĩ năng tóm tắt bài toán còn hạn chế, chưa có thói quen đọc và tìm hiểu kĩ bài toán, dẫn tới thường nhầm lẫn giữa các dạng toán, lựa chọn phép tính còn sai, chưa bám sát vào yêu cầu bài toán để tìm lời giải thích hợp với các phép tính. Kĩ năng tính nhẩm với các phép tính (hàng ngang) và kĩ năng thực hành diễn đạt bằng lời còn hạn chế. Một số em tiếp thu bài một cách thụ động, ghi nhớ bài còn máy móc nên còn chóng quên các dạng bài toán, vì thế phải có phương pháp khắc sâu kiến thức. Hơn nữa trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· triÓn khai x©y dùng ch­¬ng tr×nh bËc tiÓu häc míi nh»m ®æi míi toµn diÖn gi¸o dôc. Gi¶i ph¸p thùc hiÖn ®æi míi gi¸o dôc toµn diÖn lµ viÖc chØnh lÝ néi dung ch­¬ng tr×nh SGK vµ SGV ë tÊt c¶ c¸c m«n häc. ChØnh lÝ SGK to¸n 4 lµ thay ®æi cÊu tróc mçi cuèn s¸ch nh»m s¾p xÕp l¹i néi dung tri thøc to¸n cña c¶ hai líp cuèi cÊp lµ líp 4 vµ líp 5. Cô thÓ: S¾p xÕp l¹i néi dung, trong ®ã cã d¹ng to¸n ®iÓn h×nh: “ T×m hai sè biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã”. Chính vì thế mà tôi đã đi sâu vào tìm hiểu và mạnh dạn chọn viết về kinh nghiệm dạy dạng toán: "Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó". II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU -Tìm hiểu về các bài toán có trong chương trình sách giáo khoa Toán 4 -Nghiên cứu các phương pháp dạy học Toán.
5. III. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU: 1. Nghiên cứu sách giáo khoa và sách giáo viên Toán 4- chương trình 2000 để tìm hiểu nội dung và phương pháp giảng dạy. 2. Nghiên cứu hệ thống bài tập trong sách giáo khoa Toán 4- chương trình 2000 để tìm hiểu các bài toán 3. Nghiên cứu các tài liệu có liên quan. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: -Nghiên cứu qua tài liệu -Nghiên cứu qua tình hình học tập của học sinh. -Phương pháp thực nghiệm.
6. B. NỘI DUNG: I. Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn liªn quan ®Õn ®Ò tµi. 1. ý nghÜa cña viÖc d¹y d¹ng to¸n: T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã: §©y lµ mét trong nh÷ng d¹ng to¸n ®iÓn h×nh ë líp 4. Nã gióp häc sinh ph¸t triÓn t­ duy l« gic. Nã rÊt gÇn gòi víi nh÷ng kiÕn thøc thùc tÕ trong cuéc sèng cña häc sinh nh­: T×m tuæi cña mçi ng­êi, tÝnh chu vi, diÖn tÝch, s¶n l­îng, tÝnh sè häc sinh nam (n÷) cña mét líp, mét khèi, mét tr­êng, .Khi gi¶i to¸n häc sinh ph¶i vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o vµ tæng hîp nhiÒu kiÕn thøc to¸n ë tiÓu häc, ®iÒu ®ã gióp häc sinh ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o rÊt nhiÒu. 2. NhiÖm vô d¹y häc d¹ng to¸n: T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã: Khi häc d¹ng to¸n : T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã häc sinh cÇn n¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc: - NhËn biÕt ®­îc d¹ng to¸n : T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã. - Xác định được tỉ số của bài - BiÕt vÏ s¬ ®å ®o¹n th¼ng biÓu thÞ nh÷ng d÷ liÖu cña bµi. - BiÕt gi¶i bµi to¸n dùa trªn s¬ ®å ®· vÏ. - Ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau gi÷a d¹ng to¸n: T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã víi d¹ng to¸n: T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã hay d¹ng to¸n : T×m hai sè khi biÕt hiệu vµ tØ sè cña hai sè ®ã . 3. C¸c ph­¬ng ph¸p sö dông d¹y häc d¹ng to¸n: T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã. - Dïng ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph¸t hiÖn vµ tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc. - Dïng ph­¬ng ph¸p s¬ ®å ®o¹n th¼ng.
7. - Dïng ph­¬ng ph¸p tØ sè. - Dïng ph­¬ng ph¸p khö hoÆc ph­¬ng ph¸p thay thÕ. - Dïng ®¬n vÞ qui ­íc. II. Thùc tr¹ng d¹y häc d¹ng to¸n: T×m hai sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña hai sè ®ã. Qua qu¸ tr×nh trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ dù giê ®ång nghiÖp vÒ viÖc d¹y - häc gi¶i to¸n t×m 2 sè biÕt tổng vµ tØ sè cña 2 sè ®ã ë líp 4 t«i cã mét sè nhËn xÐt sau: 1. ¦u ®iÓm: * Gi¸o viªn: Cã chó ý ®Õn viÖc d¹y häc sinh c¸ch gi¶i to¸n t×m 2 sè khi biÕt tổng vµ tØ sè cña 2 sè, nhiÖt t×nh gi¶ng d¹y, ®äc vµ nghiªn cøu SGK vµ SGV, truyÒn thô ®óng vµ ®ñ c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n. * Häc sinh: RÊt thÝch gi¶i lo¹i to¸n nµy v×: + Tù gi¶i ®­îc to¸n ®è khi ®· ¸p dông ®óng c¸c b­íc c« gi¸o h­íng dÉn + §­îc vÏ s¬ ®å ®o¹n th¼ng. 2. Nh­îc ®iÓm: a, Häc sinh: + VÏ s¬ ®å ch­a tèt ( ch­a hiÓu b¶n chÊt s¬ ®å) + §äc hiÓu ®Ò kÐm, x¸c ®Þnh tØ sè sai, dÉn ®Õn x¸c ®Þnh nhÇm sè bÐ víi sè lín + Ch­a nhËn d¹ng nhanh d¹ng to¸n, cßn nhËn d¹ng sai d¹ng to¸n + Lêi gi¶i cña bµi to¸n ch­a gän, ch­a râ rµng + Sî tãm t¾t bµi to¸n. Tõ nh÷ng h¹n chÕ ®ã t«i còng m¹nh d¹n ®­a ra mét sè nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña häc sinh: - VÒ vÏ s¬ ®å: Tr­íc khi vÏ t«i yªu cÇu häc sinh ®Æt tªn cho hai ®o¹n th¼ng ( tuú tõng bµi néi dung yªu cÇu kh¸c nhau th× tªn ®o¹n th¼ng còng kh¸c nhau ). Sau ®ã dùa vµo dßng kÎ « li ®Æt th­íc sao cho th¼ng råi míi vÏ. Khi
8. vÏ ®iÓm ®Çu cña hai ®o¹n th¼ng ph¶i th¼ng cét víi nhau ( cã tr­êng hîp học sinh vÏ ®iÓm ®Çu hai ®o¹n th¼ng lÖch nhau ). Khi chia c¸c phÇn b»ng nhau trªn ®o¹n th¼ng lấy kho¶ng c¸ch mçi « vu«ng to cña vë « li lµ mét phÇn. C©u hái cña bµi vÏ b»ng nÐt ®øt ë hai ®o¹n th¼ng. - VÒ phÇn häc sinh ®äc hiÓu vµ nhËn d¹ng to¸n chËm: Tr­íc khi lµm bµi t«i yªu cÇu 1 häc sinh ®äc to ®Ó bµi, c¶ líp ®äc thÇm theo b¹n. + Yªu cÇu häc sinh ph©n tÝch ®Ò bµi ®Ó biÕt bµi to¸n ®· cho biÕt g× ? vµ bµi to¸n hái g× ? * Dùa vµo c¸c tõ ng÷ mÊu chèt ®Ó ph¸t hiÖn ra tổng vµ tØ sè : - §Ó biÕt tổng dùa vµo c¸c tõ ng÷: “Tổng, chứa, có, nửa chu vi,tất cả, được, ” kÌm theo mét gi¸ trÞ cô thÓ. Ví dụ: +Bài 1, bài 3 tiết 138; bài 1 tiết 139, bài 3 tiết 140; bài 2, bài 3 tiết 141 Tổng của hai số là 72 ( bài 2 tiết 140) +Bài 2 tiết 138 Hai kho chứa 125 tấn thóc . +Bài 4 tiết 139, bài 2 tiết 140, bài 4, bài 5 tiết 141 Một hình chữ nhật có chu vi là 350 m ( bài 4 tiết 139) Một nhóm học sinh có 12 bạn , . ( bài 2 tiết 140) +Bài 2 tiết 139 Một người đã bán được 280 quả cam và quả quýt, . -Để biết tỉ số, học sinh cũng cần phải dựa vào những từ như: “gấp, bằng phần ,tỉ số của hai số là,một nửa,giảm lần, ” +Bài 1,3 tiết 138; bài 1 tiết 139; bài 2, tiết 141: Tỉ số của hai số đó là 2 7 +Bài 2 tiết 138; bài 2,4 tiết 139; bài 4,5 tiết 141:bài 4 trang 178:
9. Hai kho chứa 125 tấn thóc, trong đó số thóc ở kho thứ nhất bằng 3 số thóc 2 ở kho thứ hai ( bài 2 tiết 138) +Bài 1 tiết 140; bài 3 tiết 141: Một sợi dây dài 28 m được cắt thành hai đoạn, đoạn thứ nhất dài gấp hai lần đoạn thứ hai. Hỏi mỗi đoạn dài bao nhiêu mét?( bài 1 tiết 140) +Bài 2 tiết 140 Một nhóm học sinh có 12 bạn, trong đó số bạn trai bằng một nửa số bạn gái.Hỏi nhóm đó có mấy bạn trai, mấy bạn gái? +Bài 3 tiết 140: Tổng của hai số là 72. Tìm hai số biết rằng nếu số lớn giảm 5 lần thì được số bé. -VÒ lêi gi¶i: T«i yªu cÇu häc sinh ph¶i viÕt ®ñ ý, kh«ng ®­îc l­îc bá ý cña c©u hái, bµi to¸n hái g× th× tr¶ lêi ®ã. *VÝ dô 1: Bµi to¸n hái:Tìm chiều dài, chiều rộng của hình đó? ( bài 5 tiết 141) -Häc sinh th­êng tr¶ lêi ch­a ®ñ ý: + Chiều dài lµ: +Chiều rộng lµ: -Tr¶ lêi ®ñ ý: +Chiều dài hình chữ nhật là: +Chiều rộng hình chữ nhật là: *Ví dụ 2: Bài toán hỏi : Hỏi mỗi lớp trồng được bao nhiêu cây, biết rằng mỗi học sinh đều trồng số cây như nhau?( bài 3 tiết 139) -Học sinh thường trả lời chưa đủ ý: +Lớp 4A trồng đượclà: +Lớp 4B trồng được là: -Câu trả lời đủ ý: